2022 YILINDA GELİR VERGİSİ UYGULAMASINDA GEÇERLİ OLACAK MAKTU HAD VE TUTARLAR

22.12.2021

İmdat TÜRKAY

Gelir İdaresi Grup Başkanı

 

Özet: Beyan esasına dayanan Türk Vergi Sisteminde gerçek kişilerin elde etmiş olduğu gelirlerin vergilendirilmesini esas alan ve dolaysız vergiler kapsamında yer alan 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda bazı kazanç ve iratların vergilendirilmesinde her yıl uygulanacak olan maktu had ve tutarlar bir Genel Tebliğle takvim yılı başından geçerli olmak üzere aralık ayında belirlenmektedir. 21.12.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 317 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile Gelir Vergisi Kanununda yer alan ve 2022 yılında geçerli olacak; gelir vergisi tarifesi, mesken istisna tutarı, çalışanlara verilecek yemek bedeli ve servis bedeline ilişkin istisna tutarı, binek otomobillere ait gider ve amortisman sınırları, engelli hizmet erbaplarının yararlanacağı engellilik indirimi tutarları, basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarına ilişkin hadler, diğer kazanç ve iratlara ilişkin istisna tutarları, yıllık beyanname ile beyan edilmeyecek kazanç ve iratlara ilişkin beyanname verme sınırları gibi maktu had ve tutarlar yeniden değerleme oranında (%36,2) artırılmıştır. Ayrıca, aynı Genel Tebliğde basit usulde kazanç tespiti ile ilgili hususlar ve menkul sermaye iradının beyanında indirim oranı uygulaması hakkında açıklamalar da yer almaktadır.

 

Anahtar kelimeler: Gelir vergisi, yeniden değerleme oranı, vergi tarifesi, mesken istisnası, değer artış kazanç istisnası, arızi kazanç istisnası, beyan sınırları, indirim oranı.

 

Giriş

 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9/10, 21, 23/8, 23/10, 31, 40/1, 40/7, 47, 48, 68, mükerrer 80, 82, 86, 103 ve mükerrer 121. maddelerinde yer alan ve yeniden değerleme oranında (%36,2) artırılan 2022 yılında geçerli olacak maktu had ve tutarlar ve vergi tarifesi ile basit usule tabi mükelleflerde toplu belge düzenleme uygulaması ve 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen bir kısım menkul kıymetlerden 2021 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iradının beyanında dikkate alınacak indirim oranı uygulamasına ilişkin hususlar, 317 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirlenmiştir.

 

1. Gelir Vergisi Uygulamasında 2022 Yılında Geçerli Olacak Maktu Had ve Tutarlar

 

2022 yılında gelir vergisi uygulamasında geçerli olacak maktu had ve tutarlar aşağıda yer almakta olup belirlenen tutarların yanında 2021 yılında geçerli olan tutarlarda belirtilmiştir. Zira 2021 yılında elde edilen ve beyanı gereken gelirlerin Mart/2022’de yıllık beyanname ile beyanında vergi tarifesi, mesken istisnası ve yıllık beyanname verme sınırı gibi hususlarda 2021 yılında geçerli olan tutarlar dikkate alınacaktır.

 

• Mesken Kira Gelirine Uygulanacak İstisna Tutarı: 193 sayılı GVK’nın 21. maddesinde yer alan mesken kira gelirleri için uygulanan istisna tutarı, 2022 takvim yılında elde edilen kira gelirleri için 9.500 TL olarak belirlenmiştir (2021 yılında 7.000 TL’dir).
• Hizmet Erbabına Verilecek Yemek Bedeline İlişkin İstisna Tutarı: GVK’nın 23/8. maddesinde yer alan, işverenler tarafından işyeri veya işyerinin müştemilatı dışında kalan yerlerde hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlere ilişkin istisna tutarı, 2022 takvim yılında uygulanmak üzere 34 TL olarak belirlenmiştir (2021 yılında 25 TL).
• Hizmet Erbabının İşyerine Gidip Gelmesi İçin Sağlanan Menfaatlere İlişkin İstisna Tutarı: GVK’nın 23/10 numaralı bendinde yer alan, işverenlerce hizmet erbabının işyerine gidip gelmesi için sağlanan menfaatlere ilişkin istisna tutarı 2022 yılı için 17 TL (2021 yılında 13 TL) olarak belirlenmiştir.
• Engellilik İndirimi Tutarları: GVK’nın 31. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan ücret matrahından indirilecek aylık engellilik indirimi tutarları, 1.1.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Engellilik Derecesi	2022 Yılı İndirim Tutarı
1. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş olanlar)	2.000 TL (2021 yılı 1.500 TL)
2. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %60’ını kaybetmiş olanlar)	1.170 TL (2021 yılı 860 TL)
3. Derece Engelliler İçin  (Çalışma gücünün asgari %40’ını kaybetmiş olanlar)	500 TL (2021 yılı 380 TL)

