GELİR İDARESİ 2024 YILI FAALİYET RAPORUNDA E-VERGİ UYGULAMA SONUÇLARI
18.04.2025GELİR İDARESİ 2024 YILI FAALİYET RAPORUNDA E-VERGİ UYGULAMA SONUÇLARI
İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı
Özet: 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu gereğince her yıl olduğu gibi gelir politikalarının hayata geçirilmesinde önemli bir rol üstlenen Gelir İdaresi Başkanlığı, 2024 Yılı Faaliyet Raporunu yayınlamak suretiyle, faaliyet ve performans sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmış bulunmaktadır. Faaliyet Raporunda en dikkat çeken çıktıların, vergisel işlem süreçlerini kısaltarak etkinleştiren ve vergiye uyumu artıran uygulamaların hayata geçirilmesi olduğu görülmektedir.
Anahtar kelimeler: GİB 2024 Yılı Faaliyet Raporu, GİB teknoloji, e-vergi hizmetleri, dijital vergi dairesi, GİB Mobil, e-beyanname/fatura/defter, GZFT analizi.
1. Giriş
Kamuda dijital dönüşümün öncüsü olan Gelir İdaresi Başkanlığı zaman ve mekândan bağımsız olarak sunmuş olduğu e-vergicilik hizmetleri ile mükelleflerin hayatını kolaylaştırmakta olup özellikle Dijital Vergi Dairesi, GİB Mobil, Hazır Beyan Sistemi, Vergi İletişim Merkezi, e-belge uygulamaları, e-defter gibi elektronik uygulamalar ile verginin doğuşundan tahsiline kadar tüm süreçlerde mükelleflere kaliteli hizmet sunmaya gayret etmektedir.
Gelir İdaresinin profesyonel olarak kendi gelir uzmanları ile vergisel konuda danışmanlık hizmeti veren Vergi İletişim Merkezi (189) tarafından 2024 yılında cevaplanan çağrı sayısı 1.023.118 olmuştur. 2024 yılında mükellefin ilk aramasında cevaplanan çağrı oranı % 97,89 olmuştur. Yılda bir milyonun üzerinde vergisel konularda çağrı alınıp cevaplanması bize toplumun, meslek mensuplarının ve vergi mükelleflerinin vergisel konularda çok duyarlı olduklarını ve aktif olarak çağrı merkezinden bilgi talep ettiklerini göstermektedir.
Gelir İdaresi, mükelleflerin ihtiyaç, talep ve beklentilerinin belirlenmesi, işlemlerini hızlı ve güvenli bir şekilde yapabilecekleri hizmet kanallarının geliştirilmesi ile toplumsal farkındalığın, vergiye gönüllü uyumun ve vergi bilincinin artırılması amaçlarına yönelik çalışmalar yapmaktadır. GİB Teknoloji, işlem süreçlerini kısaltarak etkinleştiren ve vergiye uyum düzeyini artıran uygulamaları hayata geçirmektedir.
Gelir İdaresinin resmi internet sayfasında (gib.gov.tr-GİB 2024 Faaliyet Raporu, Yayın No: 560, Şubat 2025) yayınlanan 2024 Yılı Gelir İdaresi Başkanlığı Faaliyet Raporunda e-vergi hizmetleri hakkında ayrıntılı açıklamalar ve sayısal veriler yer almaktadır. Özellikle 2024 yılında elektronik belge uygulamaları ile elektronik defter uygulamasını kullanan mükellef sayılarında önemli artışlar yaşanmıştır.
2. 2024 Yılı e-Vergi Uygulama Sonuçları
Gelir İdaresi Başkanlığının GİB Teknoloji platformunda yürütmüş olduğu onlarca dijital vergi uygulaması bulunmaktadır. E-vergi uygulamaları, vergi idaresinin vergi toplama maliyetini azaltmakta, mükellefin de vergiye uyum maliyetini düşürmektedir. Bu bölümde, mükellefler tarafından en çok kullanılanlar bazı e-vergi uygulamalarından hakkında 2024 yılı sayısal verilerine yer verilecektir. Tüm e-vergi uygulamaları hakkında detaylı bilgi ve veriler için 2024 Yılı Gelir İdaresi Başkanlığı Faaliyet Raporuna bakılmasında fayda vardır. (https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari).
