İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı
Özet: Gelir Vergisi Kanununa göre; sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradı kabul edilmektedir. Bu çalışmada, 2024 yılında elde edilen ve Mart/2025’de beyan edilmesi gereken menkul sermaye iratları; beyan edilecek/edilmeyecek iratlar, uygulanacak istisnalar, indirilebilecek bazı harcamalar, yıl içinde kesilen vergilerin mahsup ve iadesi gibi konular örnek olaylar çerçevesinde incelenmiştir.
Anahtar kelimeler: Menkul sermaye iradında istisnalar, yurtiçi/yurtdışı kar payı, Devlet tahvili/Hazine bonosu/Eurobond/özel sektör faizi, off-shore ve alacak faizi, Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi.
Giriş
Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. Gerçek kişilerce 2024 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı beyan edilecek gelir toplamının 230.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 330.000 TL) aşması halinde, bir kısmı ise vergi kesintisine ve istisnaya tabi olmadıkları için 13.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 18.000 TL) aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Bazı menkul sermaye iratları için beyanname verilmesi söz konusu değildir. Bazı iratlar için tutar sınırı olmaksızın beyan dışı kalmakta iken bazılarında yıllık olarak belirlenen bir beyanname verme sınırı vardır. Bazı iratlarda ise belli bir oranda istisna söz konusu olmakta, bir kısmında ise indirim oranı uygulanması söz konusudur. Menkul sermaye iratları için gelir vergisi beyannamesi verecek olan mükelleflerin Dijital Vergi Dairesi üzerinden Hazır Beyan Sisteminde kendileri için hazırlanmış olan beyannameyi doldurup onaylamaları yeterli bulunmaktadır.
Çalışma veya oturma izni alarak altı aydan fazla bir süre yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir. Dar mükellefiyet esasında vergilendirilecek söz konusu vatandaşların, Türkiye’de elde ettiği gelirin tamamının kesinti suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratlarından ibaret olması halinde bu gelir için beyanname verilmeyecektir. Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları dahil dar mükellefiyete tabi olanlar, Türkiye’de elde ettikleri vergi kesintisine tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının tamamını, elde etme tarihinden itibaren 15 gün içinde münferit beyanname ile bildirecek ve vergisini de aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir.
1. Menkul Sermaye İradının Beyanına İlişkin Yasal Hükümler
Gelir Vergisi Kanununun 75. Maddesinde kaynağı ne olursa olsun maddede yazılı iratlar menkul sermaye iradı sayılmıştır. Menkul sermaye iratlarında; GVK’nın geçici 67. maddesine göre tevkif suretiyle vergiye tabi olan, istisna hadleri içinde kalan, beyanname verme sınırını aşmayan, indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla beyanı gerekmeyen iratlar için yıllık beyanname verilmesi söz konusu değildir. Diğer gelir unsurları için beyanname verilmesi halinde de bu gelirlerin yıllık beyannameye dahil edilmez. Bu durumda, yıl içinde gelir vergisi tevkifatı yapılmış ise bu kesintiler nihai vergi olmaktadır. 2024 yılında gerçek kişiler tarafından elde edilen menkul sermaye iratlarının;
2.1. Menkul Sermaye İratlarında İstisnalar
193 yılı GVK’nın “Menkul sermaye iratlarında” istisnaları düzenleyen 22. maddesine göre;
1. Sigorta süresi en az on yıl veya ömür boyu olan tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesnadır. Şu kadar ki; bu istisnadan yararlananların vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenler hariç olmak üzere, on yıl tamamlanmadan tek primli yıllık gelir sigortalarından ayrılmaları hâlinde, ayrılma tarihinde yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden, 94. maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (a) alt bendine göre tevkifat yapılır. İrat tutarlarının tespitinde 75. maddede yer alan hükümlere uyulur.
2. GVK’nın 75. maddenin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (b) alt bendi ile aynı fıkranın (16) numaralı bendinin (c) alt bendi kapsamında yapılan ödemeleri, sigorta süresi on yıl ve üzeri veya ömür boyu olan tek primli yıllık gelir sigortalarına yatıranların, bu sigorta için yatırdıkları kısma tekabül eden ödemelerin içerdiği irat tutarları gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutarlar üzerinden 94. maddenin birinci fıkrasının (15) ve (16) numaralı bentlerine göre tevkifat yapılmaz.
