İmdat TÜRKAY
GİB Mükellef Hizmetleri Grup Başkanı
ÖZET
2021 yılında tek ve/veya birden fazla işverenden elde ettiği ücret geliri için Mart/2022’de yıllık beyanname vermek durumunda olan CEO, CFO, üst düzey yöneticiler, yönetim kurulu üyeleri gibi ücretlilerin, beyan dönemi gelmeden önce bilmeleri ve yapmaları gereken bazı hususlar bulunmaktadır. 2021 yılında tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirinin 650.000 bin lirayı aşması durumunda yıllık beyanname verilecektir. Birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden ücretlilerin de birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının 53.000 bin lirayı aşması halinde yıllık beyanname vermeleri gerekmekte olup bu tutarı aşmamakla beraber birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden ücretlinin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının 650.000 bin lirayı aşması halinde de yıllık beyanname verilecektir. Tevkifatsız olarak ücret geliri elde eden kişilerin ise ücret tutarı ne olursa olsun mutlaka yıllık beyanname vermesi gerekmektedir. Ücret gelirleri için yıllık beyanname verecek ücretlilerin gerek işveren tespiti gerekse beyannameden indirilecek giderlerin belirlenmesi açısından bilmeleri gereken bazı hususlar bulunmaktadır.
Anahtar kelimeler: İşveren, Ücretli, Ücret Ödemesi, Tevkifatlı/Tevkifatsız Ücret, Vergiden İstisna Ücretler, Yıllık Beyan Sınırı, Yıllık Beyannameden İndirimler.
1. Giriş
Ücret gelirinin vergilendirilmesinde 7194 sayılı Kanun’la 2020 yılından itibaren geçerli olmak üzere çok önemli düzenlemeler yapılmıştır. Gerek işverenler gerekse ücretliler tarafından yıl içinde tek veya birden fazla işverenlerden elde ettikleri ücretlerin tevkifata tabi tutulması veya yıllık beyanname verilmesi gereken ücret gelirinin tespitinde yıl içinde bazı hususların bilinmesi ve tespiti önemli bulunmaktadır. Yıl içinde tek veya birden fazla işverenden ücret elde eden ücretlilerin işveren değişikliği durumunda; kümülatif ücret matrahının hesaplanması, vergi tevkifatının hesaplanması, vergi tarifesinin sıfırlanıp yeni matrah üzerinden verginin hesaplanması veya matrahın toplanması ve verginin toplam matraha uygulanması gibi işverenler ve çalışanları ilgilendiren birçok unsurun dikkate alınması gerekmektedir. Artık ücretin kesinti suretiyle vergilendirilmesinde ve yıllık beyanında tek veya birden fazla işverenden ücret alınmasında bir ayırım olmaksızın beyanname verme sınırının aşılması durumunda yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir.
Ücretlilerin yılsonu bazı hesaplamaları yapabilmesi için yıl içinde hangi işverenden hangi tutarda ücret aldıkları ile tek veya birden fazla işverenden aldıkları kümülatif ücret matrahı ve kesilen vergi tutarını takip etmeleri gerekmektedir. Ayrıca, yıllık beyannamede indirim imkânı olan ücretlinin kendisi, eşi ve çocukları için yapmış olduğu eğitim ve sağlık harcamaları için belge alması, ödenen şahıs ve hayat sigorta primlerinin belgelendirilmesi ile yapılan bağış ve yardımlar için makbuz alınması gibi birçok konunun dikkate alınması gerekmektedir.
2. 2021 Yılında Elde Edilen Ücret Gelirinin Yıllık Beyan Şartları
7194 sayılı Kanun’la 2020 yılından itibaren elde edilen ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde, işveren ve çalışanları ilgilendiren ücret ödemelerinin vergilendirilmesi konusunda kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca, Vergi İdaresi tarafından Mayıs/2020 tarihinde yayımlanan 311 s
Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile kamu veya özel sektördeki işverenler tarafından çalışanlara ödenen ücret ve ücret kapsamındaki ödemelerin yıl içinde tevkif suretiyle vergilendirilmesinde tek işveren veya birden fazla işverenin kapsamı net olarak belirlenmiş ve de çalışanların işveren değişikliğinde vergi tevkifatının nasıl yapılacağına açıklık getirilmiştir. Böylece, özellikle özel sektör firmalarında CEO, CFO, genel müdür, tepe yönetici, üst yönetici, yönetim kurulu üyesi ve yüksek düzeyde ücret geliri elde edenlerin tek işverenden veya birden fazla işverenden ücret almalarına göre belirlenen beyanname verme sınırını aşan tutarlar için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi konusunda yeni düzenlemeler hayata geçirilmiştir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda vergi hukukunda yer alan kaynak kuramından hareketle gelirin tanımı yapılmış ve yedi gelir unsurunun vergiye tabi olacağı belirtilmiştir. Anılan maddeye göre gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelir vergisine tabi yedi gelir unsurundan biri olan ücret ise iktisattaki dört üretim unsurundan biri olan emeğin karşılığıdır. 1982 Anayasa’sının 55’inci maddesine göre ücret, emeğin karşılığıdır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32’nci maddesi uyarınca ücret; bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre ücret, işverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Ücret, bedensel ya da zihinsel bir emek karşılığında işverenden elde edilen hasılayı ifade eder. Bu hasıla para şeklinde olabileceği gibi ayni veya para ile temsil edilebilen menfaat şeklinde de olabilir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmemektedir.