 

• Ticari/Mesleki Faaliyette Kullanılan Binek Otomobillere Gider ve Amortisman Kısıtlamasına İlişkin Hadler: Bilindiği üzere, 7194 sayılı Kanunla 193 sayılı GVK’nın 40. maddesinin birinci fıkrasının (1), (5) ve (7) numaralı bentlerine parantez içi hükümler eklenmişti. Anılan maddeye eklenen bu hükümlerle ilgili olarak 317 seri no.lu GVGT ile 2022 yılında geçerli olmak üzere GVK’nın 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının;
  • (1) numaralı bendinde yer alan kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedeli 8.000 TL (2021 yılı için 6.000 TL), gider olarak indirim konusu yapılabilecek özel tüketim vergisi ve katma değer vergisinin toplam tutarı 200.000 TL (2021 yılı için 150.000 TL),
  • (7) numaralı bendinde yer alan amortisman olarak indirim konusu yapılabilecek tutar; özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç 230.000 TL (2021 yılı için 170.000 TL), vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hallerde 430.000 TL (2021 yılı için 320.000 TL),

olarak belirlenmiştir.

Yine benzer düzenleme 7194 sayılı Kanunla serbest meslek kazançlarının vergilendirilmesine ilişkin olarak 193 sayılı GVK’nın 68. maddesinin birinci fıkrasının (4) ve (5) numaralı bentlerine parantez içi hükümler olarak eklenmişti. 317 seri no.lu GVGT ile 2022 yılında geçerli olmak üzere GVK’nın 68. maddenin birinci fıkrasının;

 

• (4) numaralı bendinde yer alan amortisman olarak indirim konusu yapılabilecek tutar; özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç 230.000 TL (2021 yılı için 170.000 TL), vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hallerde 430.000 TL (2021 yılı için 320.000 TL),
• (5) numaralı bendinde yer alan kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedeli 8.000 TL (2021 yılı için 6.000 TL), gider olarak indirim konusu yapılabilecek özel tüketim vergisi ve katma değer vergisinin toplam tutarı 200.000 TL (2021 yılı için 150.000 TL),

olarak belirlenmiştir.

 

• Basit Usule Tabi Olmanın Genel ve Özel Şartları: Basit usule tabi olmanın genel şartları ile ilgili olarak, GVK’nın 47. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde yer alan yıllık kira bedeli toplamı 2022 yılı için; Büyükşehir belediye sınırları içinde 16.000 TL (2021 yılı için 12.000 TL), diğer yerlerde 10.000 TL (2021 yılı için 7.600 TL) olarak tespit edilmiştir. Basit usule tabi olmanın özel şartları ile ilgili olarak GVK’nın 48. maddesinin birinci fıkrasında yer alan hadler 2022 yılı için;

• 1 numaralı bent için 200.000 TL (2021 yılında 150.000 TL) ve 320.000 TL (2021 yılında 240.000 TL),
• 2 numaralı bent için 100.000 TL (2021 yılında 76.000 TL),
• 3 numaralı bent için 200.000 TL (2021 yılında 150.000 TL),

olarak tespit edilmiştir.

 

• Değer Artışı Kazançlarına İlişkin İstisna Tutarı: GVK’nın mükerrer 80. maddesinde yer alan değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı, 2022 takvim yılı gelirlerine uygulanmak üzere 25.000 TL olarak belirlenmiştir (2021 yılında 19.000 TL).
• Arızi Kazançlara İlişkin İstisna Tutarı: GVK’nın 82. maddesinde yer alan arızi kazançlara ilişkin istisna tutarı 2022 takvim yılı gelirlerine uygulanmak üzere 58.000 TL olarak belirlenmiştir (2021 yılında 43.000 TL).
• Tevkifata ve İstisnaya Konu Olmayan Menkul ve Gayrimenkul Sermaye İratlarına İlişkin Beyanname Verme Sınırı: GVK’nın “Toplama yapılmayan haller” başlıklı 86/1-d alt bendinde yer alan tevkifata ve istisnaya konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına ilişkin beyanname verme sınırı, 2022 takvim yılı gelirlerine uygulanmak üzere 3.800 TL olarak belirlenmiştir (2021 yılında 2.800 TL).
• 2022 Yılında Uygulanacak Gelir Vergisi Tarifesi: GVK’nın 103. maddesinde yer alan gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan vergi tarifesi, 317 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2022 yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas olmak üzere aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