Şu kadar ki; bu istisnadan yararlananların vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenler hariç olmak üzere, ödeme alarak on yıl tamamlanmadan tek primli yıllık gelir sigortalarından ayrılmaları hâlinde, bu fıkraya göre istisna edilen tutarlar üzerinden, ödemenin kaynağına göre 94. maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (a) alt bendi veya aynı fıkranın (16) numaralı bendinin (b) alt bendi için belirlenen oranlar dikkate alınarak tevkifat yapılır. İrat tutarlarının tespitinde 75. maddede yer alan hükümlere uyulur.
3. Tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75. maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. Bilindiği üzere, GVK’nın 75. maddesinin birinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı, kaynağı ne olursa olsun menkul sermaye iradı sayılan iratlar şunlardır; her nevi hisse senetlerinin kâr payları, iştirak hisselerinden doğan kazançlar ve Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları.
İstisna edilen tutar üzerinden 94. madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kâr payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.
4. Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki kurumlardan elde edilen, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı, bu kurumların ödenmiş sermayesinin en az %50’sine sahip olunması ve kâr payının elde edildiği takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi şartıyla gelir vergisinden müstesnadır.
GVK’ya 7491 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen bu fıkra hükmü, 1/1/2023 tarihinden itibaren elde edilen gelirler ve kazançlara uygulanmak üzere 28.12.2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
5. Cumhurbaşkanı, üçüncü ve dördüncü fıkralarda yer alan kâr paylarına uygulanacak istisna oranı ile dördüncü fıkradaki %50 oranını ayrı ayrı veya birlikte sıfıra kadar indirmeye veya %100’e kadar artırmaya yetkilidir.
2.2. Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları
Aşağıda sayılan menkul sermaye iratları tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmez ve diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmez:
2.3. 2024 Yılında 230.000 TL’lik Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek MSİ
2024 yılında elde edilen gelirin 230.000 TL’yi aşması halinde aşağıdaki menkul sermaye iratlarının tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir:
Menkul sermaye iratları toplamının 230.000 TL’yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir.
2.4. Kar Payları İçin Yıllık Beyanname Verilmesi
Gerçek kişilerce, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu kapsamında kar payı sayılan gelirler aşağıdaki gibidir;
Tam mükellef kurumlardan elde edilen ve yukarıda sayılan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, vergiye tabi gelir 230.000 TL’yi aşıyor ise beyan edilecektir.
Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, karın dağıtımı aşamasında yapılan %10 (9286 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla 22 Aralık 2024 tarihinden itibaren uygulanmak üzere %15) oranındaki vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dahil) mahsup edilecek olup, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir.
27/12/2023 tarihli ve 7491 sayılı Kanunun 8 inci maddesi ile yapılan düzenlemeyle kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki kurumlardan elde edilen yukarıda sayılan kar paylarının yarısı, bu kurumların ödenmiş sermayesinin en az %50’sine sahip olunması ve kar payının elde edildiği takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi şartıyla gelir vergisinden istisna olup, istisna düşüldükten sonra kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınarak yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde, gerçek kişilerce elde edilen bu kar payları, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.
1/1/1999-31/12/2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin olup kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun geçici 61 inci maddesi kapsamında vergi kesintine tabi tutulmuş olan yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançların dağıtılması halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9’u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyan edilen tutarın 1/5’lik kısmı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Menkul sermaye iratlarına ilişkin bildirim doldurulurken, sadece adi komandit şirketlerin komanditer ortakları, limited şirket ortakları ve anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi ortakları ödemiş oldukları Bağ-Kur primlerini elde edilen menkul sermaye iradı tutarıyla sınırlı olmak üzere indirebileceklerdir.