7194 sayılı Kanun’la yapılan düzenleme öncesinde tek işverenden tevkif suretiyle elde edilen ücret gelirinin tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmemekteyken, yapılan değişiklikle, tek işverenden alınan ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret tutarının, yıllık olarak belirlenen tutarı aşması durumunda yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Birden fazla işverenden alınan ücretler için de bu düzenlemeye paralel düzenleme yapılmış ve birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden alınan ücretlerinin toplamı, belirlenen limiti aşması durumunda, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler için yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. Sporcuların ve spor hakemlerinin vergilendirilmesinde de yıllık olarak belirlenen tutarı aşan tevkifata tabi ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi yönünde düzenleme yapılmıştır. Ücretliler açısından hangi durumlarda tek işverenden veya birden fazla işverenden ücret alındığı konusunda ise Vergi İdaresi tarafından yayımlanan ikincil mevzuat düzenlemesiyle konuya açıklık getirilmiştir. 2021 yılında elde edilen ücret gelirlerinin beyanında geçerli olan düzenlemeler şöyledir:
Gerçek kişilerin elde ettiği gelirin vergilendirilmesini düzenleyen Gelir Vergisi Kanunu’nda Aralık/2019 tarihinde 7194 sayılı Kanun’la 1.1.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yapılan değişikliklerden belki de en önemlisi tek işverenden elde edilmiş olsa dahi belli sınırı aşan ücret geliri elde edenlerin yıllık beyanname vermesi esasının getirilmesi olmuştur. Ücret ödemelerinin kamu veya özel sektörde tek işverenden veya birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirine uygulanacak vergi tevkifatı ile tek veya birden fazla işverenden elde edilen ücret geliri için hangi durumlarda yıllık beyanname verileceği konusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 27/5/2020 tarihli Resmî Gazete'de 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği yayımlanmıştır.
3. 2021 Yılında Elde Edilen Ücret Ödemelerine Uygulanan Olan Vergi Tarifesi
İşverenler; hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir. 193 sayılı GVK’nın 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlar tarafından, maddede sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar. Aynı maddeye göre, işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen ücretler ile ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç) vergi tevkifatı yapılmaktadır. Vergi tevkifatına tabi tutulmayan ücret gelirlerinin ise tutarı ne olursa olsun mutlaka yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.
İşverenler tarafından ücretlilere 2021 yılında ödenen ücret ve ücret kapsamındaki ödemelere aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanmak suretiyle gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. Vergi tarifesinde de görüldüğü üzere, ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde üçüncü gelir diliminden itibaren farklılaştırma yapılmış ve ücret gelirlerinin üçüncü, dördüncü ve beşinci gelir dilimlerine yani bu dilimlerine karşılık gelen %27-35-40 vergi oranlarında vergiye tabi olmaya daha geç girmeleri sağlanmıştır. GVK’nın 103. maddesinde yer alan gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan vergi tarifesi, 313 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2021 yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas olmak üzere aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. 1.1.2021 tarihinden itibaren işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen ücret ve ücret kapsamındaki tüm ödemelere bu vergi tarifesine göre vergilendirilmektedir. 2021 yılında elde edilen ve Mart/2022’de yıllık beyanname verilmesi gereken ücret gelirlerine de bu vergi tarifesi uygulanacaktır.
