2022 YILINDA ELDE EDİLEN ÜCRET GELİRİ İÇİN YILLIK BEYANNAME VERME ESASLARI

03.02.2023

İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı

Özet: Gelir Vergisi Kanununa göre 2022 yılında tek veya birden fazla işverenden elde edilen tevkifata tabi ücret gelirleri belli limitler çerçevesinde; işverenlerden tevkifatsız olarak elde edilen ücret gelirleri ise 2022 yılında uygulanmaya başlayan ücret istisnası kapsamında asgari ücretin vergi matrahının üzerinde ise veya tam istisna kapsamında değilse, Hazır Beyan Sistemi üzerinden Mart/2023 ayında mutlaka yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Yıllık beyanname verecek ücretliler yıl içinde yaptıkları bazı harcamaları beyan edilen gelirden indirebileceklerdir.

Anahtar kelimeler: Tek/birden fazla işveren, tevkifatlı/tevkifatsız ücret gelirinin beyanı, Hazır Beyan Sistemi, asgari ücret istisnası, beyannamede yapılacak indirimler.

1. Giriş

2022 yılında elde edilen tevkifatlı ve/veya tevkifatsız ücret gelirlerinin beyan dönemi olan Mart/2023 ayına çok az bir süre kaldı ve yüksek düzeyde ücret geliri olanlar yıllık beyanname verip vermeyecekleri konusunda araştırma yapmaya başladılar.

İşverenler tarafından çalışanlara yapılan ücret ödemeleri genel olarak tevkif suretiyle vergilendirilmekte olup, vergi tevkifatı brüt ücret tutarı üzerinden değil, ücretin gerçek safi tutarı üzerinden yapılmaktadır. Ücret üzerinden, yapılan gelir vergisi tevkifatı işverenler tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile beyan edilmek suretiyle ödenmektedir.

Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri ise asgari ücretin vergi matrahını aşması durumunda yıllık beyannameyle beyan edilmesi gerekmektedir. Tevkifatsız ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi durumunda, asgari ücrete isabet eden vergi tutarı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Ayrıca, tek veya birden fazla işverenden tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret gelirleri de belirlenen beyanname verme sınırlarının aşılması durumunda yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi durumunda yıl içinde tevkif suretiyle ödenen vergiler hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

2022 yılında tek ve/veya birden fazla işverenden tevkifatlı veya tevkifatsız olarak ücret geliri elde eden ve Mart/2023’de belli şartları sağlamaları halinde yıllık beyanname verecek muhtemel ücretliler şöyledir;

Tek/birden fazla işverenden ücret alan ücretliler, yıl içinde işveren değiştiren ücretliler,
Üst düzey ücret geliri elde eden genel müdürler ve CEO/CFO’lar, baş yönetici, tepe yönetici, icra kurulu başkanları, yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleri, tasfiye memurları,
Yurtdışındaki firmalardan tevkifatsız ücret geliri olanlar, yabancı şirketlerin Türkiye’deki irtibat ofislerinde çalışıp istisna kapsamında olmayan ücret alanlar,
Türkiye’de tevkifatsız ücret geliri elde eden ücretliler (asgari ücret istisnasının tevkifatsız ücret gelirinin beyanına etkisi),
Akademisyenler ve öğretim üyeleri, bilirkişiler, resmi arabulucular, eksperler, yarışma jürisi üyeleri,
Yabancı elçilik ve konsolosluklardan tevkifatsız ücret alanlar,
Ücret geliri elde eden sporcular ve spor hakemleri,
Tevkifatsız ücret geliri elde eden dar mükellefler.

Yukarıda da belirtildiği üzere 2022 yılı öncesi tevkifatsız ücret geliri elde edenler tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname vermek durumunda iken; 2022 yılı sonrasında asgari ücret istisnası uygulaması nedeniyle, tevkifatsız ücret tutarı, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler için artık yıllık beyanname verilmeyecektir.

193 sayılı GVK’nın 23/18 numaralı bendi uyarınca, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettiği ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, istisna kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname verilmeyecektir. Hizmet erbabının elde ettiği ücret gelirlerinin, istisna tutarını aşması halinde ise elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek ödenecek vergi hesaplanacaktır.

2022 yılında elde edilen ve yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gereken ücret gelirleri Gelir İdaresi tarafından Hazır Beyan Sistemi üzerinde beyanname formatında hazırlanmakta ve ücret tarafından uygun bulunması halinde beyanname onaylanmak suretiyle verilmiş olacaktır. Ücretlinin sistem üzerinde hazırlanmış olan yıllık beyanname üzerinde her türlü değişiklik yapma imkanı bulunmaktadır.

Ücretliler Hazır Beyan Sistemi üzerinden kendileri için hazırlanmış olan beyanname üzerinden, beyan edilen gelir tutarından, 2022 yılında yapmış oldukları GVK’nın 89. maddesinde yer alan eğitim ve sağlık harcamaları, şahıs sigorta primleri, bağış ve yardımlar gibi indirimleri yasal sınırlamalar çerçevesinde düşebileceklerdir.

2. 2022 Yılından İtibaren Elde Edilen Ücret Gelirlerinde İstisna Uygulaması

Ücret, işverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatlerdir. Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Ücret, bedensel ya da zihinsel bir emek karşılığında işverenden elde edilen hasılayı ifade eder. Bu hasıla para şeklinde olabileceği gibi ayni veya para ile temsil edilebilen menfaat şeklinde de olabilir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmez.

7349 sayılı Kanun ile 193 sayılı GVK’nın 23 üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen (18) numaralı bent ile 1/1/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. 1/1/2022 tarihinden itibaren elde edilen ücret gelirlerine uygulanacak istisnaya ilişkin düzenlemeler 319 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer almaktadır. Buna göre 2022 yılından itibaren tüm ücretlilere uygulanan ücret istisnası uygulaması şöyle olacaktır;

Hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilecektir.
İstisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde, hizmet erbabının ilgili aydaki gelirine ilişkin verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenecektir.
İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi, ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşmayacaktır.
Hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret alması halinde istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanacaktır.
Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde, maaş ödemesinin yanı sıra aynı dönemde yapılan ve ücret olarak değerlendirilen prim, ikramiye, huzur hakkı, mesai ücreti, döner sermaye ücreti, ek ders ücreti gibi ödemeler de dikkate alınmak suretiyle kümülatif matrah esas alınarak vergilendirme yapılmaktadır. İlgili dönemlerde uygulanan indirim ve istisnalar bu ödemelerin toplamına bir kez uygulanmaktadır. Dolayısıyla ilgili ayda yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerin toplamına anılan istisnanın bir kez uygulanması gerekmektedir.
193 sayılı Kanunun 61 inci maddesine göre, yönetim ve denetim kurulu üyelerine ödenen huzur hakkı, bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine, sporculara yapılan ödemeler gibi ücret sayılan ödemelerin vergilendirilmesinde, Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisnanın uygulanması mümkündür.
Asgari ücretli olarak çalışan ve bu nedenle ilgili ayda istisna nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı, engellilik indiriminden faydalanamayacak olmakla birlikte onaylanan başvuruları üzerine şartları dâhilinde emeklilik başvurularını yapabilecektir. Asgari ücretin üzerinde ücret alan ve vergi indirimine hak kazanan hizmet erbabının, gelir vergisi matrahının yeterli olması halinde, hem engellilik indiriminden hem de aynı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisnadan faydalanması mümkün bulunmaktadır.

3. 2022 Yılında Elde Edilen Ücret Gelirinde Yıllık Beyanname Verme Sınırları

2022 yılında ücretliler tarafından kamuda veya özel sektörde tek veya birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri için yıllık beyanname verilip verilmeyeceği konusunda esas belirleyici hükümler Gelir Vergisi Kanunu’nun “Toplama yapılmayan haller” başlıklı 86’ncı maddesinde yer almaktadır. Ücret gelirleri için yıllık beyanname verilip verilmeyeceğinin tespiti için 86/1-b-c bentlerindeki hükümler dikkate alınacaktır. GVK’nın 86. maddesine göre, aşağıdaki gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

“1. Tam mükellefiyette;

a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar, bu Kanunun 75’inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı,

b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103’üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşmayan ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL, 2023 yılı için 150.000 TL) ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil),

c) Vergiye tâbi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL, 2023 yılı için 150.000 TL) aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları,

d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2022 yılı için 3.800 TL’yi (2023 yılı için 8.400 TL) aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.

2. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar.”

Yıllık beyanname verilmesi gereken ücret geliri için Gelir İdaresi tarafından Hazır Beyan Sistemi üzerinde önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulan beyannamenin ücretli tarafından istenmesi halinde gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kabul edilip onaylandığı anda, ücretli adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.

Buna göre, 2022 ve 2023 yıllarında tevkif suretiyle vergilendirilmiş veya tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirlerinin beyan sınırları şöyledir;

Tek işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamının, gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşması halinde yıllık beyanname verilecektir.
Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL, 2023 yılı için 150.000 TL) aşması halinde yıllık beyanname verilecektir.
Birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşması halinde yıllık beyanname verilecektir.
Tevkifata tabi olmayan ücret gelirleri ise tam istisna kapsamında (GVK 23/14. maddesi gibi) olmadığı sürece veya 2022 yılı asgari ücretin vergi matrahının üzerinde ise kaç işverenden elde edilirse edilsin yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

4. Tek İşverenden Alınan Tevkifata Tabi Ücretin Beyan Sınırı

2022 yılından tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 880.000 TL’yi aşması (2023 yılında 1.900.000 TL) halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Tek işverenlerden alınan tevkifatlı ücret gelirinde beyanname verme sınırı olan 880.000 TL ve bunun altındaki tutarlar için yıllık beyanname verilmeyecek ve yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler ücretlinin üzerinde nihai vergi olarak kalacaktır.

5. Birden Fazla İşverenden Alınan Tevkifata Tabi Ücretin Beyan Sınırı

2022 yılında birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutar olan 70.000 TL’yi aşması (2023 yılında 150.000 TL) halinde yıllık beyanname verilecektir.

Bu tutarı aşmamakla beraber, birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 880.000 TL’yi aşması (2023 yılında 1.900.000 TL) halinde de yıllık beyanname verilecektir.

2022 yılında birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde edilmesinde birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücret toplamı, beyanname verme sınırı olan 70.000 TL ve bu tutarın altında kalması halinde yıllık beyanname verilmeyecek ve bu durum tıpkı tek işverenden ücret alınması gibi değerlendirilecektir. Aynı şekilde 70.000 TL’lik beyanname verme sınırı aşılmamakla beraber, birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının 880.000 TL ve bu tutarın altında kalması halinde yine söz konusu ücret gelirleri beyan edilmeyecek ve tıpkı tek işverenden ücret alınması gibi değerlendirilecektir.

6. Birden Fazla İşverenden Ücret Alan Ücretlinin Birinci İşvereni Seçmesi

Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenebilecektir. Tek işverenden tevkifata tabi olarak alınan ücret tutarının 2022 yılında 880.000 lirayı geçmemesi durumunda yıllık beyanname verilmeyecektir. Birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden alınan ücretlerinin toplamı, vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dahil ücret gelirleri toplamı vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarın aşılmaması durumunda, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler için beyanname verilmeyecektir.