2.5. İndirim Oranının Birden Büyük Olması Nedeniyle Beyan Edilmeyecek MSİ
Gelir Vergisi Kanununda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür. Enflasyondan arındırmaya ilişkin olarak 2024 yılında elde edilen bir kısım menkul sermaye iradının beyanında uygulanacak indirim oranı (%43,93/%35,53=) %123,64 belirlenmiştir. Buna göre, 2024 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı birden büyük çıkmakta olup bu durum, 329 seri no.lu GVGT ile açıklanmıştır.
İndirim oranının birden büyük çıkması dolayısıyla, 2024 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından, 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan ve Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (5) numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler beyan edilmeyecektir.
Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının ve ticari işletmelere dahil kazanç ve iratların beyanında indirim oranı uygulanmamaktadır.
193 sayılı Kanunun geçici 67 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca, anılan Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (7), (12) ve (14) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları 1/1/2006 tarihinden itibaren nihai olarak tevkifat yoluyla vergilendirilmekte olup bu gelirlerin beyanı ve bu gelirlere indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.
2.6. Devlet Tahvili, Hazine Bonosu ve Eurobondlardan Elde Edilen Gelirler İçin Yıllık Beyanname Verilmesi
-İhraç tarihi, 1/1/2006 tarihinden önce indirim oranının birden büyük olması nedeniyle beyan edilmeyecektir.
-İhraç tarihi, 1/1/2006 tarihinden sonra geçici 67 nci madde kapsamında vergi kesintisine tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.
-İhraç tarihi, 1/1/2006 tarihinden önce 230.000 TL’yi aşıyorsa yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
-İhraç tarihi, 1/1/2006 tarihinden sonra geçici 67 nci madde kapsamında vergi kesintisine tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.
Vergi uygulaması bakımından Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmekte olan Eurobondlar yurt dışında ihraç edilmiş olduğundan geçici 67 nci madde kapsamında değildir. Dolayısıyla ihraç tarihine bakılmaksızın 2024 takvim yılında elde edilen ve yıllık beyanname verme sınırı olan 230.000 TL’yi aşan Eurobond faiz gelirleri beyan edilecektir.
2025 yılında ise beyanname verme sınırı olan 330.000 TL’yi aşan Devlet tahvili ve Hazine bonosu (dövize, altına veya başka bir değere endeksli) faiz geliri ile Eurobond faiz gelirleri beyan edilecektir.
2.7. 2024 Yılında Tevkifat ve İstisna Uygulanmayan 13.000 TL’lik Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları
Türkiye’de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan bazı menkul sermaye iratları, 2024 yılı için belirlenen 13.000 TL’lik tutarı aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Buna göre, 2024 yılı için belirlenen tutarı aşması halinde beyan edilecek menkul sermaye iratları şöyledir;
Türkiye’de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan menkul sermaye iratları 13.000 TL’lik tutarı aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Burada bahsedilen 13.000 TL’lik tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınacak bir haddir.
Buna göre, menkul sermaye iradı olarak elde edilen gelir 13.000 TL’yi aşıyorsa elde edilen gelirin tamamı beyan edilecektir. Yıllık olarak belirlenen bu tutarın altında kalan vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan menkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmeyecektir.
3. Menkul Sermaye İratlarının Yıllık Beyanname İle Beyanına İlişkin Örnekler
Örnek 1: Mükellef, 2024 yılında brüt 400.000 TL kar payı elde etmiştir. Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kar payı kesintiye tabi tutulmuş olup brüt 400.000 TL’lik kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 200.000 TL, 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aşmadığından gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Kar payından yıl içinde yapılan tevkifat nihai vergi olacaktır.
Örnek 2: Mükellef, 2024 yılında tam mükellef bir kurumdan brüt 1.000.000 TL tutarında kar payı elde etmiş olup ödevlinin başka geliri bulunmamaktadır. Elde edilen kar payı kurum bünyesinde vergi kesintisine (Kar payı ödemeleri 22.12.2024 tarihinden önce yapıldığı için %10 oranında tevkifata yapılmıştır) tabi tutulmuş olup, bu tutar (1.000.000X%10=) 100.000 TL’dir.