|
Gelir vergisine tabi gelirler; |
|
|
24.000 TL'ye kadar |
% 15 |
|
53.000 TL'nin 24.000 TL'si için 3.600 TL, fazlası |
% 20 |
|
130.000 TL'nin 53.000 TL'si için 9.400 TL (ücret gelirlerinde 190.000 TL'nin 53.000 TL'si için 9.400 TL), fazlası |
% 27 |
|
650.000 TL'nin 130.000 TL'si için 30.190 TL (ücret gelirlerinde 650.000 TL'nin 190.000 TL'si için 46.390 TL), fazlası |
% 35 |
|
650.000 TL'den fazlasının 650.000 TL'si için 212.190 TL (ücret gelirlerinde 650.000 TL'den fazlasının 650.000 TL'si için 207.390 TL), fazlası |
% 40 |
|
oranında vergilendirilir. |
|
Gelir Vergisi Kanunu’nda veya diğer özel kanunlarda yer alan vergiden istisna edilen ücret ödemelerin de ise yıl içinde ödeme anında işverenler tarafından vergi tevkifatı yapılmaz ve vergiden istisna edilen ücret gelirleri için yıllık beyanname de verilmez, diğer gelirler nedeniyle verilen yıllık beyannameye de bu ücretler dahil edilmez.
4. Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinde Tek İşveren Sayılma Durumu
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; uluslararası sınıflandırmalara göre belirlenmiş olan, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerini, sosyal güvenlik kurumlarını ve mahallî idareleri ifade ettiği hükme bağlanmıştır. 193 sayılı GVK’nın 94 üncü maddesinde sayılan kişi ve kurumların yine maddede sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları, bu kapsamda hizmet erbabına ödenen ücretler ile ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), vergi tarifesi uygulanmak suretiyle tevkifat yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Günümüz bilişim teknolojisinde meydana gelen gelişmeler neticesinde, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde çalışanların ücretlerine ilişkin bilgilerin elektronik ortama taşınması neticesinde, bu bilgilerin muhafazası, bilgilere erişimi, veri kullanım ve değerlendirilmesi daha sistematik bir hâle gelmiştir. Ayrıca, Kamu Personel Harcamaları Yönetim Sistemi ile tüm kamu kurumlarında; memur, kadro karşılığı sözleşmeli, sözleşmeli, geçici personel ve işçi olarak çalışan personelin; maaş, ek ders, fazla çalışma ücretleri, eğitim yılına hazırlık ödeneği ile doğum, ölüm, ödül, ikramiye gibi ödemelere ilişkin işlemlerinin (maaş hesaplama, bordro, kontrol dökümleri, ödeme emri belgesi oluşturma, personelin banka hesabına aktarma, personelin sigorta primleri ve istatistik, raporlama işlemleri) elektronik ortamda düzenli olarak yapılması sağlanmaktadır. Buna göre, genel yönetim kapsamında bulunan kamu idareleri ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda (ticaret şirketleri hariç) çalışan personelin, yıl içerisinde bu kapsamdaki diğer kurum ve kuruluşlardan da ücret alması veya bu kapsamdaki diğer bir kurum ve kuruluşa nakil olması durumunda elde ettikleri ücretler tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilecektir.
Aynı yıl içerisinde birden fazla kamu kurumundan çeşitli adlarla ücret alan personel bulunduğu gibi atama, nakil ve benzeri sebeplerle bir kurumdan diğer bir kuruma geçen personel de bulunmaktadır. Bu çerçevede, genel yönetim kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlar (ticaret şirketleri hariç), bu idarelerde çalışanların ücretlerinin vergilendirilmesinde tek işveren olarak değerlendirilecektir. Genel yönetim kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda (ticaret şirketleri hariç) çalışan personelin, aynı yıl içerisinde atama, nakil ve benzeri sebeplerle tek işveren olarak değerlendirilen diğer bir kuruma geçmesi veya birden fazla kurumdan ücret geliri elde etmesi durumunda, bu personelin elde ettiği ücret gelirlerinin toplamı, kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Diğer idareler ile kurum ve kuruluşlardaki ücret matrahı, Hazine ve Maliye Bakanlığı e-bordro programından veya diğer idare ile kurum ve kuruluştan temin edilebilecektir. Bu idarelerde çalışanların tevkif yoluyla vergilendirilmiş tek işverenden aldıkları bu ücretleri vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması halinde, bu gelirler için yıllık beyanname verilmeyecektir. Ancak, genel yönetim kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin; aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu işveren nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır. Örneğin yıl içinde kamudan özel sektöre geçen bir ücretliye yapılan ücret ödemesinde ücret matrahı eskiden olduğu gibi birleştirilmeyecek ve her bir işveren ödediği ücrete ayrı ayrı vergi tarifesini uygulayacaktır.
5. Özel Sektörde Birden Fazla İşverenden Ücret Alanların Durumu
311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde yer alan açıklamalara göre, aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir:
6. Özel Sektörde Birden Fazla İşverenden Ücret Alınması ve İşveren Değişikliği Yapılması Durumunda Vergi Tarifesinin Uygulanması
Hizmet erbabının özel sektörde birden fazla işverenden ücret geliri elde etmesi durumunda her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı vergilendirilecek olup ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeyecektir. Özel sektörde hizmet erbabının işveren değişikliği yapması durumunda, yeni işverenden alınacak ücret, eski işverenden aldığı ücret matrahı ile ilişkilendirilmeden sıfır matrah esas alınmak suretiyle vergi tevkifatı yapılacaktır. Aynı takvim yılı içinde tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücretler, kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Özel sektörde geçmiş dönemlerde yapılan uygulama aynen devam etmektedir. Genel Tebliğde yeni olan bir uygulamada; her ne kadar hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret geliri elde etmesi durumunda her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı vergilendirilmesi gerekmekte ise de yıl içerisinde işveren değiştiren hizmet erbabı, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle kümülatif ücret matrahı üzerinden gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilecektir. Bu durumda yeni işveren ücretlinin kümülatif matrahını dikkate alarak tevkifat yapacaktır. Ancak, bu durum ihtiyari olup, zorunluluk bulunmamaktadır. Yıl içinde birden fazla işverenden elde ettiği ücret gelirleri kümülatif matrah dikkate alınarak vergilenen hizmet erbabının bu gelirlerini yıllık beyannameyle beyan etme yükümlülüğü bulunması durumunda ise yıllık beyannamede bildirilen matrah üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kümülatif matrah dikkate alınmak suretiyle tevkif suretiyle yıl içinde ödenen vergiler mahsup edilebilecektir.
Ücret ödemelerinin ne şekilde vergilendirileceği konusunda 1981 ve 1989 yıllarında yayımlanan 128 ve 160 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde yapılan açıklamalara göre, GVK’nın 94 ve 104’üncü maddeleri hükümlerine göre, işverenlerce ücret adı altında yapılan ve gelir vergisine tabi olan ödemelerin vergisi, bu ödemelerin vergi matrahları toplamına ücret gelirlerine ilişkin vergi tarifesinin uygulanması suretiyle hesaplanmaktadır. İstisna kapsamında olmayan ve ücret kapsamında yapılan ödemelerin işverenler tarafından nakden veya mahsuben ödenmesi sırasında Gelir Vergisi Kanunu’na göre gelir vergisi tevkifatına tabi tutularak sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi gerekmektedir. Örneğin ücretin çalışana aylık olarak ödenmesi durumunda, yıl içinde ödenen ücretlerin kümülatif tutarları vergi tarifesi ile karşılaştırılmakta ve hangi orana isabet ediyorsa vergi kesintisi yapılmaktadır. Esasen geçmiş uygulamada da birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda her işveren kendi vergi tarifesini uygulamaktaydı ve kümülatif ücret matrahı dikkate alınmamaktaydı. Dolayısıyla, özel sektörde faaliyet gösteren işverenlerde çok bir değişiklik olmamıştır. Sadece Genel Tebliğ’de de belirtilen çok özel durumlarda tek işverenden ücret alındığının kabul edilmesi konusunda bazı istisnai durumlar söz konusudur.
7. Özel Sektörde Hizmet Erbabının Ücretlerinin Tek İşverenden Elde Edildiğinin Kabul Edileceği Durumlar
311 Seri No.lu Gelir Vergisi GT’de yer alan açıklamalara göre, aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilecektir:
Yukarıda belirtilen hallerde özel sektörde çalışan hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilerek kümülatif ücret matrahı üzerinden aynı vergi tarifesi yıl boyunca uygulanacaktır.
8. 2021 Yılında Tek/Birden Fazla İşverenden Elde Edilen Ücret Gelirleri İçin Yıllık Beyanname Verme Sınırı
2021 yılında tevkif suretiyle vergilendirilmiş olmak şartıyla:
halinde, ücret gelirleri Mart/2022 tarihinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Ücret gelirinin yıllık beyanında dikkat edilecek hususlar şöyledir:
9. Yıllık Beyannameden Yapılacak İndirimler İçin Yıl İçinde Alınması Gereken Belgeler
Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler Gelir Vergisi Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. 2021 yılında elde edilen ücret gelirine ilişkin verilecek gelir vergisi beyannamesinde vergi matrahının tespitinde, bildirilecek gelirlerden 2021 yılında yapılan aşağıdaki harcamalar, belirlenen limitler dahilinde indirilebilecektir.
Ücret geliri tutarını aşan indirimler bir sonraki yıla zarar olarak devretmez ve ertesi yıl indirim konusu yapılamaz. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında, gayrisafi hasılattan giderler düşüldükten, geçmiş yıl zararları ve indirimler düşülmeden önceki safi irat esas alınacaktır. Ücretlilerin 2021 yılında özellikle kendileri, eşi ve çocukları için yapmış oldukları eğitim ve sağlık harcamalarının gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden alınacak ve Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen fatura ve fatura yerine geçen vesikalarla tevsik edilmek kaydıyla yıllık gelir vergisi beyannamesiyle beyan edilecek gelirin %10’unu aşmayan kısmının indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. Ücretlilerin, hangi kurumlardan satın aldıkları eğitim ve sağlık malzeme ve hizmetlerini kazançlarından indiremeyeceklerini belirlemek için, bunlardan aldıkları belgelere bakmaları ve bunlar üzerinde “Kurumlar vergisinden muaftir” ibaresinin yer alıp almadığını kontrol etmeleri gerekmektedir. Çocuk için yapılan ve beyan edilecek gelirin %10'luk kısmını aşmayan eğitim harcamalarının; çocuğun 25 yaşını doldurmamış olması, Türkiye'de yapılması, harcamanın yapıldığı eğitim kurumunun gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişiliğe haiz kurumlardan olması ve bu kurumlardan alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, ücretlilerin 2021 yılında elde edilen ve vergi kesintisine tabi olmayan ücret gelirinden dolayı yıllık beyanname verilmesi durumunda, ücretliler yıl içinde yararlanamadıkları asgari geçim indirimi için gerekli bildirimi Mart/2022 ayında verecekleri yıllık beyannamelerine ekleyip, hesaplanan asgari geçim indirimi tutarını hesaplanan gelir vergisinden mahsup edebileceklerdir.
10. Ücretli Yıllık Beyanname Verip Vermeyeceğini Nasıl Test Edebilir?
Ücretliler, Gelir İdaresinin bir e-uygulaması olan Hazır Beyan Sistemi (https://hazirbeyan.gib.gov.tr) üzerinden 2021 yılında elde ettiği ücret gelirine ilişkin olarak beyanname verip vermeyeceğini gelir elde ettiği takvim yılını yani 2021 yılını seçip ilgili alanlara gelir tutarını yazarak öğrenebilirler. Hazır Beyan Sistemi’nde yer alan bu test tamamen bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hukuki bir bağlayıcılığı yoktur. Ücret kazancı dışında kira geliri (GMSİ), menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan bir veya birkaçı olması durumunda yıllık beyanname bu Sistem üzerinden verilebilir. Beyannamenin verilip verilmeyeceği, “Beyanname vermeli miyim?” menüsünden öğrenilebilir. Gelir İdaresi tarafından Hazır Beyan Sistemi üzerinde önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulan beyanname elektronik ortamda ücretli tarafından kabul edilip onaylandığı anda, ücretli adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.
11. Ücret Geliri İçin Yıllık Beyanname Verenler İade Alabilirler mi?
Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan hüküm gereğince, mükellefler yıllık beyanname ile beyan ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden ilgili dönemde tevkif suretiyle kesilmiş bulunan vergileri, beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edebilmektedirler. Buna göre, yıl içinde ücret gelirinden tevkif suretiyle kesilmiş bulunan vergiler verilecek yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecek olup mahsubu yapılan miktarın gelir vergisinden fazla olması halinde ise aradaki farkın vergi dairesince mükellefe bildirilmesi ve mükellefin de bir yıllık sürede müracaatı üzerine kendisine ret ve iade edilmesi gerekmektedir. Ücretlinin yıllık beyannameyi vermesi sonucunda yıl içinde kesilen vergilerin mahsubu sonrasında ödenecek verginin çıkmaması sonucunda kişiye iade edilecek gelir vergisi çıkması durumunda; ücretli bu alacağını ya mevcut veya gelecek dönemdeki vergi borçlarına mahsuben iade talebinde bulunacak ya da herhangi bir vergi borcunun olmaması durumunda nakden iade talebinde bulunacaktır. Mahsuben iade işlemi, aranan tüm belgelerin tamamlanması koşuluyla, yıllık gelir vergisi beyannamesinin verildiği tarih itibarıyla yapılacaktır. 252 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde yapılan açıklamaya göre, tevkif yoluyla kesilen vergilerin yıllık beyannamede mahsubundan sonra kalan tutarın, mükellefler tarafından diğer vergi borçlarına mahsup talebi, tutarına bakılmaksızın inceleme raporu ve teminat aranılmaksızın yerine getirilmektedir.
