Sigortalılık İşlemleri konulu 2013/11 sayılı Genelge (“Genelge”) Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanarak yürürlüğe giren 24/04/2019 tarih ve 2019/9 sayılı Genelge ile güncellenmiştir.
2019/9 sayılı Genelge ile güncellenen mevzuat doğrultusunda yapılan değişiklikler aşağıda açıklanmıştır.
1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Sırasında Tamamlayıcı Eğitim Ya Da Alan Eğitimi Gören Öğrenciler İle İlgili Düzenleme:
Yeni düzenleme ile 9/12/2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler de 5510 sayılı Kanun’un 4/a kapsamında sigortalı sayılmış olup haklarında iş kazası ve meslek hastalığı kolları uygulanacaktır. Bahse konu öğrenciler ayrıca bakmakla yükümlü olunmayan statüde iseler haklarında ayrıca genel sağlık sigortası primi ödenecektir. Sigorta bildirimlerinin ise “37- Tamamlayıcı ya da alan eğitimi gören öğrenciler” sigortalılık kodu ile yapılması gerekmekte olup bakmakla yükümlü olunan olmaları halinde 49- Belge Türü, bakmakla yükümlü olunmayan olmaları halinde ise 50- Belge Türü’nün tercih edilecektir.
2. Banka Sandıkları Hakkında Düzenleme:
Türkiye İmar Bankası T.A.Ş. Memur ve Müstahdemleri Yardım ve Emekli Sandığı Vakfı Sosyal Güvenlik Kurumu’na devredilmiştir.
3. Profesyonel Sporcular ile İlgili Düzenlemeler :
Yeni düzenleme ile gençleri spora teşvik etmek, gelecek vadeden sporculara sahip çıkmak, belli spor branşlarını güçlendirmek vb. gibi nedenlerden dolayı bazı sporculara, kulüpleri tarafından düzenli ödemeler yapıldığı; yapılan ödemelerin aylık asgari ücret veya üzerinde olması halinde bahse konu sporcunun 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacağı, aksi halde sigortalı sayılmayacakları hüküm altına alınmıştır.
4. Köy ve Güvenlik Korucuları ile İlgili Düzenlemeler :
7070 sayılı Kanunun 8 inci maddesi ile 442 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinde geçen “geçici köy korucusu” ibareleri “güvenlik korucusu” olarak değiştirilmiştir.
5510 sayılı Kanun’una eklenen Ek 15. Maddde ile güvenlik korucusu olarak görevlendirilenler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacağı hüküm altına alınmış ancak 2013/11 sayılı Genelge’de geçici köy korucusu olarak çalıştırılanların 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacakları yönündeki hüküm güncellenmemişti.
Yeni düzenleme ile Genelge’nin ilgili kısımları 29/4/2017 tarihi itibariyle güvenlik koruculuğu yapanlar ile bu tarihten sonra güvenlik korucusu olarak işe alınanlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak ve haklarında uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanacağı şeklinde değiştirilmiştir.
Güvenlik korucularının sigortalılığı ise valilik onayı ile göreve başladıkları tarihten itibaren başlatılacak olup, işe giriş bildirgelerinin, işe başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesi halinde yasal süresinde verilmiş sayılacaktır.
Güvenlik korucularının işten ayrılış bildirgeleri ise görevin sona erdiği tarihten itibaren valiliklerce ya da kaymakamlıklarca bir ay içinde verilebilecektir.
5. Derneklerde Çalışanların Sigortalılığı İle İlgili Düzenlemeler:
Genelge’nin eski haline göre; dernekler ya da derneklerin kurduğu iktisadi işletmelerde çalışma gönüllülük esasına dayandığından dernek yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile dernek üyeleri dernekte yaptıkları işler nedeniyle ücret alsalar dahi sigortalı sayılmayacak iken yeni düzenleme ile dernek başkanları ile derneğin yönetim, denetim kurullarına seçilenler ve dernek üyeleri; görevleri gereğince yerine getirdikleri iş ve işlemleri dolayısıyla sigortalı sayılmayacak olup görevleri haricinde üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri, hizmet akdine tabi olarak yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.
Söz konusu kişilere mevzuattan doğan görevlerinden dolayı huzur hakkı veya sair bir ad altında ücret almaları sigortalılık statülerini değiştirmeyecektir.
6. Kooperatiflerde Çalışanların Sigortalılığı İle İlgili Düzenlemeler:
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu gereğince, kooperatif başkanları ile kooperatifin yönetim ve denetim kurullarına seçilenler, bu göreve seçimle geldiklerinden aralarındaki hukuki ilişki, vekalet akdine ve kanunda belirtilen görevlerini yerine getirmelerine dayandığından sigortalı sayılmayacaklardır.