Mükellefin elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 500.000 TL’dir. Bu tutar beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Mükellefin beyanı şöyle olacaktır;
|
Brüt kar payı (temettü) |
1.000.000 TL |
|
İstisna tutarı (1.000.000 X1/2=) |
500.000 TL |
|
Kalan tutar (1.000.000–500.000=) |
500.000 TL |
|
Vergiye tabi gelir (Matrah) |
500.000 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi |
113.400 TL |
|
Kesinti yoluyla ödenen vergi |
100.000 TL |
|
Ödenecek gelir vergisi (113.400-100.000=) |
13.400 TL |
|
Ödenecek damga vergisi |
672,40 TL |
Örnek 3: Kişi, 2024 yılında, 01/01/2006 tarihinden önce (TL) cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden brüt 1.000.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. 2024 yılına ilişkin indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla, kişi tarafından 01/01/2006 tarihinden önce (TL) cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 2024 yılında elde edilen faiz geliri beyan edilmeyecektir.
Örnek 4: Kişi, 2024 yılında 100.000 TL alacak faizi ve net 500.000 TL de tam mükellef bir kurumdan kar payı elde etmiştir. Kar payından %10 oranında 55.555 TL tevkifat yapılmıştır. Brüt kar payı tutarı: 500.000/0,90 =555.555 TL’dir. Kurumun kar payını 22/12/2024 tarihinden önce dağıttığı ve kar dağıtımına bağlı tevkifatın bu tarihinden önce %10 oranında yapıldığı varsayılmıştır.
GVK’nun 86/1-d maddesine göre, 100.000 TL alacak faizi, kesinti ve istisna uygulanmayan bir gelir olup, bu gelirin toplamı 2024 yılı için beyanname verme sınırı olan 13.000 TL’yi aştığından, 100.000 TL’nin tamamı beyan edilecektir.
Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye (%10) tabi tutulmuş brüt 555.555 TL’lik kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 277.777 TL tek başına beyan 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aşmakta olup ayrıca GVK’nun 86/1-c maddesi hükmü gereğince 100.000 TL alacak faizi ile birlikte vergiye tabi gelir toplamı (100.000+277.777) 377.777 TL olarak yıllık beyannamede beyan edilecektir.
|
Alacak faizi |
100.000 TL |
|
Kar payı tutarı (brüt) |
555.555 TL |
|
İstisna tutarı (555.555 X 1/2) |
277.777,50 TL |
|
Kar payı geliri (555.555 – 277.777) |
277.777,50 TL |
|
Beyan edilecek gelir tutarı (100.000 + 277.777,50) |
377.777,50TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi |
80.399,79 TL |
|
Kesinti yoluyla ödenen vergi |
55.555 TL |
|
Ödenmesi gereken gelir vergisi (80.399,79 -55.555) |
24.844,79 TL |
|
Ödenmesi gereken damga vergisi |
672,40 TL |
Örnek 5: Kişi, 2024 yılında ihraç tarihi 30/07/2005 olan döviz cinsinden Devlet tahvilinden 800.000 TL faiz geliri ile işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden 300.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 60.000 TL’lik gelir vergisi kesintisi yapılmıştır.
Kişi, işyeri kira geliri ile ilgili olarak götürü gider yöntemini seçmiştir. Kişinin elde ettiği faiz gelirine, Devlet tahvili döviz cinsinden olduğundan indirim oranı uygulanmayacak olup, işyeri kira geliri tutarı ile döviz cinsinden Devlet tahvili faiz geliri toplamı 2024 yılı için 230.000 TL olan beyan sınırını aştığı için beyan edilecektir. Mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.
|
Devlet tahvili faizi (Döviz cinsinden) |
800.000 TL |
|
Gayrimenkul sermaye iradı (işyeri kira geliri) |
300.000 TL |
|
Götürü gider (300.000 X %15) |
45.000 TL |
|
Safi kira geliri (300.000 – 45.000) |
255.000 TL |
|
Toplam gelir (800.000 + 255.000) |
1.055.000 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi |
301.250 TL |
|
Kesinti yoluyla ödenen vergi |
60.000 TL |
|
Ödenmesi gereken gelir vergisi (301.250-60.000) |
241.250 TL |
|
Ödenmesi gereken damga vergisi |
672,40 TL |
Örnek 6: Kişi, 2024 yılında, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 1.480.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. Ayrıca, ödevlinin aynı dönemde elde edilmiş 660.000 TL döviz cinsinden ihraç edilen Devlet tahvili (Eurobond) faiz geliri bulunmaktadır.
2024 yılı indirim oranının birden büyük olması nedeniyle, 01/01/2006 tarihinden önce TL cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 2024 yılında elde edilen faiz geliri beyan edilmeyecektir. Eurobond faiz geliri, döviz cinsinden Devlet tahvilinden kaynaklandığı için bu gelire indirim oranı uygulanmayacaktır. Söz konusu faiz geliri 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığından beyan edilecektir. Bu durumda, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.
|
Devlet tahvili faizi (Eurobond faiz geliri) |
660.000 TL |
|
Beyan edilecek gelir tutarı |
660.000 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi |
163.000 TL |
|
Ödenmesi gereken gelir vergisi |
163.000 TL |
|
Ödenmesi gereken damga vergisi |
672,40 TL |
Örnek 7: Kişi, 2024 yılında tam mükellef bir kurum olan Anonim Şirketi’nden brüt 1.200.000 TL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Bu mükellefin başka geliri bulunmamaktadır.
Elde edilen kar payı kurum bünyesinde %10 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmuş olup, bu tutar 120.000 TL’dir. Ödevlinin, elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 600.000 TL’dir. Bu tutar 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Bu durumda, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.
|
Kar payı tutarı (brüt) |
1.200.000 TL |
|
İstisna tutarı (1.200.000 X 1/2) |
600.000 TL |
|
Kalan tutar (1.200.000 – 600.000 ) |
600.000 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi |
142.000 TL |
|
Kesinti yoluyla ödenen vergi |
120.000 TL |
|
Ödenmesi gereken gelir vergisi (142.000-120.000=) |
22.000 TL |
|
Ödenmesi gereken damga vergisi |
672,40 TL |
Örnek 8: Kişinin 2024 yılında elde ettiği ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı gelirleri aşağıdaki gibi olup konut kira geliri hariç diğer gelirleri yıl içinde tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.
GVK’nın 86/1-c bendine göre, tevkifata tabi birden fazla işverenden alınan ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı toplamının beyanname verme sınırına göre beyan edilip edilmeyeceği kapsamında değerlendirilecektir.
|
Brüt kar payı tutarı |
1.600.000 TL |
|
İstisna tutarı (1.600.000 X 1/2) |
800.000 TL |
|
Kalan tutar (1.600.000 – 800.000 ) |
800.000 TL |
|
1. İşverenden alınan ücret (tevkifatlı) |
1.200.000 TL |
|
2. İşverenden alınan ücret (tevkifatlı) |
300.000 TL |
|
Mevduat faizi |
1.500.000 TL |
|
01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri |
600.000 TL |
|
Tevkifatlı işyeri kira geliri (brüt) |
550.000 TL |
|
Konut kira geliri |
250.000 TL |
|
Toplam gelir tutarı |
6.000.000 TL |
|
Beyan edilecek gelir tutarı (800.000+1.500.000+800.000=) |
3.100.000 TL |
Kişinin 2024 yılında elde ettiği 1.600.000 TL kar payı kurum bünyesinde %10 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmuş olup, bu tutar 160.000 TL’dir. Ödevlinin, elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 800.000 TL’dir. Bu tutar 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir.
Kişinin 1. işverenden aldığı ücret hariç diğer işverenden elde ettiği ücret tutarı olan 300.000 TL, 2024 yılı için beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığından ücret gelirlerinin tamamı olan 1.500.000 TL beyan edilecektir.
Mevduat faizi geliri ve 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri, GVK’nın geçici 67. maddesine göre tevkifata tabi olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.
Tevkifata tabi tutulmuş işyeri kira geliri olan 550.000 TL ise beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığından beyannameye dahil edilecektir. Konut kira geliri olan 250.000 TL ise 2024 yılı için 33.000 TL’lik istisna tutarını aştığından mutlaka beyan edilecektir.