1.1.2022 tarihinden itibaren işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen ücret ve ücret kapsamındaki tüm ödemeler bu vergi tarifesine göre vergilendirilecektir. Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde 3. gelir diliminden itibaren farklılaştırılmış vergi dilimleri dikkate alınacaktır.

 

Gelir vergisine tabi gelirler;
32.000 TL'ye kadar	15%
70.000 TL'nin 32.000 TL'si için 4.800 TL, fazlası	20%
170.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL (ücret gelirlerinde 250.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL), fazlası	27%
880.000 TL'nin 170.000 TL'si için 39.400 TL (ücret gelirlerinde 880.000 TL'nin 250.000 TL'si için 61.000 TL), fazlası	35%
880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 287.900 TL (ücret gelirlerinde 880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 281.500 TL), fazlası	40%
oranında vergilendirilir.

 

Öte yandan, 2021 takvim yılında elde edilen gelirlerin (yedi gelir unsuruna ilişkin) Mart/2022’de yıllık beyanname ile beyanında hesaplanan gelir vergisi, 313 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenen aşağıdaki vergi tarifesine göre hesaplanacaktır.

 

Gelir vergisine tabi gelirler;
24.000 TL'ye kadar	% 15
53.000 TL'nin 24.000 TL'si için 3.600 TL, fazlası	% 20
130.000 TL'nin 53.000 TL'si için 9.400 TL (ücret gelirlerinde 190.000 TL'nin 53.000 TL'si için 9.400 TL), fazlası	% 27
650.000 TL'nin 130.000 TL'si için 30.190 TL (ücret gelirlerinde 650.000 TL'nin 190.000 TL'si için 46.390 TL), fazlası	% 35
650.000 TL'den fazlasının 650.000 TL'si için 212.190 TL (ücret gelirlerinde 650.000 TL'den fazlasının 650.000 TL'si için 207.390 TL), fazlası	% 40
oranında vergilendirilir.

 

• Vergiye Uyumlu Mükelleflere Yapılacak %5 Vergi İndirimi Uygulamasındaki Üst Limit: 193 sayılı GVK’nın mükerrer 121. maddesi hükmü uyarınca; ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere), maddede belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir.

 

Ancak, hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde 1 milyon Türk lirasından fazla olamaz. %5 indirim tutarının üst limiti, 1/1/2022 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 2.000.000 TL olarak tespit edilmiştir. Bilindiği üzere, daha önceki tutar, 1/1/2021 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 1.500.000 TL olarak belirlenmişti. Dolayısıyla, 2021 yılına ilişkin olarak Mart-Nisan/2022 aylarında verilecek gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde belirlenen bu yeni tutar olan 2 milyon dikkate alınacaktır.

 

2. Basit Usulde Vergilendirme ile İlgili Hususlar (Kar hadleri emsallerine göre düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için özel hadler)

 

Milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine göre düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için özel hadler belirleme yetkisi 193 sayılı Kanunun 48. maddesi ile Hazine ve Maliye Bakanlığına verilmiştir. Bu yetki kullanılarak 2021 yılı için 313 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenen tutarlar, 317 seri no.lu GVGT ile yeniden belirlenmiştir. Buna göre, anılan maddelerin ticaretini yapanların, 2022 takvim yılında da basit usulden yararlanabilmeleri için alış, satış veya hasılatlarının 31/12/2021 tarihi itibarıyla aşağıda belirtilen hadleri aşmaması gerekmektedir.

 

Emtianın Cinsi	Büyükşehir Belediye Sınırları Dışında Kalan Yerlerde		Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde Kalan Yerlerde
	Yıllık Alım Ölçüsü (TL)	Yıllık Satış Ölçüsü (TL)	Yıllık Alım Ölçüsü (TL)	Yıllık Satış Ölçüsü (TL)
Değerli Kağıt	340.000	380.000	420.000	490.000
Şeker –Çay	250.000	340.000	320.000	400.000
Milli Piy. Bil., Hemen Kazan, Süper Toto vb.	250.000	340.000	320.000	400.000
İçki (Bira ve Şarap Hariç) -İspirto– Sigara–Tütün	250.000	340.000	320.000	400.000
Akaryakıt ( LPG hariç )	380.000	400.000	490.000	570.000

 

Belirtilen bu malların alım satımı ile uğraşanlar hakkında, basit usulün özel şartları bakımından yukarıdaki hadler dikkate alınmak suretiyle, 2/5/1982 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 136 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki hesaplamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.