Ücretlinin birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde etmesi durumunda, beyanname verip vermeyeceğini belirlerken, mantıken en fazla ücret aldığı işvereni birinci işveren olarak seçmesi beklenir. Ancak bu durum tamamen ücretlinin tercihine bağlı bulunmaktadır. Beyanname verme sınırının belirlenmesinde ücretli birinci işveren olarak belirlediği işverenden aldığı ücreti bir tarafa koyacak ve diğer işverenlerden aldığı ücretleri toplayacak ve 2022 yılında yıllık sınırlama olan 70.000 TL ve 880.000 TL’lik beyanname verme sınırının hesabını yapacaktır.

Ücretlinin tevkifatlı olarak yurtiçinde ücret gelirinin yanında, yurtdışından tevkifatsız olarak ücret geliri de elde etmesi halinde birinci işveren olarak ister yurtiçindeki isterse yurtdışındaki işvereni seçebilecektir. Ücretli birden fazla işverenden ücret geliri elde ettiği durumda, birinci işvereni serbestçe kendisi belirleyecek ve belirlerken de kendi lehine hangisi geliyorsa onu birinci işveren olarak belirleyecektir. Ücretli isterse en yüksek ücret aldığı işvereni birinci işveren olarak seçer isterse düşük ücret aldığı işvereni birinci işveren olarak seçebilir.

7. Ücret Gelirinin Beyan Edilip Edilmeyeceğinin Tespitinde Diğer Gelir Unsurlarının Dikkate Alınmaması

Yıllık beyannameye dahil edilmeyecek gelirlerin tespit edilmesinde genel kural, GVK’nın 86/1-b-c maddesi gereğince ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği öncelikle kendi içinde değerlendirilecek olup, diğer gelirlerin bulunması halinde bu gelirler hesaplamaya dahil edilmeyecektir. Yine, tevkifata tabi ücret gelirinin yanında, tevkifata tabi kira ve menkul sermaye iradının da olması durumunda; tevkifata tabi tutulan menkul sermaye iradı ve gayrimenkul sermaye iradı diğer gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde de ücret gelirleri hesaplamaya dahil edilmeyecektir. Yani, ücret gelirinin yıllık beyanında öncelikle kendi içinde değerlendirilmesi yapılacaktır.

8. Beyanname Verme Sınırının Tespitinde Esas Alınacak Ücret Tutarı

Ücret gelirinin beyanında en önemli konulardan biri de 2022 yılında yıllık beyanname verme sınırı olan 70.000 TL ve 880.000 TL’lik tutarın tespitinde brüt ücret tutarı mı, net ücret tutarı mı yoksa gayrisafi ücret tutarından yapılması gereken yasal indirimler yapıldıktan sonra kalan ücretin vergi matrahının mı esas alınacağı konusudur. Uygulamada Gelir İdaresi beyan edilecek ücret tutarının belirlenmesinde esas alınacak ücret tutarı olarak, gayrisafi ücret tutarından Gelir Vergisi Kanunu’nun 63. Maddesinde yer alan yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, yine Kanunun 31. maddesinde yer alan engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahını dikkate almaktadır.

Ücret ödemelerinin vergilendirilmesinde öncelikle gayrisafi ücret tutarından yapılması gereken yasal indirimler yapılır ve safi ücret tutarına ulaşılır. Daha sonra varsa engellilik indirimi tutarı düşülür ve beyan edilecek gelire ulaşılır. Ücretlinin indirim konusu yapacağı hayat/şahıs sigorta primleri ve sendika aidatları gibi hususlar yoksa, tüm ücretlilerden kesilmesi yasal zorunluluk olan yani gayrisafi ücret tutarından %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigortası primi indirimi yapılır ve kalan safi ücret tutarıdır. Gayrisafi ücret tutarından yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

9. Kamuda Tek/Birden Fazla İşverenden Ücret Alanların Yıllık Beyan Esasları

321 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 311 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde son yapılan değişiklikle, 30.10.2022 tarihinden geçerli olmak üzere;

Genel bütçe kapsamında bulunan kamu idarelerinin tek işveren sayılarak bu kurumlardan elde edilen ücret gelirlerinin kümülatif matrah üzerinden tevkif suretiyle vergilendirilmesi,

imkanı sağlanmıştır. Yapılan düzenleme ile 30.10.2022 tarihinden geçerli olmak üzere; genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin tek işveren olarak değerlendirilmesine ve özel sektör işyerlerinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirlerinin kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilmesine imkan sağlanmıştır. Vergi İdaresi, genel yönetim kapsamında bulunan kamu idareleri ifadesini, genel bütçe kapsamında bulunan kamu idareleri olarak değiştirmiş ve ücretlinin işveren değiştirmesinde tek veya birden fazla işverenden ücret alıp almadığının tespitinde işverenin (I) sayılı Cetvelde yer alan kamu idaresi olup olmadığı temel kabul edilmiştir.

Kamuda örneğin I sayılı Cetvelde yer alan bir bakanlıkta çalışan bir ücretli aynı anda I sayılı Cetvelde yer alan başka bir bakanlıktan veya bakanlığa bağlı, ilgili ve ilişkili kurumdan veya yıl içinde nakil yoluyla işveren değişikliği yaparak yine aynı cetvelde yer alan başka bir kurumdan ücret aldığında, tek işverenden elde edilen ücret olarak kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirme yapılacaktır. Ancak, I sayılı Cetvelde yer alan genel bütçe kapsamında bulunan bir bakanlıkta çalışan ücretli aynı anda veya yıl içinde nakil yoluyla I sayılı Cetvelde yer almayan örneğin II sayılı Cetvelde yer alan bir üniversiteden ücret aldığında, bakanlıktan aldığı ücret gelirinin gelir vergisi matrahı ile üniversiteden aldığı ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı birbiriyle ilişkilendirilmeyecek olup ayrı ayrı vergilendirilecektir.

Yıl içinde kamudan aynı veya farklı cetvellerde yer alan kurum ve kuruluşlardan alınan ücret gelirinin yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceği konusunda; ücret geliri elde eden kişinin, ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahlarının GVK’nın 86/1-b bendinde belirtilen tutarları aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.

Örneğin, bir bakanlıkta görevli olan ücretli Haziran/2022 ayında nakil yoluyla başka bir bakanlığına geçmiştir. Ücretlinin nakil olduğu bakanlıkta aynı takvim yılında elde ettiği ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı, önceki bakanlıkta süregelen gelir vergisi matrahıyla birleştirilecek ve tek işverenden elde edilen ücret geliri olarak kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Bu durumda, tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücret gelirlerinin 2022 yılında beyan sınırı olan 880.000 TL’yi aşmaması halinde, söz konusu ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Bu tutarın aşılması halinde ise ücret geliri için yıllık beyanname verilecektir.

Diğer taraftan, örneğin bir bakanlıkta görevli ücretlinin, aynı zamanda bir üniversitesinden de ücret geliri elde etmesi durumunda; ücretlinin bakanlıktaki ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı ile üniversiteden aldığı ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı birbiriyle ilişkilendirilmeyecek olup ayrı ayrı vergilendirilecektir. Bu durumda, ücretlinin elde ettiği ücret gelirleri birden fazla işverenden alınan ücret olarak değerlendirilecek ve birinci işverenden sonraki işverenden alınan ücret tutarı 2022 yılında 70.000 TL’yi aşması durumunda, ücret gelirlerinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.

10. Özel Sektör İşyerlerinde Çalışanlar Açısından Tek İşveren/Birden Fazla İşveren Tespiti

Özel sektörde tek veya birden fazla işverenden tevkifatlı ücret alan ücretlinin ücret geliri için yıllık beyanname verip vermeyeceğinin tespitinde, işverenlerin tek işveren kapsamında mı yoksa birden fazla işverenden elde edilen ücret kapsamında mı olduğunun doğru tespiti çok önemlidir. Çünkü tek işverenden alınan ücretin yıllık beyan sınırı ile birden fazla işverenden alınan ücretin beyan sınırları farklıdır. Özel sektörde işverenlerin ücret matrahlarını birleştirilmesi durumunda tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirme yapılacaktır. Birden fazla işverenden aynı anda ücret alınması veya işveren değişikliğinde birden fazla işverenden ücret alınması ve matrahların birleştirilmemesi durumunda ise birden fazla işverenden alınan ücret esaslarına göre beyanname verilip verilmeyeceği konusu değerlendirilecektir.

Konu hakkında 311 seri no.lu GVGT’de yapılan açıklamaya göre, özel sektörde aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilmektedir;

İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev’i değişikliği ve bölünme halleri dâhil).
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi.
Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.

Aynı Genel Tebliğde yer alan açıklamaya göre, özel sektörde aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir;

Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yanı sıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri.
Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri.
Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri.

Aynı takvim yılı içinde tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücretler, kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret geliri elde etmesi durumunda her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı vergilendirilecek olup ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeyecektir. Hizmet erbabının işveren değişikliği yapması durumunda, genel kural yeni işverenden alınacak ücret, eski işverenden aldığı ücret matrahı ile ilişkilendirilmeden sıfır matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Ancak, yıl içerisinde işveren değiştiren hizmet erbabı, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilir. Bu durumda yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak tevkifat yapar.

321 seri no.lu GVGT ile yapılan değişiklik ile 311 seri no.lu GVGT’nin “Özel sektör işyerlerinde birden fazla işverenin yanında çalışanların durumu” başlıklı 21. maddesinin beşinci fıkrasının ikinci cümlesinden sonra gelmek üzere eklenen açıklamaya göre; hizmet erbabının talep etmesi ve işverenlerin de kabul etmesi kaydıyla, yıl içerisinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri de kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilir. Yıl içinde birden fazla işverenden elde ettiği ücret gelirleri kümülatif matrah dikkate alınarak vergilenen hizmet erbabının bu gelirlerini yıllık beyannameyle beyan etme yükümlülüğü bulunması durumunda, yıllık beyannamede bildirilen matrah üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kümülatif matrah dikkate alınmak suretiyle tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilebilecektir.

321 seri no.lu Genel Tebliğle yapılan değişiklik uyarınca, 30.10.2022 tarihinden itibaren hizmet erbabının talep etmesi ve işverenlerin de kabul etmesi kaydıyla, yıl içerisinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri de kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilecektir. Burada hizmet erbabı ile işverenin karşılıklı rızası aranmakta ve isteğe bağlı olarak hizmet erbabının talebi doğrultusunda işvereninde kabul etmesi şartıyla, yıl içerisinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri de kümülatif matrah dikkate alınarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulabilecektir.

Bu düzenleme, özel sektörde yıl içinde aynı anda birden fazla işverenden ücret alan ücretlilerin lehine olmuştur. Genel Tebliğde yapılan açıklamaya göre, özel sektörde yıl içerisinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri de kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilecektir. Böylece ücretlinin işverenlerden aldığı tüm ücret tutarları yani vergi matrahları birleştirilecek ve aynı vergi tarifesi uygulanabilecektir. Buna göre, yıl içinde birden fazla işverenden ücret gelirleri elde eden ve kümülatif ücret matrahı dikkate alınarak tevkifata tabi tutulan hizmet erbabının bu gelirlerini GVK’nın 86/1. maddesine göre yıllık beyannameyle beyan etmesi durumunda, yıllık beyannamede bildirilen ücret matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kümülatif ücret matrahı dikkate alınmak suretiyle yıl içinde kesilen vergilerin tamamı mahsup edilecektir.