- Dijital Vergi Dairesi
552 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile kapsam, usul ve esasları belirlenen Dijital Vergi Dairesi 7/10/2023 tarihi itibarıyla hizmete açılmıştır. Dijital Vergi Dairesinin hizmete açılması ile İnteraktif Vergi Dairesi (ivd.gib.gov.tr), İnternet Vergi Dairesi (intvrg.gib.gov.tr) ve e-Beyanname Sistemi (ebeyanname.gib.gov.tr) erişim sayfaları kapatılarak, elektronik uygulamalara dijital.gib.gov.tr adresinden üzerinden giriş yapılması imkânı sağlanmıştır.
Dijital Vergi Dairesi, Gelir İdaresi tarafından elektronik ortamda sunulan hizmetlerin tek çatı altında birleştirilerek kişilerin tüm uygulamalara kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde erişim sağlaması, beyanname, bildirim, yazı, dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgelerin elektronik ortamda verilebilmesi ve bu belgelere ilişkin yapılan işlemlerin sonuçlarının ilgililerine elektronik ortamda sunulması ile mükelleflerin vergilendirmeye ilişkin ödevlerini yerine getirirken hizmet alma süreçlerinde günümüz bilişim teknolojilerinin getirdiği imkânlardan daha fazla yararlanması amacıyla geliştirilmiştir.
Vatandaşlar/mükellefler Dijital Vergi Dairesi ile GİB teknolojinin elektronik uygulamalarına tek bir yerden ulaşabilmekte, vergisel işlemler hızlı ve güvenli bir şekilde gerçekleştirilmektedir. 2024 yılında 362 milyon kez kullanıcı girişi gerçekleştirilen Dijital Vergi Dairesi üzerinden 12 milyon dilekçe ve bildirim verme gibi vergisel işlem gerçekleştirilmiştir.
- GİB Mobil Uygulaması
Yenilenen GİB Mobil uygulamasının indirme sayısı 9 milyona ulaşmış bulunmaktadır. Fonksiyonel ve kullanışlı ekranları, 7/24 güvenli işlem yapma imkanı ile yeni GİB Mobil uygulaması mükellefler tarafından yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
- Hazır Beyan Sistemi
2023 yılında elde edilen kira, ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan elde ettikleri gelirlere ilişkin olarak 2024 yılında Hazır Beyan Sistemi üzerinden beyanname veren mükellef sayısına ve beyan edilen gelir türlerine ilişkin veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
2024 yılında kira, ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan elde ettikleri gelirlere ilişkin olarak Mart/2025 döneminde ise 2 milyon 248 bin mükellef Hazır Beyan Sistemi üzerinden yıllık beyanname vermiştir.
- e-Beyanname
Gelir İdaresi elektronik ortamda e-beyanname sistemi üzerinden beyanname alınmasına 1/9/2004 tarihinde başlamıştır. 2004 yılında kağıt beyanname alınma oranı % 98,75, elektronik beyanname alınma oranı % 1,25 iken, 2024 yıl sonu itibarıyla kağıt beyanname alınma oranı % 0,10, elektronik beyanname oranı % 99,90 olmuştur. 2024’te aylık ortalama 9,2 milyon olmak üzere yıllık toplam 111 milyon beyanname elektronik ortamda verilmiştir.
- e-Fatura Uygulaması
2021 sonunda 530 bin olan e-fatura mükellefi sayısı 2023 sonunda 1,1 milyona ulaşmışken, bu sayı 2024 yılında 2023’e göre %44 artışla 1,5 milyon olmuştur. 2024 yılı sonu itibarıyla; e-fatura uygulamasından yararlanan mükellef sayısı 1.565.603’e ulaşmış olup 2.263 mükellef uygulamayı entegrasyon yöntemiyle kullanmaktadır. Uygulamanın başından bugüne kadar 90 firma, teknik kılavuzlarda belirtilen testleri başarılı şekilde tamamlayıp özel entegratör izni almıştır.