Bu görevlerinden dolayı huzur hakkı veya sair bir ad altında ücret almaları akdin niteliğini değiştirmeyecektir.
Ancak, kooperatif başkanları ile kooperatifin yönetim, denetim kurullarına seçilenler ve üyeleri; görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.
7. Vakıflarda Çalışanların Sigortalılığı İle İlgili Düzenlemeler:
5737 sayılı Vakıflar Kanunu (“5737 Sayılı Kanun”) gereğince vakıflarda yönetim organı tek kişiden oluşabileceği gibi bir kuruldan da oluşabilir.
Yönetim organının tek kişiden oluştuğu vakıflarda vakıf başkanının kendisi ile hizmet akdi ilişkisi kurmasına imkan olmadığından vakıf başkanlarının hem kanundan doğan görevleri hem de üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları halinde 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.
Yönetim organının kurul halinde görev yaptığı vakıflarda; vakıf başkanları, vakıf faaliyetlerinde görev alan mütevelli heyeti, denetim kurulu üyeleri, görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak, üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.
8. İhtiyat Pilotların Sigortalılığı İle İlgili Düzenlemeler:
Yapılan son düzenleme ile ihtiyat pilot olarak çalıştırılanlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılacak, haklarında kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanacak olup bahse konu pilotların Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan emeklilik/yaşlılık aylığı almaları haline ise haklarında 5510 sayılı Kanun’un geçici 14 üncü maddesine göre işlem yapılacaktır.
9. Hizmet Akdi İle Çalışanların İş Kazası Geçirdiği Tarihteki Sigortalılığı İle İlgili Düzenlemeler:
5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirdikleri gün için geçici iş göremezlik belgesi olması hali de dahil olmak üzere Kuruma hizmet bildirilecek olup o gün için eksik gün bildirimi yapılmayacaktır.
10. Aday Çırak, Çıraklar, İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Prime Esas Kazancı İle İlgili Düzenlemeler:
3308 sayılı Kanunun 25 inci maddesi gereğince aday çırak, çıraklar, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında okumakta iken staja, tamamlayıcı eğitime veya alan eğitimine tabi tutulan öğrencilerin sigorta primleri 9/12/2016 tarihinden itibaren asgari ücretin yüzde ellisi üzerinden hesaplanacaktır.
11. Askerlik Hizmetini Yapmakta Olanlar İle İlgili Düzenlemeler:
22/2/2014 tarihinden itibaren erbaş ve erlere verilen hava değişimi, istirahat sürelerinin toplam otuz günden fazlası ve firarda geçen süreler muvazzaf askerlik hizmetlerinden sayılmadığından, söz konusu sürelerde geçen sigortalı hizmetlerin Kanun kapsamında değerlendirilmesi gerekeceği yönünde düzenleme yapılmıştır.
Bununla birlikte, askerlik şubesinden sevk belgesini almasına rağmen birliğine teslim oluncaya kadar geçen sürede veya erken terhis mahiyetinde izinli sayılan sürelerde de hizmet akdine dayalı olarak çalışılması 5510 sayılı Kanun’un 4/a bendi kapsamında sigortalı bildirilmeleri gerekmektedir.
12. Tatbiki Mahiyette Yapım ve Üretim İşlerinde Çalışan Öğrenciler İle İlgili Düzenlemeler:
9/12/2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, sadece yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler sigortalı sayılmayacaktır.
13. Kayyım Olarak Atananlar İle İlgili Düzenlemeler:
Genelge’ye Kayyım Olarak Atananlar başlıklı kısım eklenmiş olup kayyımların işveren adına ve hesabına işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimseler olmalarının yanı sıra mahkeme kararı ile atanmalarından dolayı işverenle arasında hizmet akdi ilişkisi oluşmayacağı hükmü eklenmiştir. Bu nedenle, kayyımların kayyım sıfatı ile yapmakta oldukları görevlerinden dolayı 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı bildirilmelerine gerek bulunmamaktadır.
14. Nakil Olunan Sigortalılar İle İlgili Düzenlemeler:
Sigortalının, naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer işyerinde çalışmaya başlayıp başlamadığının tespitinde işveren gerçek kişi ise T.C. kimlik numarasına, tüzel kişi ise vergi numarasına bakılarak işlem yapılacaktır.
15. Sigortalı İşe Giriş Bildirgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na Verilmesi İle İlgili Düzenlemeler
16. Yaş Düzeltmeleri İle İlgili Düzenlemeler:
Yeni düzenleme ile yaş düzeltmelerinde mahkeme karar tarihinin değil kesinleşme tarihi dikkate alınacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu değişiklik 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 367 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan; “Kişiler hukuku, aile hukuku ve taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararlar kesinleşmedikçe yerine getirilemez” hükmüne dayandırılmıştır.