11. Kamuda Çalışan Ücretlinin Aynı Anda veya İşveren Değişikliği Yaparak Özel Sektördeki İşverenden Elde Ettiği Ücretin Yıllık Beyanı

Genel bütçe kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin; aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu işverenler nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, ücret gelirinin beyanında birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. Bu durumda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının, vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) aşması veya bu tutarı aşmamakla birlikte tüm işverenlerden aldığı ücret geliri toplamının vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.

12. Aynı Dönemde Elde Edilen Tevkifatlı/Tevkifatsız Ücret Gelirinin Yıllık Beyanı

2022 yılında hem tevkifatlı hem de tevkifatsız birden fazla işverenden ücret elde ediliyorsa; tevkifatlı veya tevkifatsız olmasına bakılmaksızın istenilen bir işverenden alınan ücret seçilerek hariç tutulacak, diğer kalan ücretler toplamı 70.000 TL beyan sınırını aşıyorsa hariç tutulan ücret de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı için beyanname verilmesi gerekmektedir. Diğer kalan ücretler toplamı 2022 yılı için 70.000 TL beyan sınırını aşmaması halinde, tevkifata tabi ücretler için beyanname verilmesine gerek yoktur. Tutarı ne olursa olsun tevkifatsız ücret gelirlerinin tamamı için 2022 yılı öncesinde yıllık beyanname verilmesi söz konusu iken, 2022 yılından itibaren asgari ücret istisnasının tüm ücret gelirlerine yansıtılması nedeniyle, asgari ücretin vergiden istisna edilen matrahı kadar tutarı aşan tevkifatsız ücret gelirleri için yıllık beyanname verilecektir.

13. Dar Mükellef Şirketlerin/Kurumların Türkiye’deki İrtibat Ofisinde Çalışanların Tevkifatsız Ücret Gelirinin Yıllık Beyanı

Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve tevkifata tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dâhilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) ikametgâhın bulunduğu yerin vergi dairesine yıllık beyanname ile beyan edilir. Ancak; Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (14) numaralı bendine göre; kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. GVK’nın 23/14-a bendine göre bu istisnanın uygulanabilmesi için;

Türkiye’de hizmet arz eden gerçek kişinin bağlı bulunduğu işverenin dar mükellef kurum olması, bu kurumun da Türkiye’de hiçbir şekilde kazanç elde edecek mahiyette faaliyette bulunmaması,
Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,
Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapacağı ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması,
Ücretin döviz olarak ödenmesi,
Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye’deki hesaplarına gider olarak kaydedilmemesi,

şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.

Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin, Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde münhasıran merkezin faaliyet izni kapsamında istihdam ettikleri hizmet erbabına, Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretlerinin gelir vergisinden istisna edildiği hükme bağlanmıştır. GVK’nın 23/14-b bendine göre bu istisnanın uygulanabilmesi için;

İşveren sıfatıyla ücret ödemesinde bulunan kurumların, Türkiye'de kanuni ve iş merkezinin bulunmaması,
Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı (ücretli) ve yapılan ödemenin ücret olması,
Dar mükellef kurumun ücret ödemesi yaptığı hizmet erbabının Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde faaliyet izni kapsamında istihdam edilmesi,
Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapılacak ödemenin bu kurumun yurt dışı kazançlarından karşılanması,
Ücretlerin döviz olarak ödenmesi,

şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.

Örnek 1: Kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi bir firmanın Ankara’daki irtibat bürosunda çalışan tam mükellef/dar mükellef ücretliye, işvereni tarafından Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden 2022 yılında 100.000 Dolar tevkifata tabi tutulmamış ücret ödenmiştir.

Örnekteki ücretli, GVK’nın 23/14 numaralı bendine göre döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan ödevli yıllık beyanname vermeyecektir. Yapılan ücret ödemesi döviz olarak değil de Türk Lirası olarak ödenmiş olsaydı istisna kapsamında olmadığından ve tevkifat da yapılmadığından yıllık beyanname ile beyan edilecekti.

Özetle, kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerden elde edilen tevkifata tabi olmayan ücret gelirleri şayet GVK’nın 23/14. maddesi kapsamında gelir vergisinden istisna ise yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. Söz konusu ücretler istisna kapsamında değilse, ödeme anında tevkifat yapılmadığından mutlaka yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Bu ücret istisnasında en önemli kriter, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden ödenen ücretin döviz olarak ödenmesi gerekmektedir.

14. Tevkifatsız Ücret Gelirinin Yıllık Beyanında Asgari Ücret İstisnasının İndirimi

GVK’nın 95. maddesinde, vergi tevkif usulünün geçerli olmadığı durumlarda ücret gelirlerinin mutlaka yıllık beyanname ile beyan edileceği hüküm altına alınmıştır. Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve kesintiye tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dahilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) yıllık beyanname ile beyan edilir. Asgari ücret istisnası uygulaması 1.1.2022 tarihinden itibaren uygulamaya geçmeden önce tevkifatsız ücret gelirlerinin tutarı ne olursa olsun mutlaka yıllık beyanname ile beyanı gerekmekteydi. Ancak asgari ücret istisnası sonrasında bu durum değişti ve tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler için artık yıllık beyanname verilmeyecektir.

Bilindiği üzere 7349 sayılı Kanunla, 193 sayılı GVK’nın 23/18 numaralı bendi ile 1/1/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. Aynı Kanunla, asgari ücretin brüt tutarı kadar ücret tutarı damga vergisinden de istisna edilmiştir. İşverenler tarafından 1.1.2022'den itibaren çalışanlara yapılan ücret ödemelerinde uygulanan ücret istisnasının usul ve esasları 319 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmıştır.

Buna göre, hizmet erbabının ücret gelirlerinin GVK’nın 86/1-b bendine göre yıllık beyanname ile beyan edilmesinin gerekmesi durumunda, yıl içinde istisna uygulamasından faydalanıldığı için yıllık beyannamede söz konusu istisna uygulamasına yer verilmeyecek ve yıllık beyannamede ücret gelirlerinin toplamı üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde istisna öncesi hesaplanan vergiler mahsup edilecektir.

Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecektir. Söz konusu, gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır. 2022 yılında asgari ücret ocak ve temmuz ayında iki defa belirlendiğinden, yıllık istisna matrah ve istisnaya isabet eden gelir vergisi tutarları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

2022 YILI ASGARİ ÜCRET İSTİSNASI GELİR VERGİSİ VE DAMGA VERGİSİ İSTİSNA TUTARLARI
Aylar	2022 yılı brüt ücret	Sigorta primi	Matrah	Kümülatif matrah	İstisna matrah	İstisnaya isabet eden gelir vergisi	İstisnaya isabet eden damga vergisi	Net ücret
	(TL)	(TL)	(TL)	(TL)	(TL)	(TL)	(TL)	(TL)
	(a)	(b) (ax%15)	(c) (a-b)	(d)	(e)	(f )	(g)	(h) (a-b)
Ocak	5.004,00	750,60	4.253,40	4.253,40	4.253,40	638,01	37,98	4.253,40
Şubat	5.004,00	750,60	4.253,40	8.506,80	4.253,40	638,01	37,98	4.253,40
Mart	5.004,00	750,60	4.253,40	12.760,20	4.253,40	638,01	37,98	4.253,40
Nisan	5.004,00	750,60	4.253,40	17.013,60	4.253,40	638,01	37,98	4.253,40
Mayıs	5.004,00	750,60	4.253,40	21.267,00	4.253,40	638,01	37,98	4.253,40
Haziran	5.004,00	750,60	4.253,40	25.520,40	4.253,40	638,01	37,98	4.253,40
Temmuz	6.471,00	970,65	5.500,35	31.020,75	5.500,35	825,05	49,11	5.500,35
Ağustos	6.471,00	970,65	5.500,35	36.521,10	5.500,35	1.051,11	49,11	5.500,35
Eylül	6.471,00	970,65	5.500,35	42.021,45	5.500,35	1.100,07	49,11	5.500,35
Ekim	6.471,00	970,65	5.500,35	47.521,80	5.500,35	1.100,07	49,11	5.500,35
Kasım	6.471,00	970,65	5.500,35	53.022,15	5.500,35	1.100,07	49,11	5.500,35
Aralık	6.471,00	970,65	5.500,35	58.522,50	5.500,35	1.100,07	49,11	5.500,35
TOPLAM	68.850,00	10.327,50	58.522,50	58.522,50	58.522,50	10.104,50	522,57	58.522,50

Tevkifatsız ücret gelirinin vergiden istisna edilen matrahı aşması halinde verilecek yıllık beyannamede, istisnaya isabet eden gelir vergisi hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Böylece asgari ücret istisnasından gerek tevkif suretiyle vergilendirilen ücret gelirleri, gerekse tevkifat yapılmadığı için yıllık beyanname verilen ücret gelirlerinin eşit olarak yararlanması sağlanmış olacaktır.

Örnek: Ücretli 2022 yılında tevkif suretiyle vergilendirilmemiş aylık brüt 7.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Ücret geliri tevkif suretiyle vergilendirilmediğinden ve ücretin vergi matrahı 2022 yılı asgari ücretin vergi matrahını aştığından yıllık beyannameyle beyan etmesi gerekmektedir. Ücretlinin 2022 yılı yıllık beyanı üzerine yapılacak hesaplama aşağıdaki şekilde olacaktır. Hesaplanan gelir vergisinden GVK’nın 23/18. maddesi gereğince asgari ücretin istisna matrahına isabet eden asgari ücretin vergisi mahsup edilecektir.

Brüt ücret

(TL)

Sigorta primi

(TL)

Matrah

(TL)

Hesaplanan

gelir vergisi

(TL)

İstisna

Matrah

(TL)

Asgari

ücretin vergisi

(TL)

Ödenecek gelir vergisi

(TL)

(7.000X12=)

84.000

(84.000X%15)

12.600

(84.000-12.600)

71.400

12.778

58.522,50

10.104,50

(12.778-10.104,5)

2.673,5

14.1. Yabancı Elçilik/Konsolosluklarda Çalışan ve İstisnadan Faydalanmayan Memur/ Hizmetlilere Ödenen Ücretin Yıllık Beyanı

Gelir Vergisi Kanunu’nda yabancı elçilik ve konsoloslukların diplomat muaflığı kapsamına girmeyen memur ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretler karşılıklı olmak şartıyla gelir vergisinden istisna edilmektedir. Ancak ülkemizde bulunan yabancı büyükelçilik ve konsolosluklarında çalışan Türk vatandaşı ve diğer ülke vatandaşlarına ödenen ücretlerin karşılıklı olarak gelir vergisinden istisna tutulabilmesi için yabancı ülkelerde bulunan Türk büyükelçilik ve konsolosluklarında çalışan Türk vatandaşı ve diğer ülke vatandaşı personelin ücretlerinin de gelir vergisinden istisna olması gerekmektedir.