GVK’nın 86/1-c bendine göre; tevkifata tabi tutulmuş olan birden fazla işverenden alınan ücret, menkul ve gayrimenkül sermaye iradı toplamı 2024 yılı beyanname verme sınırı olan 230.000 TL’yi de aşmaktadır.
Ödevli kar payı, ücret, işyeri ve konut kira gelirinin toplamı olan 3.100.000 TL’yi yıllık beyannameyle beyan edecektir. Ancak ödevli, konut kira gelirine ilişkin olarak mesken istisnasından yararlanamayacaktır. Çünkü, ödevlinin elde ettiği kira, ücret ve menkul sermaye iradı geliri toplamı (6.000.000 TL), 2024 yılı için belirlenen tutarı (870.000 TL) aştığından elde edilen kira geliri için mesken istisnası uygulanmayacaktır.
Bilindiği üzere, GVK’nın 21. maddesine göre, istisna haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı vergi tarifesinin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarı (2024 yılı için 870.000 TL) aşanlar mesken istisnasından faydalanamazlar.
Yıllık beyannameye dahil edilen kar payı, ücret, ve işyeri kira gelirinden yıl içinde yapılan tevkifatlar, hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Örnek 9: Ödevli 2024 yılında kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) tevkifatsız olarak 60.000 TL faiz geliri elde etmiştir. Ayrıca, arkadaşından olan alacağına karşılık olarak 25.000 TL tevkifatsız alacak faizi elde etmiştir.
GVK’nın 86/1-d maddesine göre tevkifat ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iratları olan 25.000 TL alacak faizi ve 60.000 TL kıyı bankacılığından (off-shore) elde edilen faiz geliri toplamı olan 85.000 TL, 2024 yılı için beyanname verme sınırı olan 13.000 TL’yi aşması nedeniyle tamamı Mart/2025 ayında yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Örnek 10: Kişi 2024 yılında 1/1/2006 tarihinden sonra ihraç edilen 2.000.000 TL Devlet tahvili ve hazine bonosu (dövize endeksli) faiz geliri elde etmiştir. Buna göre, 1/1/2006 tarihinden sonra ihraç edilen dövize endeksli Devlet tahvili ve hazine bonosu faiz geliri, GVK’nın geçici 67 nci madde kapsamında vergi kesintisine tabi olduğundan yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.
4. Sonuç
2024 Yılında elde edilen ve beyanı gereken menkul sermaye iradı elde eden kişilerin Gelir Vergisi Beyannamesi 1 Mart -2 Nisan 2025 (31 Mart-1 Nisan 2025 tarihlerinin resmi tatile rastlaması nedeniyle) tarihleri arasında Dijital Vergi Dairesi üzerindeki Hazır Beyan Sisteminden verilmesi mümkün bulunmaktadır.
Gelir İdaresi tarafından hazırlanan Hazır Beyan Sistemindeki beyannamede, kişilerin her türlü değişiklik yapma imkanı bulunmaktadır. Kişiler beyannameyi onayladıkları anda ilgili vergi dairelerinde kayıtları yapılmakta ve vergi tahakkuk etmektedir. Mükellef kaydı olmayan kişilerin gelir vergisi mükellefiyeti de otomatikman sistem tarafından açılmaktadır.
2024 yılında beyana tabi menkul sermaye iradı elde eden kişilerin mutlaka kanuni süresinde yıllık beyanname vermesi gerekmekte olup aksi takdirde Gelir İdaresi tarafından beyan edilmeyen gelirin çeşitli analizler sonucunda tespiti halinde, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanmak suretiyle kişilerden cezalı olarak geri alınacaktır.
Yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gereken gelirlerin tespiti konusunda, gelir sahiplerinin her türlü soru için Vergi İletişim Merkezini (189) arayıp bilgi almaları mümkündür. Ayrıca; gelir sahiplerinin, Gelir İdaresinin internet sayfasında (www.gib.gov.tr) yer alan her gelir unsuru için ayrı ayrı hazırlanmış olan rehber, broşürler ve infografiklerden yararlanmaları da mümkün bulunmaktadır. Özellikle konumuzla ilgili olarak “Menkul Sermaye İradı Elde Eden Mükellefler İçin Vergi Rehberine” bakılmasında fayda vardır.