2024 yılı sonu itibarıyla 1.486.941 mükellef özel entegratörler üzerinden e-fatura uygulamasına dâhil olmuş, 76.399 mükellef de GİB Portal üzerinden e-fatura düzenlemiştir. 2024 yılında 1 milyar e-fatura, 11 milyar e-arşiv fatura düzenlenmiştir. Buna göre, 2023 yılına oranla 2024 yılında düzenlenen e-fatura sayısında %28, e-arşiv fatura sayısında ise %66 oranında artış meydana gelmiştir. Son beş yılda e-fatura uygulamasından yararlanan mükellef sayısı, düzenlenen e-fatura sayısı ve tutarlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
- e-Arşiv Fatura Uygulaması
e-arşiv fatura uygulamasında 31/12/2024 tarihi itibarıyla kayıtlı kullanıcı sayısı 1.549.138’e ulaşmış olup 128 mükellef uygulamayı entegrasyon yöntemiyle kullanmaktadır. Uygulamanın başından bugüne kadar 89 firma, teknik kılavuzlarda belirtilen testleri başarılı şekilde tamamlayıp özel entegratör izni almıştır. 31/12/2024 tarihi itibarıyla 1.487.439 mükellef e-arşiv fatura uygulamasına dâhil olmuş, 61.571 mükellef de e-arşiv fatura düzenlemiştir. Son beş yılda e-arşiv fatura uygulamasından yararlanan mükellef ve düzenlenen e-arşiv fatura sayısına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
- e-Defter Uygulaması
2023 yılı sonunda 464 bin mükellefin kullandığı e-Defter uygulamasına 2024 yılı içerisinde yaklaşık 1,5 milyon yeni kullanıcı dahil olmuş ve e-Defter kullanan mükellef sayısı 2 milyona ulaşmıştır. Son beş yılda e-Defter uygulamasından yararlanan mükellef sayısı aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
- e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulaması (e-SMM)
509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile e-serbest meslek makbuzunun elektronik ortamda oluşturulması, muhatabının talebi doğrultusunda kâğıt veya elektronik ortamda iletilmesi, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilmesi ve Gelir İdaresine elektronik ortamda iletilebilmesi veya raporlanabilmesine ilişkin usul ve esaslar yeniden düzenlenerek vergiden muaf olmayan serbest meslek erbaplarının e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasına dâhil olması zorunlu hale getirilmiştir.
2024 yılsonu itibarıyla 241.933 mükellef özel entegratörler üzerinden, 89.275 mükellef GİB Portal üzerinden e-SMM düzenlemiştir. Ayrıca e-serbest meslek makbuzu hizmeti vermek üzere Gelir İdaresinden özel entegratörlük izin belgesi alan 57 mükellef bulunmaktadır. Son beş yılda e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasından yararlanan mükellef ve düzenlenen e-SMM sayısına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
- Sanal ve Fiziksel POS Cihazlardan Tahsilat
Ülkemizin kendi sanal POS uygulamasına sahip ilk ve tek genel bütçeli kurumu olan Gelir İdaresi Başkanlığının sanal POS uygulaması üzerinden 2023 yılında 43 milyon, 2024 yılında ise 51 milyon ödeme işlemi gerçekleştirilmiştir. 2024 yılında 126 milyon tahsilat bankalar aracılığıyla elektronik olarak gerçekleştirilmişken, vergi dairelerinde bulunan fiziksel POS cihazları üzerinden de 12,5 milyon tahsilat işlemi yapılmıştır.
- E-Tebligat Sistemi
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından vergi mükellefi olan muhataplara, tebligatlarının elektronik yolla iletilmesi için GİB e-Tebligat Sistemi kullanılmaktadır. e-Tebligat Sistemi Vergi Usul Kanununda belirlenen yöntemlere göre kağıt ortamında tebliğ gereken evrağın Gelir İdaresi Başkanlığı aracılığıyla elektronik ortamda tebliğ edilmesidir.