Karşılıklılık esasının uygulanmadığı durumlarda karşılık esasına uymayan ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinde çalışan memurlar istisnadan yararlanamazlar. Bu durumda ücret sahipleri elde ettikleri tevkifatsız ücret gelirini yıllık gelir vergisi beyannamesiyle oturdukları mahallin vergi dairesine beyan edeceklerdir.

Asgari ücret istisnası öncesinde yani 2022 yılı öncesinde istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri tevkifatsız ücret gelirlerini mutlaka yıllık beyanname ile beyan etmeleri gerekiyordu. Ancak, asgari ücret istisnası sonrasında 2022 yılından itibaren tevkifatsız ücret gelirlerinin beyanında uygulama değişmiştir. Yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışanların ücretleri istisna kapsamına girmiyorsa, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecek; söz konusu gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.

Örnek: Ankara’daki bir büyükelçilikte çalışan Türk uyruklu ücretli, 2022 yılında 200.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Karşılıklılık ilkesinin geçerli olmaması nedeniyle, anılan personelin elde ettiği ücret istisna kapsamında değildir. Türk uyruklu personelin, ücretinden tevkifat yapılmadığından ve karşılıklılık esasının geçerli olmaması nedeniyle, 200.000 TL ücret gelirinin tamamını beyan edecek ve yıllık ücret istisnası hesaplanan vergiden aşağıdaki şekilde düşülecektir.

Brüt ücret

(TL)

Sigorta primi

(TL)

Matrah

(TL)

Hesaplanan

gelir vergisi

(TL)

İstisna

Matrah

(TL)

Asgari

ücretin vergisi

(TL)

Ödenecek gelir vergisi

(TL)

200.000

30.000

170.000

39.400

58.522,50

10.104,50

29.295,5

14.2. Türkiye’de Tevkifatsız Diğer Ücretlilerin Elde Ettiği Ücret Gelirinin Beyanı

7349 sayılı Kanunla GVK’nın diğer ücretlilerin vergilendirilmesini anlatan 64 üncü maddesi 1/1/2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu düzenleme ile bu madde kapsamında bulunan;

Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanların,
Özel hizmetlerde çalışan şoförlerin,
Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçilerinin,
Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanların,

elde ettikleri ücretler, işverenlerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmadığından tevkifata tabi olmayan ücret kapsamında değerlendirilmektedir. GVK’nın 64 üncü maddesinin yürürlükten kaldırılması nedeniyle, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının vergi karnesi almasına ve karnesini vergi dairesine ibraz ederek vergilerini tarh ve tahakkuk ettirmesine gerek bulunmamaktadır. Bu kapsamda olanların 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettikleri tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri Kanunun genel hükümlerine tabi olacaktır.

GVK’nın 23/18 numaralı bendi uyarınca, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettiği ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, istisna kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname verilmeyecektir. Hizmet erbabının elde ettiği ücret gelirlerinin, istisna tutarını aşması halinde ise elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek ödenecek vergi hesaplanacaktır.

Örnek 1: Basit usule tabi mükellefin yanında çalışan ücretli, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş aylık brüt 5.500 TL ücret geliri elde etmiştir. Ücretlinin 2022 yılında elde ettiği ücret gelirinin gelir vergisi matrahı (5.500X12=66.000X%15=9.900 ve 66.000-9.900=) 56.100 TL, 2022 yılında asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 58.522,50 TL’yi aşmadığından, istisna kapsamında kalan bu ücret geliri için yıllık beyanname verilmeyecektir.

Örnek 2: Basit usule tabi mükellefin yanında çalışan ücretli, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş aylık brüt 8.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Ücretli tevkif suretiyle vergilendirilmemiş 2022 yılı toplam ücret gelirinin vergi matrahı olan 81.600 TL, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 58.522,50 TL’yi aştığından, ücret gelirini yıllık beyannameyle beyan edecektir. Tevkifatsız ücret gelirinin yıllık beyanı şöyle olacaktır.

Brüt ücret

(TL)

Sigorta primi

(TL)

Matrah

(TL)

Hesaplanan

gelir vergisi

(TL)

İstisna

Matrah

(TL)

Asgari

ücretin vergisi

(TL)

Ödenecek gelir vergisi

(TL)

96.000

14.400

81.600

15.532

58.522,50 TL

10.104,50

5.427,5 TL

15. Yurtdışı İnşaat, Onarım, Montaj İşleri İle Teknik Hizmetlerde Çalışan Hizmet Erbabına Yapılan Ücret Ödemelerinde İstisna Uygulaması

Bu ücret istisnası 3/11/2022 tarihli ve 7420 sayılı Kanunla 2022 yılının son çeyreğinde 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasına 19 uncu bent olarak eklenmiştir. Konu hakkında 30.12.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 322 seri no.lu GVGT’de açıklamalar yapılmıştır. Buna göre, yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerde çalışan hizmet erbabına, fiilen yurt dışındaki çalışmaları karşılığı işverenin yurt dışı kazançlarından karşılanarak yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna edilmiştir.

GVK’nın 23/19 uncu maddesine eklenen bent hükmü ile yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleriyle teknik hizmetlerde çalışan hizmet erbabına, fiilen yurt dışındaki çalışmaları karşılığı işverenin yurt dışı kazançlarından karşılanarak 1/12/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. Hizmet erbabına yapılan ücret ödemelerinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için;

Hizmet erbabının, yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerde çalışması,
Hizmetin hizmet erbabınca fiilen yurt dışında verilmesi,
Hizmet erbabına yapılacak ödemenin yurt dışı kazançlardan karşılanması,

gerekmektedir. Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ve teknik hizmetlerle ilgili olmak ve fiilen yurt dışında bulunarak hizmet verilmesi kaydıyla yönetim, idare, muhasebe ve benzeri hizmetlerde çalışanlar da söz konusu istisnadan faydalanabilecektir.

Hizmet erbabının hem yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleriyle teknik hizmetlerde çalışması hem de Türkiye’deki şirkette (merkezde) çalışması durumunda, sadece fiilen yurt dışında bulunarak çalışması karşılığı yapılan ücret ödemeleri istisnaya konu edilebilecek, yurt içindeki çalışmaları karşılığı yapılan ücret ödemeleri ise vergilendirilecektir.

Örnek: Merkezi Türkiye’de olan bir şirketi, yurt dışında bir inşaat işi üstlenmiş ve söz konusu işte çalıştırmak üzere Türkiye’den 50 hizmet erbabı götürmüştür. Hizmet erbabının ücretleri şirketinin yurt dışı şubesi tarafından ödenmektedir. Bu durumda, söz konusu hizmet erbabına yurt dışındaki inşaat işinde fiilen çalışmaları karşılığı olarak yurt dışı şube tarafından yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna olduğundan, bu gelirler için hizmet erbabı tarafından yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

Yurt dışında çalışan hizmet erbabının ücretlerinin yurt dışı şube adına Türkiye’deki şirket (merkez) tarafından ödenmesi istisnanın uygulanmasına engel teşkil etmeyecektir. Bu durumda, Türkiye’deki şirket (merkez) tarafından gelir vergisi tevkifatı yapılmayacağı gibi söz konusu ücret gelirleri için hizmet erbabı tarafından da yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

Örnek: Merkezi Türkiye’de olan bir firma, yurt dışında üstlenmiş olduğu inşaat işi için şirketin yurt dışı şubesinde çalıştırmak üzere Türkiye’den 80 hizmet erbabı götürmüştür. Yurt dışı şubede çalışan hizmet erbabının ücretleri yurt dışı şube kazançlarından karşılanmak suretiyle merkez tarafından ödenmektedir. Bu durumda, merkez tarafından yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacak ve bu ücret gelirleri için hizmet erbabı tarafından da yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleriyle teknik hizmetlerde çalışan hizmet erbabına, gerek şube gerekse şube adına merkez tarafından ödenen ücretler yurt dışı kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınacak olup Türkiye’deki şirket (merkez) tarafından gider olarak dikkate alınamayacaktır. İşverenler tarafından hizmet erbabına yapılan ödemelere ilişkin olarak düzenlenen kağıtlarda yer alan tutarın, GVK’nın 23/19 numaralı bendinde yer alan istisnaya isabet eden kısmı damga vergisinden de istisnadır.

Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ve teknik hizmetlerle ilgili olmak ve fiilen yurt dışında bulunarak hizmet verilmesi kaydıyla yönetim, idare, muhasebe ve benzeri hizmetlerde çalışanlar da söz konusu istisnadan faydalanabilecektir. Bu kapsamdaki hizmet erbaplarına ödenen ve belirtilen şartları sağlayan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna olduğundan, vergi kesintisi yapılmayacaktır. Vergiden istisna edilen ücret gelirini elde eden ücretliler vergi tevkifatı yapılmayan söz konusu ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi de vermeyeceklerdir. Bu ücret istisnası mutlak bir istisna olup istisna kapsamındaki ücretin tutarı ne olursa olsun ne tevkifat yapılacak nede yıllık beyanname verilecektir.

16. Teşvik ve İstisna Kapsamındaki Ücret Gelirlerinin Beyanı

2022 yılında elde edilen teşvik ve istisna kapsamındaki ücret gelirlerinin yıllık beyanı konusunu anlatmadan önce, GVK’nın 23/18. maddesinde yer alan ve 1.1.2022 tarihinden bu yana tüm ücretliler için uygulanmakta olan ücret istisnasının, teşvik ve istisna kapsamındaki ücret ödemelerine ne şekilde uygulandığı konusuna kısaca değinelim.

Uygulamada, özel kanunlarda iki tür düzenleme bulunmakta olup birincisinde işverenler tarafından çalışanlara yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna edilmekte ve burada sağlanan teşvik tamamen çalışana sağlanmış olmaktadır. Örneğin, 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12 nci maddesine göre, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlere 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendi uyarınca ayrıca istisna uygulanması söz konusu değildir.

Özel kanunlarda yer alan ikinci teşviklerde ise çalışanlara ödenen ücret ödemelerinden gelir vergisi kesintisi yapılmakta olup işverenler tarafından verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. Uygulamada bu tarz teşviklere gelir vergisi stopaj teşviki denmektedir. Burada sağlanan teşvik çalaşana değil tamamen işverene sağlanmaktadır. Çünkü çalışanlara yapılan ücret ödemelerinden vergi kesintisi yapılmakta ancak işverenin ödeyeceği muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde terkin yapılmak suretiyle işverenin ödeyeceği vergi azaltılmaktadır.

Bilindiği üzere, gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında öteden beri uygulanmakta olan;

6/6/1985 tarihli ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesi uyarınca bölgede imalat faaliyetlerinde çalışan personele ödenen ücretleri üzerinden,

26/6/2001 tarihli ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesine göre Ar-Ge, tasarım ve destek personeline ödenen ücretleri üzerinden,

28/2/2008 tarihli ve 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, Ar-Ge, tasarım ve destek personeline ödenen ücretleri üzerinden,

25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun geçici 21 inci maddesine göre, ilgili yılda uygulanan asgarî ücretin aylık brüt tutarının prim ödeme gün sayısına isabet eden tutarı üzerinden,

hesaplanan gelir vergisinin asgarî geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı, verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmekteydi.

GVK’nın 23/18 numaralı bendinde yer alan istisna uygulaması ve asgari geçim indirimi uygulamasının kaldırılması nedeniyle, teşvik kapsamındaki bu ücret ödemelerine, öncelikle GVK’nın 23/18 numaralı bendinde düzenlenen istisna uygulanacak ve istisna sonrası vergi, ilgili düzenlemelerdeki sınırlamalar çerçevesinde tahakkuktan terkin edilecektir.

Ancak, asgari ücrete isabet eden verginin tahakkuktan terkin edilmesini öngören düzenlemelere göre ise istisna uygulaması nedeniyle asgari ücretten vergi alınmadığından tahakkuktan terkini gerekecek bir vergi hesabı yapılmayacaktır.

Yukarıda bahsedilen kanunlar kapsamındaki teşvik ve istisna uygulamalarına ilişkin hesaplamalar, diğer kanunlarda yer alan benzer istisna ve teşvikler için de aynı şekilde yapılması gerekmektedir.

Teşvik ve istisna kapsamındaki ücret gelirlerinin beyanına ilişkin açıklama ve örnekler;

Bilindiği üzere, GVK’nın 86/1-(a) bendine göre, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname verilmemekte ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde ise bu gelirler beyannameye dâhil edilmemektedir.

Bu kapsamdaki ücret istisnalarına örnek olarak 4490 sayılı Kanunda yer alan ücret istisnasını örnek verebiliriz. Bilindiği üzere, 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12 nci maddesine göre, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlerin yıllık beyan edilmesi ve beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması söz konusu değildir.

Örnek 1: Ücretlinin, 2022 yılında birisi Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı bir gemide çalışması karşılığı olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret (tevkifatlı)	800.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret (Gemi sicili)	900.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı	Yok

Ücretlinin, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı bir gemide çalışması karşılığı elde etmiş olduğu istisna kapsamındaki 900.000 TL ücret geliri beyan edilmeyecek ve diğer işverenden elde edilen ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinin hesabında da dikkate alınmayacaktır. Ücretlinin, birinci işverenden almış olduğu tevkifata tabi ücret geliri olan 800.000 TL, GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 880.000 TL’yi aşmadığından beyan edilmeyecektir.

Gelir vergisi stopaj teşviki kapsamındaki ücret ödemeleri şöyledir;

1. 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun 28/1/2021 tarihli ve 7263 sayılı Kanunla değişik geçici 2’nci maddesine göre;

-Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım, tasarım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır.

-31/12/2028 tarihine kadar, bölgede çalışan AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir.

2. 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda belirtilen, Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.

3. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu uyarınca Serbest Bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85'ini yurt dışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir.

1/1/2022 tarihinden itibaren yapılacak ücret ödemelerinde ise ücret ödemeleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, GVK’nın 23/18 numaralı bendinde düzenlenen istisna nedeniyle alınmayacak olan vergi düşüldükten sonra kalan vergi tutarı verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.

Dolayısıyla, 4691, 5746 ve 3218 sayılı Kanunlar kapsamında teşvike konu ücretler üzerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. Anılan Kanunlar kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılması nedeniyle, bu ücretlerin de beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması gerekmektedir. Beyanname verildiği durumlarda, ücret gelirleri üzerinden kesilen ve işveren tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde tahakkuktan terkin edilen gelir vergisi hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.

Örnek 2: Ücretli, 2022 yılında birisi teknoloji geliştirme bölgesinde Ar-Ge faaliyetinde bulunan işverenden olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret (tevkifatlı)	700.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret (Teknoloji geliştirme bölgesi)	500.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı	1.200.000 TL

Ücretlinin, birinci işverenden aldığı 700.000 TL ücret gelirinden sonraki işveren olan teknoloji geliştirme bölgesinde Ar-Ge faaliyetinde bulunan işverenden elde etmiş olduğu 500.000 TL ücret geliri, GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 70.000 TL’yi aştığı için ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Ayrıca, birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri toplamı olan 1.200.000 TL, vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 880.000 TL’yi de aşması nedeniyle de ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Yıl içinde kesilen vergiler hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.

Örnek 3: Ücretli, 2022 yılında biri serbest bölgeden olmak üzere üç ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret (serbest bölge)	1.000.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret	100.000 TL
Üçüncü işverenden alınan ücret	60.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı	1.160.000 TL

Ücretlinin birden fazla işverenden aldığı ücret geliri toplamı olan 1.160.000 TL, GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 880.000 TL’yi aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Ayrıca, birinci işveren hariç diğer işverenlerden alınan ücret geliri tutarı 2022 yılı için beyan sınırı olan 70.000 TL’yi de geçmektedir. Yani ücretli her iki şartı da sağlamış olduğundan tevkifata tabi ücret geliri için mutlaka yıllık beyanname verecektir. Serbest bölgede elde edilen ve işveren tarafından kesilerek muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde tahakkuktan terkin edilen gelir vergisi dahil ücret gelirleri üzerinden kesilen vergiler, hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.

Örnek 4: Ücretli, 2022 yılında biri 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge faaliyetinde bulunan bir şirketten olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret (Ar-Ge)	500.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret	75.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı	575.000 TL

Ücretlinin birinci işverenden aldığı ücret hariç ikinci işverenden elde ettiği ücret geliri tutarı olan 75.000 TL, 2022 yılı için beyan sınırı olan 70.000 TL’yi aştığı için birinci işverenden alınan ücret geliri de dahil olmak üzere 575.000 TL ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir. Ar-Ge faaliyeti kapsamında elde edilen ve işveren tarafından kesilerek muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde tahakkuktan terkin edilen gelir vergisi dahil ücret gelirleri üzerinden kesilen vergiler, hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.

17. Sporculara yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerde yıllık beyan durumu

Gelir Vergisi Kanununun geçici 72 nci maddesi uyarınca sporculara yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerde tevkifat yoluyla vergilendirilmektedir. 1/1/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, sporculara ilgili ayda yapılan ücret ödemeleri toplamına 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisnanın bir kez uygulanması mümkün bulunmaktadır. Sporcuların başka bir işverenden de ücret geliri elde etmeleri halinde istisnanın sadece en yüksek ücret gelirine uygulanması gerekmektedir.

1/11/2019 tarihinden sonra akdedilerek geçerlilik kazanan veya bu tarihinden sonra yenilenen sporcu sözleşmelerine istinaden, tüm sporcular tarafından 1/1/2020 tarihinden itibaren elde edilen ücret gelirleri toplamının, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşması halinde, bu gelirlerin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, 1/11/2019 tarihinden önce akdedilerek geçerlilik kazanan sözleşmeler sona erinceye kadar, bu sözleşmeler kapsamında elde edilen ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir.

18. Jokeylere, jokey yamaklarına ve antrenörlerine yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerde yıllık beyan durumu

6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna göre lisans sahibi olan veya lisans sahibince yetkilendirilen kişi tarafından organize edilen yarışmalara katılan atların jokeyleri, jokey yamakları ve antrenörlerine yapılan ücret ödemeleri üzerinden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. Lisans sahibi veya lisans sahibince yetkilendirilen kişi aracılığıyla yapılan ücret ödemelerinde gelir vergisi tevkifatı lisans sahibi veya lisans sahibince yetkilendirilen kişi tarafından yerine getirilir. 1/1/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, jokey, jokey yamakları ve antrenörlere ilgili ayda yapılan ücret ödemeleri toplamına asgari ücret istisnasının bir kez uygulanması mümkün bulunmaktadır. Jokey, jokey yamakları ve antrenörlerin başka bir işverenden de ücret geliri elde etmeleri halinde istisnanın sadece en yüksek ücret gelirine uygulanması gerekmektedir.

Ayrıca, at sahiplerince bireysel olarak atların bakım ve eğitimi için veya ödül niteliğinde kendi tuttuğu jokeyler, jokey yamakları ve antrenörlere Türkiye Jokey Kulübünün yaptığı ödeme dışında bir ödeme yapılması da mümkün bulunmaktadır. Bu durumda at sahipleri yaptıkları ödemeler üzerinden yine GVK geçici 68 inci madde uyarınca %20 vergi tevkifatı yaparak muhtasar ve prim hizmet beyanname ile beyan etmektedir. Jokeylere, jokey yamaklarına ve antrenörlerine yapılan ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan bu gelirler için yıllık beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dâhil edilmeyecektir.

19. Dar Mükellef Ücretlilerin Yıllık Beyanname Verme Durumu

Gelir Vergisi Kanununda yıllık beyanname vermek suretiyle vergilendirme ilkesi esas olarak tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet esasına göre belirlenmiştir. Genel olarak tevkif suretiyle vergilendirilmiş bazı kazanç ve iratların belli şartlar ve sınırlamalarla beyan dışı tutulmasıyla vergilendirmede kolaylık sağlanmıştır. Özellikle dar mükellefiyette tevkifata tabi birçok kazanç ve iratlar yıllık beyan ilkesinin dışında tutulmuştur.

Gelir Vergisi Kanunu’nda, Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilecekleri belirtilmiştir. Dolayısıyla Türkiye’de ikâmetgâhı olmayanlar ile bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturmayanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılmadıklarından dar mükellef olarak vergiye tabi bulunmaktadırlar. Kamu kurumlarına veya merkezi Türkiye’de bulunan özel teşebbüslere bağlı olarak işleri sebebiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları hariç olmak üzere, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları da Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratları bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir.

Dar mükellef gerçek kişiler (yurt dışında yerleşik olup, dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları dahil), ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları için mutlaka yıllık beyanname vereceklerdir. Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan hüküm gereğince dar mükellefler, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücret, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Dar mükellefler tarafından tevkifata tabi tutulmayan ücret gelirlerinin ise yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanlar ise münferit beyanname ile beyan edilmektedir.

Dar mükelleflerde tevkifatsız ücret gelirinin yıllık beyanında asgari ücret istisnası yıllık beyannamede uygulanacaktır. Tıpkı tam mükelleflerde olduğu gibi tevkifatsız ücret gelirinin tutarı asgari ücret istisnasının vergi matrahını aşmıyorsa yıllık beyanname verilmeyecektir. Tevkifatsız ücret geliri tutarı asgari ücretin vergi matrahının üzerinde ise yıllık beyanname verilecek ve hesaplanan vergiden asgari ücrete isabet eden vergi tutarı mahsup edilecektir.

20. Yıllık Beyannameye ile Beyan Edilen Gelirden Yapılacak İndirimler

2022 yılında elde edilen ve beyanı gereken gelir toplamından yıl içinde yapılan ve GVK’nın 89 uncu maddesinde belirtilen giderler indirilebilmektedir. Böylece mükellefin vergiye tabi matrahı azalarak, ödeyeceği gelir vergisi tutarı düşmektedir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.