 

• Basit Usule Tabi Mükelleflerin Gün Sonunda Toplu Belge Düzenlemesi: Basit usulde vergilendirilen mükelleflerle ilgili olarak 6.12.1998 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 215 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile getirilen, belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda tek bir fatura düzenlenmesine ilişkin uygulama 31/12/2022 tarihine kadar tekrar uzatılmıştır.

3. Menkul Sermaye İradının Beyanında İndirim Oranı Uygulaması

 

317 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre, 2021 takvim yılında elde edilen bir kısım menkul sermaye iradının beyanında dikkate alınacak indirim oranı uygulaması şöyle olacaktır.

• 193 sayılı GVK’nın 76. maddesinin 5281 sayılı Kanunun 44. maddesiyle yürürlükten kaldırılan ikinci fıkrasında, 193 sayılı GVK’nın 75. maddesinin ikinci fıkrasının (5), (6), (7), (12) ve (14) numaralı bentlerinde yer alan menkul sermaye iratlarına (döviz cinsinden açılan hesaplara ödenen faiz ve kâr payları, dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilenler hariç) fıkrada belirtilen indirim oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısmın, bu iratların beyanı sırasında indirim olarak dikkate alınacağı belirtilmişti.
• GVK’nın indirim oranı uygulamasına yönelik 76. maddesinin ikinci fıkrası 1/1/2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere 5281 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmakla birlikte, anılan Kanunun geçici 67. maddesinin dokuzuncu fıkrası hükmü gereğince 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen her nevi tahvil ve Hazine bonolarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde 31/12/2005 tarihinde yürürlükte olan hükümler esas alınacağından, indirim oranı uygulaması bahsi geçen menkul kıymet gelirleri için devam etmektedir.
• İndirim oranı; 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle tespit edilmekte olup, 213 sayılı VUK hükümlerine göre 2021 yılı için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranı %36,20'dir. Bu dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranı ise % 16,64'tür. Buna göre, 2021 yılında elde edilen bir kısım menkul sermaye iradının beyanında uygulanacak indirim oranı (%36,20/%16,64=) % 2,17 olmaktadır.
• Bu oranlar dikkate alındığında, 2021 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı birden büyük çıkmaktadır.
• Bu kapsamda, 2021 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından,  1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan ve 193 sayılı Kanunun 75/5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla beyan edilmeyecektir.
• Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının ve ticari işletmelere dahil kazanç ve iratların beyanında indirim oranı uygulanmamaktadır.
• 193 sayılı Kanunun geçici 67. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca, anılan Kanunun 75. maddesinin ikinci fıkrasının (7), (12) ve (14) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları 1/1/2006 tarihinden itibaren nihai olarak tevkifat yoluyla vergilendirilmekte olup bu gelirlerin beyanı ve bu gelirlere indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.

 

Sonuç                                                                                   

 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda kazanç ve iratların toplamından oluşan gelirin, gerek yıl içinde tevkif suretiyle vergilendirilmesinde gerekse yıllık beyanında; belirlenen istisna ve indirim tutarları, gider ve amortisman kısıtlamaları, beyanname verme hadleri, uygulanacak vergi tarifesi gibi unsurlar her takvim yılı başında yapılan ikincil mevzuat düzenlemesiyle Gelir İdaresi tarafından yayımlanmakta olup, 2022 yılında geçerli olacak söz konusu tutarlarda bu kapsamda 317 seri no.lu GVGT ile belirlenmiş ve uygulamaya geçmiş bulunmaktadır.

 

Ayrıca, 2021 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından,  1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan ve 193 sayılı Kanunun 75/5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler için indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla yıllık beyanname verilmeyecektir.

 

NAZALI VERGI & HUKUK

info@nazali.com

Yukarıda yer verilen açıklamalarımız, hukuki görüş ve tavsiye niteliğinde olmayıp, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir; bu sebeple belirtilen konularda bir aksiyon almadan önce, bir uzmana danışmanızı tavsiye ederiz. NAZALI’ya işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz