İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı
Özet: Her yıl olduğu gibi 2022 yılı sonunda yayımlanan genel tebliğlerle 2023 yılında geçerli olacak beyanname verme tutarları, vergi tarifesi, vergiden istisna edilecek kazanç ve iratlar, binek otomobillerde gider indirim tutarları, vergi matrahından ve yıllık beyannameden yapılacak indirim tutarları gibi Gelir Vergisi Kanununda bazı kazanç ve iratların vergilendirilmesinde her yıl uygulanacak olan maktu had ve tutarlar 30.12.2022 tarihli (2. mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanan 323 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiştir. Özellikle tüm çalışanları ilgilendiren vergi tarifesinde gelir dilimlerinde yeniden değerleme oranı dikkate alınarak yüksek oranda artış yapılmış ve ücretlilerin bir üst vergi dilimlerine daha geç girmeleri sağlanarak daha yüksek vergi oranlarından vergi ödemelerinin önüne geçilmiştir. Bu arada 2022 yılı gelirlerinin Mart/2023 ayında yıllık beyanında 2022 yılı için belirlenmiş olan maktu had ve tutarlar dikkate alınacaktır.
Anahtar kelimeler: Yeniden değerleme oranı, beyan sınırı, vergi tarifesi, istisna ve indirim, binek otomobilde gider/amortisman kısıtlaması.
Giriş
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda yer alan ve 2023 yılında geçerli olacak; gelir vergisi tarifesi, mesken istisna tutarı, çalışanlara verilecek yemek ve servis bedeline ilişkin istisna tutarı, binek otomobillere ait gider ve amortisman sınırları, engellilik indirimi tutarları, basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarına ilişkin hadler, diğer kazanç ve iratlara ilişkin istisna tutarları, yıllık beyanname ile beyan edilmeyecek kazanç ve iratlara ilişkin beyanname verme sınırları gibi maktu had ve tutarlar, 2022 yılı için %122,93 olarak tespit edilen yeniden değerleme oranını dikkate alınarak yeniden belirlenmiştir. Ayrıca aynı Genel Tebliğde, basit usulde kazanç tespiti ile ilgili hususlar ve menkul sermaye iradının beyanında indirim oranı uygulaması hakkında uyulacak esaslarda belirlenmiştir.
Maktu had ve tutarlara geçmeden önce her yıl için yapılan bu artışların yasal dayanaklarına kısaca değinmekte fayda vardır. Bilindiği üzere, GVK’nın mükerrer 121 inci maddesinde yer alan hükme göre; ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olan uyumlu mükelleflerin yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir vergisinden indirilmektedir. Hesaplanan indirim tutarı her yıl için belirlenen sınırı geçemez ve bu tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı VUK hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarın %5'ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, birinci fıkrada yer alan oranı ve tutarı iki katına kadar artırmaya, sıfıra kadar indirmeye, kanuni oran ve tutarına getirmeye yetkili bulunmaktadır.
Diğer taraftan, 193 sayılı GVK’nın mükerrer 123 üncü maddesinde; GVK’nın 9/10, 19, 21, 23/8, 23/10, 31, 40/1, 40/7, 47, 48, 68, mükerrer 80, 82 ve 86 ncı maddeleri ile 89/15 numaralı bendinde yer alan maktu had ve tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve tutarların % 5'ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu surette tespit edilen had ve tutarları % 50'sine kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir. Ayrıca, GVK’nın 103 üncü maddesinde yer alan vergi tarifesinin gelir dilim tutarları hakkında da bu hükümler uygulanır.
1. 2023 Yılında Yeniden Değerleme Oranında Artırılan Had ve Tutarlar
2023 yılı için belirlenen tutarlara yeniden değerleme oranını da dikkate alarak baktığımızda mükellefler lehine yeni tutarların belirlendiği görülmektedir. Bazı kazanç ve iratlar için beyanname verme sınırları yükseltilmiş, istisna tutarları artırılmış ve özellikle binek otomobillere ilişkin gider olarak indirilecek tutarlar yükseltilmiştir. Çalışanlara 1.1.2023 tarihinden itibaren ücret ve ücret kapsamındaki tüm ödemelere uygulanan vergi tarifesinde ise ücretliler ve gelir vergisi mükellefleri lehine gelir dilimleri artırılmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 123 üncü maddesi hükmü uyarınca, GVK’nın 9/10, 21, 23/8, 23/10, 31, 40/1, 40/7, 47, 48, 68, mükerrer 80, 82, 86 ve 103 üncü maddelerinde yer alan ve 2022 yılında uygulanan had ve tutarlar, 24/11/2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 542 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2022 yılı için % 122,93 olarak tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle belirlenmiş ve 2023 takvim yılında uygulanacak olan had ve tutarlar tespit edilmiştir. 2023 yılında geçerli olan tutarlar belirtildikten sonra, 2022 yılında geçerli olan ve Mart/2023 ayında yapılacak yıllık beyannamede dikkate alınacak olan tutarlarda ayrıca belirtilmiştir.
GVK’nın vergiden muaf esnafı anlatan 9 uncu maddesinin 10 uncu bendine göre; ayrı bir iş yeri açmaksızın ve sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine ve alet kullanmaksızın oturdukları evlerde imal ettikleri malları internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanlar gelir vergisinden muaftır.
Bu kişilerin esnaf muaflığından faydalanılabilmesi için Esnaf Vergi Muafiyeti Belgesi alınması, Türkiye'de kurulu bankalarda bir ticari hesap açılması ve tüm hasılatın münhasıran bu hesap aracılığıyla tahsil edilmesi şarttır. Bankalar, bu bent kapsamında açılan ticari hesaplara aktarılan tutarlar üzerinden, aktarım tarihi itibarıyla %4 (bir ve üzeri işçi çalıştırıldığı durumda %2) oranında gelir vergisi tevkifatı yapmak ve beyan edip ödemekle yükümlüdür. İstihdama bağlı indirimli oranın uygulanması için ilgili ayda bir işçinin en az on gün süreyle çalıştırılması gerekir. Bu hasılat tutarı üzerinden ayrıca 94 üncü madde kapsamında tevkifat yapılmaz.
Ancak, muafiyet kapsamında elde edilen hasılatın 2022 yılı için 320.000 TL’yi aşması hâlinde, mükellef izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilir ve tekrar bu muafiyetten faydalanamaz. Bentte yer alan hasılat koşulu dışındaki diğer şartların ihlal edildiğinin tespit edilmesi hâlinde muafiyetten faydalanılamaz ve zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur. Bentte yer alan oranları ve tutarı, yarısına kadar indirmeye ve iki katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
323 seri no.lu GVGT ile yapılan düzenleme ile GVK’nın 9/10 numaralı bendinde yer alan, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satış hasılatı 2023 yılında uygulanmak üzere 700.000 TL’ye yükseltilmiştir. Bu durumda, muafiyet kapsamında elde edilen hasılatın 2023 yılı için 700.000 TL’yi aşması hâlinde, mükellef izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilecek ve tekrar bu muafiyetten faydalanamayacaktır.
Ücret ödemelerine ilişkin istisnaların yer aldığı GVK’nın 23 üncü maddesinde yer alan 8 numaralı bendinde yer alan, işverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedeline ilişkin istisna tutarı, 2023 takvim yılında uygulanmak üzere 110 TL olarak belirlenmiştir.
Bilindiği üzere 7420 sayılı Kanunla, 1/12/2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yapılan değişiklikle, işverenler tarafından hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır. Bu konuda gerekli açıklamalar, 30.12.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 322 seri no.lu GVGT’de yapılmış bulunmaktadır.
GVK’nın 23/10 numaralı bendinde yer alan, işverenlerce hizmet erbabının işyerine gidip gelmesi için sağlanan menfaatlere ilişkin istisna tutarı 2022 yılı için 56 TL olarak belirlenmiştir.
|
Engellilik Derecesi |
2022 ve 2023 Yılı Aylık İndirim Tutarları |
|
1. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş olanlar) |
4.400 TL (2022 yılı 2.000 TL) |
|
2. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %60’ını kaybetmiş olanlar) |
2.600 TL (2022 yılı 1.170 TL) |
|
3. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %40’ını kaybetmiş olanlar) |
|
193 sayılı GVK’nın 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının;
olarak belirlenmiştir.
Yine benzer düzenlemenin yer aldığı GVK’nın 68 inci maddenin birinci fıkrasının;
olarak belirlenmiştir.
Basit usule tabi olmanın genel şartları ile ilgili olarak, GVK’nın 47 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde yer alan yıllık kira bedeli toplamı 2023 yılı için; Büyükşehir belediye sınırları içinde 35.000 TL, diğer yerlerde 22.000 TL olarak tespit edilmiştir. Basit usule tabi olmanın özel şartları ile ilgili olarak GVK’nın 48. maddesinin birinci fıkrasında yer alan hadler 2023 yılı için;
olarak tespit edilmiştir.
Bu tutarların altında kalan değer artış kazançları için gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.
Yıllık olarak belirlenen bu tutarların altında kalan arizi kazançlar için yıllık beyanname verilmeyecektir.
2023 yılında ücret ödemeleri başta olmak üzere gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan vergi tarifesi, 323 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yeniden belirlenmiştir. Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde 3 üncü gelir diliminden itibaren farklılaştırılmış vergi dilimleri dikkate alınacaktır.
|
Gelir vergisine tabi gelirler; |
|
|
70.000 TL'ye kadar |
% 15 |
|
150.000 TL'nin 70.000 TL'si için 10.500 TL, fazlası |
% 20 |
|
370.000 TL'nin 150.000 TL'si için 26.500 TL (ücret gelirlerinde 550.000 TL'nin 150.000 TL'si için 26.500 TL), fazlası |
% 27 |
|
1.900.000 TL'nin 370.000 TL'si için 85.900 TL, (ücret gelirlerinde 1.900.000 TL'nin 550.000 TL'si için 134.500 TL), fazlası |
% 35 |
|
1.900.000 TL'den fazlasının 1.900.000 TL'si için 621.400 TL, (ücret gelirlerinde 1.900.000 TL'den fazlasının 1.900.000 TL'si için 607.000 TL), fazlası |
% 40 |
|
oranında vergilendirilir. |
|
Ancak, 2022 yılında elde edilen ve 1-31 Mart 2023 ayında yıllık beyanname ile beyan edilecek gelirlerin beyanında 2022 yılında geçerli olan aşağıdaki veri tarifesi uygulanacaktır.
|
Gelir vergisine tabi gelirler; |
|
|
32.000 TL'ye kadar |
% 15 |
|
70.000 TL'nin 32.000 TL'si için 4.800 TL, fazlası |
% 20 |
|
170.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL (ücret gelirlerinde 250.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL), fazlası |
% 27 |
|
880.000 TL'nin 170.000 TL'si için 39.400 TL (ücret gelirlerinde 880.000 TL'nin 250.000 TL'si için 61.000 TL), fazlası |
% 35 |
|
880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 287.900 TL (ücret gelirlerinde 880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 281.500 TL), fazlası |
% 40 |
|
oranında vergilendirilir. |
|
193 sayılı GVK’nın mükerrer 121 inci maddesi hükmü uyarınca; ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere), maddede belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir.
Ancak, hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde yıllık olarak belirlenen tutardan fazla olamaz. Bilindiği üzere, %5 indirim tutarının üst limiti, 1/1/2022 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 2.000.000 TL olarak tespit edilmişti.
Ancak, 323 seri no.lu GVGT ile daha önceki tutar, 1/1/2023 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 4.400.000 TL olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla, 2022 yılına ilişkin olarak Mart-Nisan/2022 aylarında verilecek gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde belirlenen bu yeni tutar dikkate alınacaktır.
2. Basit Usulde Kazanç Tespitine İlişkin Hususlar ve Toplu Belge Düzenlenmesi
Her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan bir belirleme de kar hadleri emsallerine göre düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için özel hadlerin belirlenmesidir. Bu kapsamda, milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine göre düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için özel hadler belirlenmiştir. GVK’nın 48 inci maddesi ile Hazine ve Maliye Bakanlığı kendi yetkisini kullanılarak 2022 yılı için 317 seri no.lu GVGT ile belirlenen tutarlar yeniden artırılmıştır.
Buna göre, anılan maddelerin ticaretini yapanların, 2023 takvim yılında da basit usulden yararlanabilmeleri için alış, satış veya hasılatlarının 31/12/2022 tarihi itibarıyla 323 seri no.lu GVGT’nin üçüncü bölümündeki tabloda yer alan hadleri aşmaması gerekmektedir. Belirtilen bu malların alım satımı ile uğraşanlar hakkında, basit usulün özel şartları bakımından belirtilen hadler dikkate alınmak suretiyle, 136 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki hesaplamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.
Ayrıca, basit usulde vergilendirilen mükelleflerle ilgili olarak 215 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile getirilen, belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda tek bir fatura düzenlenmesine ilişkin uygulama 31/12/2023 tarihine kadar tekrar uzatılmıştır.
3. Menkul Sermaye İradının Beyanında İndirim Oranı Uygulaması
323 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre, 2022 takvim yılında elde edilen bir kısım menkul sermaye iradının beyanında dikkate alınacak indirim oranı uygulaması şöyle olacaktır.
Sonuç
2023 yılında gelir vergisi uygulamalarında dikkate alınacak vergi tarifesi, indirim, istisna ve beyanname verme sınırlarına baktığımızda en dikkat çekici olanı şüphesiz milyonlarca çalışanı ilgilendiren vergi tarifesindeki dilim tutarlarındaki artış olmuştur. Bu yıl muhtemelen düşük ve orta düzeyde ücret geliri elde eden çalışanların ikinci ve üçüncü gelir dilimine girmeleri önceki yıla göre biraz daha zorlaşacak ve ücretlilerin ödediği gelir vergisi azalmış olacaktır. Ayrıca, yıllık beyanname verilmemesini sağlayan istisna tutarlarındaki ve beyanname verme sınırlarındaki artışlar da mükelleflerin lehine olmuştur.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda kazanç ve iratların toplamından oluşan gelirin, gerek yıl içinde tevkif suretiyle vergilendirilmesinde gerekse yıllık beyanında; belirlenen istisna ve indirim tutarları, gider ve amortisman kısıtlamaları, beyanname verme hadleri, uygulanacak vergi tarifesi gibi unsurlar 2023 yılı için 323 seri no.lu GVGT ile yapılmış bulunmaktadır. Gelir sahiplerinin sürpriz vergi ziyaı cezası, gecikme faizi ve usulsüzlük cezaları ile karşılaşmamaları için beyan sınırlarını, istisna ve indirim tutarlarını takip etmeleri ve ona göre hareket etmelerinde fayda vardır.
NAZALI VERGI & HUKUK