Mükelleflerin nakten iade talep etmeleri durumunda belli parasal sınırlamalara göre yapılacak işlemler farklılıklar göstermektedir. Tevkif yoluyla kesilen vergilere ilişkin nakden iade edilecek tutarın 50.000 TL’yi geçmemesi halinde iade talebi, yıl içinde yapılan tevkifatlara ilişkin Tablo ile birlikte ücrete ilişkin olması halinde işveren tarafından verilen ve kesintinin yapıldığını gösteren yazının ilgili kurumca onaylanan bir örneğinin dilekçeye eklenmesi koşuluyla inceleme raporu ve teminat aranmaksızın yerine getirilecektir. Bu kapsamda yapılacak nakden iade işlemlerinde tevkifat yapılan kişinin adı soyadı, vergi kimlik numarası, ödemenin gayri safi tutarı ve yapılan tevkifatın tutarına ilişkin bilgiler ile tevkif yoluyla kesilen vergilerin ödenip ödenmediği hususunun vergi daireleri tarafından GİBİNTRANET/Yönetim Bilgi Sistemi ekranından tespit edilebilmesi durumunda, bu bilgilere ilişkin belgeler mükelleflerden ayrıca kağıt ortamında aranılmayacaktır. Ancak, nakden iadeye ilişkin bilgilerin sistemden tespit edilememesi durumunda belirtilen belgeler dilekçe ekinde istenecektir. Nakden yapılacak iade taleplerinin 50.000 TL’yi aşması halinde, 50 bin TL’yi aşan kısım yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre iade edilecektir. Buna göre; 50.000 TL’ye kadar olan kısım, dilekçe ekinde yukarıda belirtilen belgelerin yer alması koşuluyla teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin; 50.000 TL’yi aşan kısım, yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre iade edilecektir. Ancak, 50.000 TL’yi aşan nakten iade talebi için teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu beklenmeksizin iade işlemi yerine getirilecektir.
12. Sonuç
Ülkemizde özellikle özel sektörde faaliyet gösteren işverenler bünyesinde ücret geliri elde eden üst düzey yöneticilerin (CEO, CFO, genel müdür, yönetim kurulu üyesi, koordinatör, grup başkanı, müdür, ücret alan şirket ortakları vb.) tevkifata tabi ücret geliri tutarı beyan sınırını geçiyorsa yıllık beyanname vermeleri gerekmektedir. Yıl içinde ücretin tevkif suretiyle vergilendirilmesinde, ücret matrahından indirim konusu yapılamayan bir çok harcamanın yıllık beyanname üzerinde beyan edilen gelir toplamından indirim imkanı olduğundan, ücretliler açısından yıllık beyanname vermenin bazı avantajları ortaya çıkmakta ve hatta indirimler nedeniyle ödenecek vergi çıkmadığı durumlarda yıl içinde ödenen fazla verginin ücretliye iadesi söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle, 2021 yılında ücret geliri olup yıllık beyanname verecek kişilerin şimdiden indirimlere ilişkin belgeleri temin etmeleri yerinde olacaktır. Gerçi beyan esasının geçerli olduğu sistemde beyanname verirken sistem ücretliden belge istememekte, ancak iade söz konusu olduğunda Vergi İdaresi harcamaların belgesini isteyebilmektedir.
Ücretlilerin öncelikle 2021 yılında birden fazla işverenden ücret geliri elde etmeleri durumunda hangi şartlarda tek işverenden, hangi durumlarda birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmiş sayılacağını Gelir İdaresinin yayınlamış olduğu 311 Seri No.lu GVGT’de yapılan açıklamalara bakarak kendi konumlarını netleştirmelerinde fayda vardır. Yine, ücretlilerin 2021 yılında elde ettikleri ücret geliri için şayet yıllık beyanname vermeleri gerekiyorsa, yıl bitmeden işverenlerinden aldıkları ücret gelirlerini tespit etmeleri, harcamalarına ilişkin belgeleri temin etmeleri, eğitim ve sağlık harcamaları için mükelleflerden almaları gereken faturaları ve yaptıkları bağış ve yardımlar için makbuzları temin etmelerinde fayda vardır.