GİB e-Tebligat Sistemi sayesinde, vergi daireleri tarafından yapılan bildirimler (ödeme emri ve vergi/ceza ihbarnameleri gibi) geleneksel posta yoluyla değil, dijital olarak mükelleflerin elektronik tebligat adresine ulaştırılmakta ve böylece tebligatlar hem hızlı hem de güvenli bir şekilde yapılmış olmaktadır. Kullanıcı sayısı 2024 yılı sonu itibarıyla 10 milyona yaklaşan e-Tebligat uygulaması üzerinden 35 milyondan fazla tebligat elektronik ortamda yapılarak milyarca lira tasarruf sağlanmıştır.
- SMS Gönderimi
Gelir İdaresi son yıllarda davranışsal yaklaşımlar kapsamında mükelleflerin işe başlama, beyan ve ödeme süreçlerinde vergiye uyum düzeyini artırmak için mükelleflere vergisel yükümlülüklerini önceden hatırlatılması uygulaması çerçevesinde SMS, mektup, e-posta göndermektedir. Bu kapsamda mükelleflere, 2024 yılında 109 milyon bilgilendirme ve hatırlatma SMS’i gönderilmiştir.
- e-Yoklama Sistemi
Gelir İdaresi, e-Devlet Uygulamaları çerçevesinde yoklama ve denetim faaliyetlerinin mobil teknolojilerden yararlanarak gerçekleştirilmesi amacıyla “Elektronik Yoklama” projesi 2015 yılında hayata geçirilmiştir. e-Yoklama Sistemi ile yoklama ve denetim faaliyetleri klasik yoklama anlayışının dışında, mobil cihazlar ile elektronik olarak yerine getirilmektedir. GPS ile personelin hangi noktada olduğu görülerek denetim ve koordinasyonda etkinlik sağlanabilmekte, denetim kanıtı niteliğindeki görsel verilerin dijital ortamda (resim, video vs.) temini ve sisteme aktarılması söz konusu olabilmektedir.
Gelir İdaresi tarafından 2024 yılında 2.319.134 adet e-yoklama işlemi gerçekleştirilmiştir. Sistem, uygulamaya alındığı tarihten bugüne kadar; yirmi milyona yakın yoklama ve beş milyonun üzerinde denetim işlemiyle toplam 24 milyondan fazla iş sürecinin elektronik ortamda gerçekleştirilmesini sağlamıştır.
3. Gelir İdaresinin Kurumsal Kabiliyet ve Kapasitenin Değerlendirilmesi (GZFT Analizi)
Kurumların durum analizi kapsamında kullanılacak temel yöntemlerden birisi de GZFT analizidir. Bu analiz, idarenin ve idareyi etkileyen koşulların sistematik olarak incelendiği bir yöntemdir. Bu kapsamda, idarenin güçlü ve zayıf yönleri ile idare dışında oluşabilecek fırsatlar ve tehditler belirlenir. İdarenin güçlü ve zayıf yönleri kuruluş içi analiz ile durum analizi kapsamında yapılan diğer çalışmaların sonuçlarından, fırsatlar ve tehditleri ise PESTLE analizi sonuçlarından yararlanılarak tespit edilir. Bu yaklaşım, planlama yapılırken idarenin güçlü ve zayıf yönleri ile karşı karşıya olduğu fırsatları ve tehditleri analiz etmeye ve geleceğe dönük stratejiler geliştirmeye yardımcı olur (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji Ve Bütçe Başkanlığı, Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu, Sürüm 3.1, 2021, http://www.sp.gov.tr/tr/html/18/Kilavuz+ve+Rehberler/).
Güçlü ve Zayıf Yönler
Güçlü yönler idare tarafından kontrol edilebilen, idarenin amaç ve hedeflerine ulaşırken yararlanabileceği, yüksek değer ürettiği ya da başarılı performans gösterdiği ve paydaşların idarenin olumlu içsel özellikleri olarak gördüğü hususlardır. Güçlü yönler yetenekli işgücü ve güçlü mali yapı gibi somut hususlar olabileceği gibi liderlik ya da destekleyici kurum kültürü gibi soyut hususlar da olabilir. Zayıf yönler ise idarenin başarısını etkileyebilecek eksiklikleri ya da gelişmeye açık alanlarıdır. Başka bir ifadeyle idarenin üstesinden gelmesi gereken olumsuz yönleridir. Zayıf yönlerin belirlenmesinde “neleri iyileştirmeliyiz” sorusuna odaklanılması gerekir.