2022 yılında elde edilen ücret gelirine ilişkin verilecek gelir vergisi beyannamesinde vergi matrahının tespitinde beyan edilen gelir toplamından indirilebilecek hususlar şöyledir;

Hayat/şahıs sigorta primleri,
Eğitim ve sağlık harcamaları,
Engellilik indirimi tutarı (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır.),
Beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar,
Sponsorluk harcamaları (Sponsorluk harcamalarının amatör spor dalları için %100’ü, profesyonel spor dalları için %50’si yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilecektir.),
Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar (Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdî bağışların tamamı indirim konusu yapılabilecektir.),
İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneği’ne ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti’ne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar (İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı ile Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı indirim konusu yapılabilecektir.),
Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar.

Yıllık beyannamede, ücret geliri tutarını aşan indirimler bir sonraki yıla zarar olarak devretmez ve ertesi yıl indirim konusu yapılamaz. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında, gayrisafi hasılattan giderler düşüldükten, geçmiş yıl zararları ve indirimler düşülmeden önceki safi irat esas alınacaktır.

Ücretlinin küçük çocukları için yapmış olduğu bazı harcamalar yıllık beyannamede belli şartlar çerçevesinde beyan edilen gelir tutarından indirilebilmektedir. Çocuk ve küçük çocuk tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade etmektedir.

20.1. Ücretlinin eğitim ve sağlık harcamalarının yıllık beyannamede indirim şartları

Yıllık beyannamede gelir vergisi matrahının tespitinde, beyan edilen gelir toplamından yapılabilecek indirimlerden biri de eğitim ve sağlık harcamaları olup söz konusu indirimden yararlanmanın şartları şöyledir;

Eğitim ve sağlık harcamaları beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması,
Eğitim ve sağlık harcamasının Türkiye’de yapılması,
Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi,
Eğitim ve sağlık harcaması mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocukları için yapılması,

gerekmektedir.

Bu şartların birlikte oluşması halinde yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyannamede bildirilecek gelir toplamından indirilebilecektir. Bu bağlamda beyannameyi verenin tam veya dar mükellef gerçek kişi olmasının indiriminden faydalanılması açısından bir önemi bulunmamaktadır.

Eşe ait eğitim ve sağlık harcamalarının indiriminde, eşin çalışıyor olup olmamasının ve gelir durumunun bir önemi bulunmamaktadır. Kanuni düzenlemeye göre; gelir toplamından eğitim ve sağlık harcamalarının indirim konusu yapılabilmesi için gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi gerekmektedir.

Bu nedenle Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesi ve kendi özel kanunlarında yer alan hükümlerde, kurumlar vergisinden muaf olan kurumlara yapılan harcamalar bu indirim imkanından yararlanamazlar. Yine genel ve özel bütçeli kurumlara yapılan eğitim ve sağlık harcamaları da indirime konu edilemeyecektir. Örneğin, Sağlık Bakanlığına veya üniversitelere bağlı hastanelerin döner sermayelerine ödenen paralar indirim kapsamı dışındadır. Ayrıca, Kanunda harcamaların Türkiye’de yapılması şartı arandığından, yurtdışında yapılan eğitim ve sağlık harcamalarının indirime tabi tutulması mümkün değildir.

Bu kapsamda, gümrük dışı sayılan yerlerde yapılan harcamalarda (serbest bölgeler, gümrüksüz satış mağazaları-free-shop) indirime konu edilemez. Aynı şekilde KKTC’de yapılan harcamalar da indirim kapsamına girmez.

Türkiye’de yapılan harcamaların, vergiye tâbi olmayan şahıs ve kuruluşlardan sağlanan eğitim ve sağlık mal ve hizmetleri ile ilgili olması veya Vergi Usul Kanunu’nda yazılı belgelerle tevsik edilememesi halinde, kazançtan indirilmesi mümkün değildir. Yurt dışı eğitim giderleri ve yurt dışında alınan sağlık hizmetleri yukarıda da değinildiği üzere harcamanın Türkiye’de yapılmamış olması nedeniyle indirimden yararlanamamaktadır.

Örneğin, çocuğunu yurtdışındaki bir okula gönderen mükellef, okul ücretini buradan alacağı fatura ve/veya fatura benzeri bir belge ile tevsik etmesi halinde indirimden yararlanamaz. Türkiye’de yapılacak eğitim ve sağlık harcamasının gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerden alınacak fatura, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi veya ödeme kaydedici cihaz fişi ile tevsik edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti olmayan kooperatif, dernek, vakıf gibi kurumlardan alınan harcama belgelerinin gider indirimine konu edilmesi mümkün değildir.

Ancak, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kurumlar vergisi mükellefleri olduklarından, bunlardan alınan harcama belgeleri gider indirimine konu olacaktır. Ayrıca ilgili yılda indirilemeyen eğitim ve sağlık harcamalarının sonraki yıllarda indirilmesi mümkün değildir.

20.2. Ücretlinin hayat/şahıs sigorta prim ödemesinin yıllık beyannamede indirim şartları

Gelir Vergisi Kanunu’nun 89/1’inci maddesine göre, beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamı vergi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.

Konuya ilişkin olarak, 23/10/2012 tarihli ve GVK-85/2012-7 sayılı Gelir Vergisi Sirkülerinde, ödenen şahıs sigorta primlerinin yıllık beyanname ile beyan edilecek gelirlerden indirimi açıklanmış bulunmaktadır. Beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki tutar esas alınacaktır. Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları hiçbir surette indirim konusu yapılmayacaktır. Buna göre, yıllık beyannamede matrahın tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri;

- Mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile

- Ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamından,

oluşmaktadır. Ancak, indirim konusu yapılacak primlerin toplamı;

-Beyan edilen gelirin %15’ini ve

-Yıllık olarak asgari ücretin yıllık brüt tutarını (2022 yılı için asgari ücretin yıllık brüt tutarı 68.850 TL)

aşamayacaktır. Bu sınırlamaların tespitinde; işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile GVK’nın 63/3’üncü ve 89/1’inci maddesi kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı birlikte dikkate alınacaktır.

20.3. Sınırlı ve Sınırsız olarak İndirilecek Bağış ve Yardımlar

Gelir vergisi mükellefleri; genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin %5'ini (kalkınmada öncelikli yöreler için %10'unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yaptıkları bağış ve yardımları yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerinden indirim konusu yapabilirler.

Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve 100 yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde 50 yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin ve Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kamplarının inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı beyan edilen gelirden indirilebilecektir.

Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin tamamı beyan edilecek gelirden indirilebilecektir.

Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen çalışmalara ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların tamamı beyan edilen gelirden indirim konusu yapılabilecektir.

20.3.1. Özel Kanunlara Göre Tamamı İndirilecek Bağış ve Yardımlar

Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bazı bağış ve yardımlar şöyledir;

222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
278 sayılı Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Kurulması Hakkında Kanuna göre yapılan bağış ve yardımlar,
2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
2876 sayılı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
3388 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
4122 sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar,
7174 sayılı Kapadokya Alanı Hakkında Kanuna göre yapılan bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamaları,
7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanuna göre yapılan bağış ve yardımlar.

20.4. Engellilik İndirimi

Ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı, Gelir Vergisi Kanununun 31 inci maddesinde yer alan esaslara göre hesaplanan engellilik indiriminden yararlanabilecektir. Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engellilik indirimi tutarının ikinci kez yıllık beyannamede indirim konusu yapılması mümkün değildir. 2022 yılında elde edilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyanında dikkate alınacak engellilik indiriminin yıllık tutarları şöyledir.

Birinci derece engelliler için (2.000 X 12)	24.000 TL
İkinci derece engelliler için (1.170 X 12)	14.040 TL
Üçüncü derece engelliler için (500 X 12)	6.000 TL

21. 2022 Yılında Elde Edilen Ücretin Beyanına İlişkin Örnekler

Hizmet erbabının ücret gelirlerinin 193 sayılı GVK’nın 86/1-b bendine göre yıllık beyanname ile beyan edilmesinin gerekmesi durumunda, yıl içinde asgari ücret istisnası uygulamasından faydalanıldığı için yıllık beyannamede söz konusu istisna uygulamasına yer verilmeyecek ve yıllık beyannamede ücret gelirlerinin toplamı üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde istisna öncesi hesaplanan vergiler mahsup edilecektir.

Bu bölümde yer alan örneklerde verilen ücret tutarları, gayrisafi ücret tutarından %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigortası primi indirimi sonrasında kalan safi ücret tutarlarıdır. Çünkü yıllık beyan sınırının tespitinde ücretin brüt veya kesilen vergiler sonrası net tutarı dikkate alınmamaktadır. Gayrisafi ücret tutarından GVK’nın 63. maddesinde yer alan yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, varsa engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, GVK’nın 86. maddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli kendisi seçecektir. Uygulamada, ücretli en çok ücret aldığı ücreti birinci işveren olarak seçmektedir.

Örnek 1: 2022 yılında (A) A.Ş. de pazarlama müdürü olan Bay (B), tek işverenden tevkifata tabi aylık 50.000 TL’den yıllık 600.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Tevkif suretiyle vergilendirilmiş olarak elde ettiği ücret geliri beyanname verme sınırı olan 880.000 TL’yi aşmadığından yıllık beyanname vermeyecek ve yıl içinde ücret gelirinden yapılan tevkifatlar nihai vergi olarak kalacaktır.

Örnek 2: 2022 yılında bir holdingde icra kurulu başkanı (CEO) olan Bay (Y), tek işverenden tevkifata tabi yıllık 2.000.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Kişinin tevkif suretiyle vergilendirilmiş olarak elde ettiği ücret geliri tutarı, beyanname verme sınırı olan 880.000 TL’yi aştığından yıllık beyanname verecektir. Yıl içinde ücret gelirinden yapılan tevkifatı beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edecektir.

Örnek 3: 2022 yılında tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş 880.000 TL ücret geliri elde eden ücretli, beyanname verme sınırı olan 880.000 TL’yi aşmadığı için Mart/2022’de yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. Yıl içinde ücret gelirinden yapılan tevkifatlar nihai vergi olacaktır. Bu tutar bir lira dahi aşılmış olsa beyanname verilecektir.

Örnek 4: 2022 yılında (X) Holdinginde genel müdür olarak çalışmakta olan ve aylık 100.000 TL ücret alan kişi, 30.06.2022 tarihinde işinden ayrılmış ve 1 Kasım 2022 tarihinde (Y) Holdinginde CEO olarak aylık 250.000 TL ücretle çalışmaya başlamıştır. Ödevlinin özel sektörde 8 aylık süre içinde iki ayrı işverenden tevkifatlı olarak elde ettiği ücret gelirinin beyanı şöyle olacaktır:

1. İşverenden (X Holding) alınan ücret (100.000X6=)	600.000 TL
2. İşverenden (Y Holding) alınan ücret (250.000X2=)	500.000 TL
Toplam ücret geliri	1.100.000 TL
2022 yılı beyanname verme sınırı	880.000/70.000 TL
Beyan edilecek ücret geliri tutarı	1.100.000 TL

Ödevlinin birinci işverenden sonraki işverenden aldığı ücret toplamı beyan sınırı olan 70.000 TL’yi aştığı için, ayrıca her iki işverenden alınan ücret toplamı beyan sınırı olan 880.000 TL’yi aştığı için kişi toplam 1.100.000 TL ücret geliri için mutlaka gelir vergisi beyannamesi verecek ve yıl içinde kesilen vergileri de hesaplanan gelir vergisinden mahsup edecektir.

Bu arada, 7914 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile 30.10.2022 tarihinden geçerli olmak üzere; özel sektör işyerlerinde aynı dönemde birden fazla işverenden alınan ücret gelirlerinin kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilmesine imkan sağlanmıştır. Şayet ücretli talep etseydi ve işvereni de kabul etseydi eski işverenindeki ücret matrahını yeni işverenine verecek ve ücret ödemeleri tek matrah üzerinden vergi tevkifatı yapılmaya devam edilecekti. Ancak örneğimizde böyle bir uygulama yapılmış olsa dahi kişinin ücret matrahı toplamı beyan sınırı olan 880.000 TL’yi aştığı için yine yıllık beyanname verilecektir.

Örnek 5: Ücretli 2022 yılında, birinci işverenden 830.000 TL, ikinci işverenden 60.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiştir. Ücretlinin ikinci işverenden aldığı ücret tutarı olan 60.000 TL, 2022 yılı için belirlenen beyanname verme sınırı olan 70.000 TL’yi aşmamakla beraber; birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (830.000+60.000=) 890.000 TL, vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.

1. İşverenden alınan ücret	830.000 TL
2. İşverenden alınan ücret	60.000 TL
Toplam ücret tutarı	890.000 TL
2022 yılı beyanname verme sınırı	880.000/70.000 TL
Beyan edilecek ücret geliri tutarı	890.000 TL

Örnek 6: Ücretli 2022 yılında birinci işverenden 700.000 TL, ikinci işverenden 80.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiştir. Ödevlinin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (700.000+80.000=) 780.000 TL, vergi tarifesinin 4. gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aşmamakla birlikte, birden sonraki işverenden elde ettiği ücret geliri olan 80.000 TL, vergi tarifesinin 2. gelir diliminde yer alan (2022 yılı için 70.000 TL) tutarı aştığı için iki işverenden elde ettiği ücret geliri toplamı beyan edilecektir. Ücret gelirinden kesilen vergiler yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilecektir.

1. İşverenden alınan ücret	700.000 TL
2. İşverenden alınan ücret	80.000 TL
Toplam ücret tutarı	780.000 TL
2022 yılı beyanname verme sınırı	880.000/70.000 TL
Beyan edilecek ücret geliri tutarı	780.000 TL

Örnek 7: Ücretli 2022 yılında; birinci işverenden 800.000 TL, ikinci işverenden 50.000 TL ve üçüncü işverenden 20.000 TL olmak üzere üç işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde etmiştir. Ödevli 800.000 TL’lik ücret gelirini birinci işverenden elde edilen ücret olarak belirlemiştir.

Buna göre, ödevlinin üç işverenden elde ettiği ücret gelirleri toplamı (800.000+ 50.000+ 20.000=) 870.000 TL, vergi tarifesinin 4. gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aşmadığından ve birden sonraki işverenlerden elde ettiği ücretleri toplamı da (50.000+ 20.000=) 70.000 TL, vergi tarifesinin 2. gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) aşmadığından ücret gelirlerinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecektir. Yıl içinde ücret ödemelerinden yapılan vergi kesintileri nihai vergi olacaktır.

Örnek 8: Ücretli, 2022 yılında biri tevkifatsız, biri de tevkifatlı olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir. Tevkifatlı ve tevkifatsız ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği şöyle tespit edilecektir:

1. İşverenden alınan ücret (Türkiye’den tevkifatlı)	500.000 TL
2. İşveren (Tevkifatsız-yurtdışındaki bir firmadan)	150.000 TL
Beyan edilecek ücret geliri tutarı	650.000 TL

Ödevli birinci işveren olarak hangi işvereni seçerse seçsin, tevkifatsız ücret geliri olan 150.000 TL için mutlaka yıllık beyanname verecektir. Birden sonraki işverenden elde edilen ücret geliri 2022 yılı için 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden aldığı ücret de dahil olmak üzere 650.000 TL ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.

Örnek 9: Ücretli, 2022 yılında merkezi yurtdışında bulunan bir firmanın Ankara’daki ofisinde çalışması karşılığında tevkifatsız olarak GVK’nın 23/14. Maddesindeki istisna kapsamında olmayan 600.000 TL ücret elde etmiştir. Ayrıca, Türkiye’deki bir firmanın yönetim kurulu üyesi olması nedeniyle 45.000 TL tevkifata tabi huzur ücreti almıştır. Tevkifatlı ve tevkifatsız ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği şöyle tespit edilecektir:

1. İşverenden alınan ücret (yurt dışındaki firmadan tevkifatsız)	600.000 TL
2. İşveren (Huzur ücreti-tevkifatlı)	60.000 TL
Beyan edilecek ücret geliri tutarı	600.000 TL

Ödevli birinci işveren olarak yurtdışında tevkifatsız ücret geliri elde ettiği firmayı seçmesi durumunda, ikinci işverenden aldığı tevkifatlı ücret tutarı olan 60.000 TL, 2022 yılı için 70.000 TL’lik beyan sınırını aşmadığı için beyan etmeyecektir. Ancak, birinci işverenden alınan 600.000 TL ücret geliri tevkifatsız olduğundan mutlaka beyan edilecektir.

Örnek 10: Ödevli, 2022 yılında birisi teknoloji geliştirme bölgesinden istisna kapsamında olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir. Ödevlinin birinci işverenden alınan tevkifata tabi ücret geliri 800.000 TL, ikinci işverenden alınan ücreti (Teknoloji geliştirme bölgesi) 500.000 TL’dir.

Ödevlinin, teknoloji geliştirme bölgesinden elde etmiş olduğu istisna kapsamındaki 500.000 TL ücret geliri beyan edilmeyecek ve diğer işverenden elde edilen ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinin hesabında da dikkate alınmayacaktır. Ödevlinin, birinci işverenden almış olduğu tevkifata tabi ücret geliri olan 800.000 TL, 2022 yılı için beyanname verme sınırı olan 880.000 TL’yi aşmadığından beyan edilmeyecektir.

Örnek 11: Ankara’daki bir büyükelçilikte çalışan Türk uyruklu ücretli, 2022 yılında 450.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Karşılıklılık ilkesinin geçerli olmaması nedeniyle, anılan personelin elde ettiği ücret istisna kapsamında değildir. Buna göre, Türk uyruklu personelin, ücretinden tevkifat yapılmadığından ve karşılıklılık esasının geçerli olmaması nedeniyle, ücret gelirinin tamamını Mart/2023’de yıllık beyanname ile beyan edecektir.

Örnek 12: Merkezi Japonya’da bulunan (X) firmasının Ankara’daki irtibat bürosunda çalışan Bay (A)’ya, işvereni tarafından Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden 2022 yılında 80.000 Dolar tevkifata tabi tutulmamış ücret ödenmiştir. GVK’nın 23/14. maddesine göre döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan ödevli yıllık beyanname vermeyecektir.

Örnek 13: Merkezi Almanya’da bulunan bir firma, Türkiye’de irtibat bürosu açmadan, Türkiye’deki bir vergi uzmanı ile yaptığı sözleşmeye göre 2022 yılında tevkifatsız olarak 500.000 TL ücret ödemiştir. Tevkifata tabi olmayan ücret gelirinin tamamı, Mart/2023 ayında yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Örnek 14: Serbest avukatlık yapan mükellef, 2022 yılında serbest meslek kazancının yanında tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Serbest meslek kazancı	900.000 TL
Birinci işverenden alınan ücret	500.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret	60.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı	900.000 TL

Mükellef elde etmiş olduğu serbest meslek kazancı nedeniyle mutlaka beyanname verecektir. Birinci işverenden alınan hariç, ikinci işverenden alınan ücret geliri olan 60.000 TL, 2022 yılı için 70.000 TL’lik beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. Ücret gelirleri toplamı yıllık beyan sınırı olan 880.000 TL’yi de geçmediğinden ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.

Örnek 15: 2022 yılında serbest muhasebeci mali müşavir olarak mesleki faaliyet gösteren ödevlinin, serbest meslek kazancı yanında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden elde edilen ücret geliri ile tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadır.

Serbest meslek kazancı	800.000 TL
1. İşverenden alınan ücret	500.000 TL
2. İşverenden alınan ücret (huzur ücreti)	60.000 TL
2022 yılı ücret geliri için beyanname verme sınırı	880.000/70.000 TL
İşyeri kira geliri (tevkifatlı)	60.000 TL
Toplam gelir tutarı	1.420.000 TL
Beyan edilecek geliri tutarı	860.000 TL

Mükellef, serbest meslek kazancı nedeniyle mutlaka yıllık beyanname verecektir. Ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği öncelikle kendi içinde değerlendirilecektir. Bu durumda, ödevlinin birinci işveren sonrasındaki ikinci işverenden aldığı ücret geliri vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) ve ücret gelirleri toplamı vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aşmadığından, ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. GVK’nın 86/1-c maddesine göre serbest meslek kazancı ve tevkifatlı işyeri kira geliri toplamı (800.000+60.000=) 860.000 TL, vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) aştığından, işyeri kira geliri de beyannameye dahil edilecektir.

22. Yıllık Beyannamede Yıl İçinde Kesilen Vergilerin Mahsubu ve Mahsup Edilemeyen Verginin Ücretliye İadesi

Ücretlilerin yıllık beyanname vermesi durumunda, yıl içinde işverenler tarafından kesilen yani ücretlinin ödemiş olduğu vergi tutarı, beyanname üzerinde hesaplanan vergiden fazlaysa, aradaki tutar vergi dairesi tarafından ücretliye iade edilmektedir. Ücretliye yapılacak fazla verginin iadesi bazen ücretlinin vergi borçlarına mahsup şeklinde, ücretlinin vergi borcu yoksa da nakden iade edilerek yapılmaktadır.

Tevkif yoluyla kesilen verginin yıllık beyannamedeki mahsuplar sonucunda kalan kısmının diğer vergi borçlarına mahsup talebi tutarına bakılmaksızın ve inceleme raporu ve teminat aranmaksızın yerine getirilmektedir. Nakden iade süreci ise biraz daha farklı bir süreç içermektedir. Gelir İdaresi tarafından yapılan duyuruya göre, 252 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan ve tevkif yoluyla kesilen vergilerin nakden iadesine yönelik tespit olunan hadler, 16 Ocak 2023 tarihli GİB Duyurusu (www.gib.gov.tr) ile 2023 yılı için yeniden belirlenmiştir. Buna göre 2023 yılı için;

Tevkif yoluyla kesilen vergilere ilişkin nakden iade tutarı 151.000 TL,
Mükelleflerle süresinde tam tasdik sözleşmesi düzenlemiş yeminli mali müşavirce düzenlenecek tam tasdik raporu uyarınca iade edilecek nakden iade tutarı 1.518.000 TL,

olarak tespit edilmiştir.

Nakden iade sürecinde 2023 yılı için 151.000 TL’ye kadar olan kısım, standart iade dilekçesi ekinde belirtilen belgelerin yer alması koşuluyla teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin iade edilecek; 2023 yılı için 151.000 TL’yi aşan kısım yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre iade edilecektir. Ancak, iade talebi teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu beklenmeksizin yerine getirilecektir. Nakden iade talebinin 2023 yılında 1.518.000 TL’ye kadar olan kısmı mükellefle süresinde tam tasdik sözleşmesi düzenlemiş yeminli mali müşavirce düzenlenecek tam tasdik raporu uyarınca iade edilecektir. İade talebinin 2023 yılı için 1.518.000 TL’yi aşan kısmının iadesi ise vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilecektir.

2023 yılında nakden yapılacak iade taleplerinin 151.000 TL’yi aşması halinde, 151.000 TL’yi aşan kısım Vergi Usul Kanununa göre vergi inceleme yetkisi bulunanlarca yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre iade edilecektir. 2023 yılında 151.000 TL’ye kadar olan kısım ise, ücretlinin vereceği iade talep dilekçesi (1A) ve eklerinin eksiksiz ibraz edilmesi koşuluyla teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin iade edilecektir.

İade talebi teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu beklenmeksizin yerine getirilecektir. Teminat olarak 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde sayılanlardan bir veya bir kaçı gösterilebilir. Banka teminat mektuplarının (süresiz-şartsız) paraya çevrilmeleri konusunda hiçbir sınırlayıcı şart taşımaması ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Mükellefler tarafından iade talebinin kısmen mahsuben kısmen nakden yapılması halinde, söz konusu talepler 252 seri no.lu GVGT’de yer alan açıklamalar çerçevesinde ayrı ayrı değerlendirilecektir. Dolayısıyla aynı anda yapılan mahsuben ve nakten iade talebin tümünün nakit iadesi olarak kabul edilerek işlem yapılması söz konusu değildir. Ancak, nakden iade talepleri ile ilgili olarak belirtilen dilekçe ve eklerinin ibrazı, talep edilen tutarın tamamı için aranılacaktır.

23. Ücret Gelirinin Hazır Beyan Sisteminden Yıllık Beyanı

Gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan oluşanlar Hazır Beyan Sistemi üzerinden yıllık beyannamelerini verebilirler. 2022 yılında elde edilen dört gelir unsuruna ilişkin yıllık beyannamenin 1-31 Mart 2023 tarihleri arasında 7 gün 24 saat açık olan Hazır Beyan Sistemi kullanılarak gönderilebilir. Hazır Beyan Sistemi, beyana tabi gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradı, ücret, menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlardan ibaret olan mükelleflerin, beyannamelerinin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanarak internet ortamında onayına sunulduğu, kullanımı çok basit bir sistemdir.

Mükellefler GİB Mobil uygulamasını akıllı cep telefonlarına da indirmek suretiyle 7/24 cep telefonundan beyannameleri onaylayıp gönderebilirler. Kişilerin, Sisteme giriş yaparak, önceden hazırlanmış olan beyannameyi kontrol edip, istedikleri değişiklikleri yaptıktan sonra beyannameyi onaylayabilmeleri son derece kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde gerçekleşmektedir. Kira, ücret, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iradın yanı sıra ticari, zirai veya serbest meslek kazancı elde edenler sistem üzerinden beyanname veremeyeceklerdir.

Sisteme kimlik bilgilerini girip özel güvenlik sorularını cevaplayarak ya da herhangi bir vergi dairesinden ücretsiz olarak alınacak İnternet Vergi Dairesi şifresiyle veya e-Devlet üzerinden giriş yapılması mümkündür. Sisteme giriş yapıldığında hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi ekrana yansımakta ve Beyanname üzerinde gerekli kontroller, düzeltmeler ve varsa gider, indirim vb. eklemeler yapıldıktan sonra onayladığında elektronik ortamda kayıtlara alınmakta ve vergi sistem tarafından hesaplanarak otomatik olarak tahakkuk ettirilmektedir.

Kişiler, Hazır Beyan Sistemi üzerinden dört gelir unsuruna ilişkin olarak elde ettikleri beyana tabi gelirlerini kontrol edip eksik ya da hatalı olan bilgiler düzeltebilir, beyanname düzeltilmiş şekliyle onaylayarak gönderilebilir. Sistemden daha önce beyanname vermemiş veya mükellefiyet kaydı olmayanlarda yararlanabilmektedir. İlk defa yıllık gelir vergisi beyannamesi sistem üzerinden onaylayıp gönderildiği anda ilgili vergi dairesinde mükellefiyet kaydı otomatik olarak açılmaktadır. Ücret geliri için yıllık beyanname verecek olan ücretliler, Hazır Beyan Sistemine Gelir İdaresi Başkanlığının www.gib.gov.tr adresinden girebileceklerdir. Ücretliler Hazır Beyan Sistemine;

https://hazirbeyan.gib.gov.tr adresinden (Kullanıcı girişi veya e-Devlet Yöntemi ile giriş, Yabancı kimlik numarası ile giriş),
İnteraktif Vergi Dairesinden,
İnternet Vergi Dairesinden,

7 gün 24 saat giriş yapabileceklerdir.

24. Yıllık Beyannamede Ücret Gelirine Uygulanacak Vergi Tarifesi

2022 takvim yılında elde edilen yedi gelir toplamına uygulanacak vergi tarifesi GVK’nın 103. Maddesinde yer almaktadır. Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde üçüncü gelir diliminden itibaren farklılaştırma yapılmış olup ilk iki gelir diliminde tüm gelir unsurları için aynı dilimler geçerli bulunmaktadır. 2022 yılında elde edilen gelirlere uygulanan vergi tarifesi 317 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. 2022 yılında işverenler tarafından çalışanlara ödenen ücret ödemelerine bu tarife uygulanmış olup, 2022 yılı ücret gelirlerinin yıllık beyanında da bu tarife uygulanacaktır.

Gelir vergisine tabi gelirler;
32.000 TL'ye kadar	15%
70.000 TL'nin 32.000 TL'si için 4.800 TL, fazlası	20%
170.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL (ücret gelirlerinde 250.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL), fazlası	27%
880.000 TL'nin 170.000 TL'si için 39.400 TL (ücret gelirlerinde 880.000 TL'nin 250.000 TL'si için 61.000 TL), fazlası	35%
880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 287.900 TL (ücret gelirlerinde 880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 281.500 TL), fazlası	40%
oranında vergilendirilir.

Ancak, 1.1.2023 tarihinden itibaren elde edilen ücret gelirlerine uygulanmakta olan vergi tarifesi ise 323 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Ücret gelirlerinin gerek tevkif suretiyle gerekse yıllık beyanında 3 üncü gelir diliminden itibaren farklılaştırılmış vergi dilimleri dikkate alınacaktır. 2023 yılında elde edilen tüm gelirlere bu vergi tarifesi uygulanacaktır.

Gelir vergisine tabi gelirler;
70.000 TL'ye kadar	% 15
150.000 TL'nin 70.000 TL'si için 10.500 TL, fazlası	% 20
370.000 TL'nin 150.000 TL'si için 26.500 TL (ücret gelirlerinde 550.000 TL'nin 150.000 TL'si için 26.500 TL), fazlası	% 27
1.900.000 TL'nin 370.000 TL'si için 85.900 TL, (ücret gelirlerinde 1.900.000 TL'nin 550.000 TL'si için 134.500 TL), fazlası	% 35
1.900.000 TL'den fazlasının 1.900.000 TL'si için 621.400 TL, (ücret gelirlerinde 1.900.000 TL'den fazlasının 1.900.000 TL'si için 607.000 TL), fazlası	% 40
oranında vergilendirilir.

25. Sonuç

2022 yılında elde edilen tevkifatlı ve tevkifatsız ücret gelirlerinin yıllık beyanında ücretliler tarafından Gelir İdaresi tarafından Hazır Beyan Sistemi üzerinde önceden hazırlanmış olan beyannamedeki bilgileri kontrol edip istedikleri değişiklikleri yaptıktan sonra uygun bulmaları halinde onaylamaları halinde yıllık beyanname verilmiş olacak ve gelir vergisi tahakkuk edecektir. Ücret geliri için ilk defa yıllık beyanname verilmesi halinde otomatik olarak vergi mükellefiyeti de sistem üzerinden yapılacağından, kişinin ayrıca vergi dairesinde mükellefiyet açtırmasına gerek yoktur. Ücret geliri için beyanname verenlerin, GVK’nın mükerrer 121 inci maddesinde düzenlenen %5 vergi indiriminden yararlanmaları mümkün değildir.

Ücret gelirinin beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin Gelir İdaresi tarafından SGK ve banka bilgilerinden tespit edilmesi halinde, vergi dairesi tarafından cezalı tarhiyat yapılarak vergi ve vergi ziyaı cezası tahakkuk ettirilecektir. Gelir İdaresi ücretlilerin beyan tabi ücret gelirlerinin tespitini çeşitli kurum ve kuruluşlardan alacağı bilgilerden tespit etmesi mümkün bulunmaktadır. Bu tarhiyatın dayanağı vergi inceleme raporu olabileceği gibi takdir komisyonu kararına göre de olabilmektedir. Dolayısıyla, süresinde beyanname vermeyen bir ücretli, ödeyeceği verginin dışında ayrıca bir kat vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile karşı karşıya kalabilmektedir.

Bu nedenle, yıl içinde elde edilen tevkifatsız ve tevkifata tabi ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi gerekiyorsa Hazır Beyan Sistemine girmek suretiyle kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde yıllık beyannameyi vermek ücretlilerin lehine olan durumdur. İleride beyanname vermemekten dolayı katlanılacak cezai müeyyidelerin maliyeti çok daha fazla olacaktır. Ayrıca, 2023 yılında işveren değiştiren veya aynı dönemlerde birden fazla işverenden ücret alan ücretlilerin işverenlerinden talepte bulunarak ücret matrahlarını birleştirmeleri ve kümülatif ücret matrahı üzerinden tek işverenden alınan ücret gibi vergi tevkifatı yapılmasını istemeleri kendi lehlerine olacaktır. Bu konuda Gelir İdaresi Genel Tebliğlerde yaptığı açıklamalarla ücretliye bu imkanı vermiştir.

KAYNAKÇA

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu
252, 311, 317, 319, 321, 322 ve 323 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri
www.gib.gov.tr, Rehber ve Broşürler, Ücret Geliri Elde Edenler İçin Vergi Rehberi
İmdat TÜRKAY, Ücret Ödemelerinin Vergilendirilmesi, Seçkin Yayıncılık, Eylül 2020, Ankara
İmdat TÜRKAY, 2021 Yılında Ücret Geliri Olanlardan Kimler Yıllık Beyanname Verecek? Nazalı Vergi ve Hukuk Yayınları (https://tr.nazali.com), Şubat/2022, Ankara
Hazır Beyan Sistemi (https://hazirbeyan.gib.gov.tr)

"Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez."

NAZALI VERGI & HUKUK

info@nazali.com

Yukarıda yer verilen açıklamalarımız, hukuki görüş ve tavsiye niteliğinde olmayıp, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir; bu sebeple belirtilen konularda bir aksiyon almadan önce, bir uzmana danışmanızı tavsiye ederiz. NAZALI’ya işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz

Makaleler

2022 YILINDA ELDE EDİLEN ÜCRET GELİRİ İÇİN YILLIK BEYANNAME VERME ESASLARI