17. İşten Ayrılış Bildirgesinin Re’sen Düzenlenmesi:
İşten ayrılış bildirgelerinin resen düzenlenmesi ile ilgili olarak getirilen değişiklikler aşağıdaki gibidir.
a. İşyerinin Kanun Kapsamında Olması Durumunda
İşten ayrılış bildirgesi resen düzenlenecektir.
b. İşyerinin “Kontrollü” ve “Şüpheli” Kapsamında Olması Durumunda
İşten ayrılış bildirgesi resen düzenlenecektir.
18. İşten Ayrılış Nedenleri İle İlgili Düzenlemeler
Yeni düzenleme ile bazı işten ayrılış nedenlerinin başlıkları değiştirilmiş iken bir takım yeni işten ayrılış nedeleri listeye eklenmiştir. Yapılan değişiklikler aşağıda belirtilmiştir.
19. 5510 Sayılı Kanun’un Ek-5 inci Maddesi ile İlgili Düzenlemeler :
Hizmet akdi unsurlarını taşımayan köy ve mahallelerde sürü yöneticiliği (çobanlık) faaliyeti yapanların talep etmeleri halinde Ek 5 inci madde kapsamında sigortalı sayılacakları hüküm altına alınmıştır.
Ek 5 kapsamında bulunan sigortalıların yurt içindeki ikametgâhlarının bulunduğu ilin dışına taşımaları halinde, yeniden giriş bildirgesi alınmasını gerektiren durum oluşana kadar Ek 5 inci madde kapsamındaki sigortalılıkları ilk tescilinin yapıldığı sosyal güvenlik il/sosyal güvenlik merkezlerinde devam ettirilecektir.
Ek 5 inci madde kapsamında sigortalığının başlatıldığı tarihte zorunlu sigortalı oldukları sonradan tespit edenler hakkında ise zorunlu sigortalılık statüsü kabul edilecek olup Ek 5 inci madde kapsamındaki sigortalılığı zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihi takip eden gün itibariyle başlatılacaktır.
Zorunlu sigortalılığı sona ermeden Ek 5 inci madde kapsamında sigortalılığı başlatılanlardan tescil tarihi itibariyle sigortalılığı iptal edilenlerin, talepte bulunmaları halinde prim iadesi yapılmamış olması şartıyla zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihi takip eden gün itibariyle Ek 5 inci madde kapsamındaki sigortalılıkları başlatılacaktır.
Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamında sigortalılığı devam ederken daha sonra ziraat odasında üye kaydı olduğu tespit edilenlerin, tespit edildiği tarihe kadar Ek 5 inci madde kapsamındaki sigortalılıkları devam ettirilecek, tespit tarihi itibariyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendine göre sigortalılıkları başlatılacaktır.
Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığının sona ermesinde ise aşağıda bahsedilen yeni düzenlemer getirilmiştir.
20. 5510 Sayılı Kanun’un Ek-6 inci Maddesi ile İlgili Düzenlemeler :
Bilindiği üzere ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı ile 4 üncü maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanun’un Ek 6 ıncı maddesi kapsamında sigprtalı sayılmaktadırlar.
Söz konusu kişilerin, Ek 6 ncı madde kapsamında sigortalığının başlatıldığı tarihte zorunlu sigortalı oldukları sonradan tespit edilenler hakkında zorunlu sigortalılık statüsü kabul edilecek olup Ek 6 ıncı madde kapsamındaki sigortalılığı zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihi takip eden gün itibariyle başlatılacaktır.
Ek 6 ıncı madde kapsamındaki sigortalıların,Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bendine tabi çalışmaya başlaması, isteğe bağlı sigortalı olması, toplu taşıma aracı sahibinin yanında on günden fazla çalışması, bu kapsamdaki çalıştığı işten ayrılması halinde sona eren sigortalılık halleri, kişilerin Kanun’un 4 üncü maddesine tabi çalışmasının sona erdiği tarihi takip eden gün itibariyle Ek 6 kapsamında bulunan sigortalılık kendiliğinden başlatılacaktır.
21. Geçici 20 nci Madde Kapsamındaki Sigortalılar (Banka sandıkları, sigorta ve reasürans şirketleri vs) ile İlgili Düzenlemeler:
Sandık iştirakçilerinin borçlanma işlemleri ile bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan ve geçici 20 nci maddeye tabi kadın sigortalılar hakkında bu Genelge hükümleri doğrultusunda işlem yapılacaktır.
Bu Genelgenin yayımı tarihinden önce Kanunla belirlenmiş süreler için borçlanma müracaatında bulunan ve başvurusu reddedilen sandık iştirakçileri ile bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan sandık iştirakçisi kadın sigortalıların müracaatları halinde kabul edilecektir.
22. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ile İlgili Düzenlenmeler:
2019/9 sayılı Genelge ile Cumhurbaşkanı Yardımcıları’nın atandıkları tarihten itibaren 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılacakları hükmü eklenmiştir.
23. Askeri öğrenciler İle İlgili Düzenlenmeler:
669 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca Harp Okulları kapatılarak Milli Savunma Bakanlığına bağlı Milli Savunma Üniversitesi ve İçişleri Bakanlığına bağlı olarak Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademileri kurulmuş olduğundan 6/1/2017 tarihinden itibaren söz konusu okullarda öğrenim gören öğrenciler hazırlık sınıfı da dahil Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.
Aynı KHK ile Gülhane Askeri Tıp Akademisi kapatılarak Sağlık Bilimleri Üniversitesine devredilmiş olduğundan bu üniversitede öğrenim görenler askeri öğrenci olma vasfını kaybettiklerinden 31/7/2016 tarihinden sonra bu okullarda öğrenim görenler Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.
24. 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (b) Bendi Kapsamında Çalışan Yabancı Uyrukluların Sigortalılığı ile İlgili Düzenlemeler:
Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışması bulunan sözleşmeli veya sözleşmesiz ülke vatandaşı olan yabancı uyruklu kişiler, Türkiye’de ikamet ettikleri sürece Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. Bunların vatandaşı bulunduğu ülkede sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olmaları ya da buralardan emekli aylığı alıyor olmaları sigortalılık durumlarını etkilemeyecektir.
25. Gelir Vergisinden Muaf Kadın Sigortalılar ile İlgili Düzenlemeler:
7162 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin (6) numaralı alt bendinde yapılan değişiklikle de 30/1/2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere veya yıl içinde gerçekleştirilen satış tutarı, ilgili yıl için geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarından fazla olmamak üzere, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yaptıklarını vergi dairelerinden alacakları yazılar ile tespit ettiren kadın isteğe bağlı sigortalılar, primlerini Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen ve 2008 yılında prime esas günlük kazanç alt sınırının 15 katından başlamak ve her yıl birer puan artırmak suretiyle ödeyebileceklerdir.
26. Fiili Hizmet Süresi Zammı ile İlgili Düzenlemeler :
5510 sayılı Kanun’un 40 ıncı maddesinde 6385, 7077, 7078, 7146 sayılı kanunlar ve 703 sayılı KHK uyarınca yapılan değişiklikler sonucu fiili hizmet süresi zammı uygulaması kapsamı genişletilmiş olup, söz konusu değişiklik gereğince yapılması gereken işlemler 2019/09 sayılı Genelge ile ilgili başlıklar altında açıklanmıştır.
27. Sigortalıların Kendilerine Ait veya Ortak Oldukları İşyerlerinden Kendilerini Sigortalı Göstermesi İle İlgili Düzenlemeler:
Yeni düzenleme ile 5510 sayılı Kanun’a paralel olarak “Sigortalıların kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden kendilerini sigortalı göstermesi” başlığı altında 2008/Ekim sonrası şirket ortaklığı nedeniyle (4/b) kapsamında sigortalı olanların kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden (4/a) bendi kapsamında sigortalı olamayacakları ve (4/a) kapsamında çalışırken çalıştığı işyerine ortak olanların ise (4/b) kapsamına alınacakları yönünde hükümler eklenmiştir.
Bununla birlikte, kişinin çalıştığı işyeri dışında bir şirkete ortak olması halinde, 5510 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesi gereği (4/a)kapsamında sigortalılığı devam ettirileceği ayrıca belirtilmiştir.
Anonim şirketlerde ise, fiili olarak çalışan ve ortak olmayan yönetim kurulu üyelerinin (4/a) kapsamındaki sigortalılıkları devam ettirileceği ve fakat ancak sigortalının yönetim kurulu üyeliği yanında anonim şirkete ortak olması halinde ise (4/b) kapsamında sigortalılığının başlayacağı ifade edilmiştir.
28. Yurt Dışı ve Yurt İçi Hizmet Sürelerinin Çakışması İle İlgili Düzenlemeler:
Genelge’ye “Yurt Dışı ve Yurt İçi Hizmet Sürelerinin Çakışması” başlığı altında borçlanmaya esas yurt dışındaki sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri ile ülkemizdeki prim ödeme sürelerinin çakışması halinde yapılacak işlemler açıklanmıştır.
Buna göre;
İşbu yazı hakkında ek bilgi gerektiğinde aşağıdaki kişilerle irtibata geçmenizi rica ederiz.
|
Ersin Nazalı Yönetici Ortak, Avukat, YMM enazali@nazali.av.tr |
Çağdaş Güren Yönetici Ortak, Sosyal Güvenlik Müşaviri cguren@nazali.av.tr |