Gelir İdaresinin 2024 Yılı Faaliyet Raporunda kurumun güçlü ve zayıf yönleri 2024-2028 Stratejik Planı dikkate alınarak aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
Fırsatlar ve Tehditler
Fırsatlar, idarenin kontrolü dışında ortaya çıkan ve idare için avantaj sağlaması muhtemel olan etken ya da durumlardır. Tehditler ise idarenin kontrolü dışında gerçekleşen ve olumsuz etkilerinin önlenmesi ya da sınırlandırılması gereken unsurlardır. İdareyi etkileyebilecek politik, ekonomik, sosyokültürel, teknolojik ya da siyasi etkenlerin bu kapsamda değerlendirilmesi gerekir. Gelir İdaresinin 2024 Yılı Faaliyet Raporunda kurumun fırsatlar ve tehditler 2024-2028 Stratejik Planı dikkate alınarak aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
4. Sonuç
Gelir İdaresi Başkanlığı, mükelleflerin vergiye gönüllü uyumu artırmak için mükelleflerin vergisel yükümlülüklerini daha hızlı, kolay ve en az maliyetle yerine getirebilmelerini sağlamak amacıyla, hizmetlerin tamamına yakınını otomasyon altyapısını kullanarak sunmakta ve teknolojik gelişmelere paralel olarak bilişim ve yenileşim kapasitesini artırarak her geçen yıl yeni hizmet seçenekleri üretmektedir. GİB Teknoloji, uygulamakta olduğu e-vergi uygulamalarının mevcut kapasitesini genişletmek ve yeni hizmet kanalları açmak suretiyle kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele etmekte ve mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu sağlamaktadır.
Gelir İdaresinin hayata geçirdiği Engelli Vergi İndirim Sistemi (EVİS), KalDer Ankara Şubesi tarafından düzenlenen 23. Kamu Kalite Sempozyumu kapsamında, 2023 İlham Veren Kamu Yönetimi Proje Ödülüne layık görülmüştür. Ayrıca, 2024 yılında 11’incisi düzenlenen Kamu Bilişim Zirvesinde, Gelir İdaresi tarafından 2015 yılından bu yana başarıyla uygulanan Elektronik Yoklama Sistemi, “Başarı Belgesi” ile ödüllendirilmiştir. Bu başarı, Elektronik Yoklama Sistemi’nin denetim ve yoklama süreçlerinde sağladığı operasyonel kolaylığı ve etkinliği ortaya koymaktadır (https://www.gib.gov.tr/kamu-bilisim-zirvesinden-elektronik-yoklama-sistemine-odul).
Yine, GİB Teknolojinin amiral gemisi sayılan Dijital Vergi Dairesi 2024 yılında almış olduğu birden fazla ödülle başarısını ortaya koymuştur. Türkiye’nin en prestijli web ödüllerinden biri olan Altın Örümcek’te Dijital Vergi Dairesi, halkın oylarıyla Halkın Favorisi seçilmiş, ayrıca jüri değerlendirmesi sonucunda İkincilik Ödülü kazanarak başarısını pekiştirmiştir. Kurumsal Yönetişim Derneği tarafından düzenlenen zirvede ise Dijital Vergi Dairesi projesi, “Yılın En İyi Finansal Yönetişim Uygulaması” ödülüne layık görülmüştür. Dijital hizmet entegrasyonu ve mükellef süreçlerini kolaylaştıran altyapısıyla projeye verilen bu ödül, finansal yönetişim alanındaki yenilikçi yaklaşımın bir göstergesi olmuştur. Bu ödüller bize göstermektedir ki, GİB Teknolojinin hayata geçirdiği e-vergi uygulamaları vatandaşlar, mükellefler ve meslek mensupları tarafından memnuniyetle karşılanmaktadır.
GİB Teknoloji-İşimiz Vergi Gücümüz Teknoloji
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.