İmdat TÜRKAY/Mükellef Hizmetleri Grup Başkanı
Özet: Ücret gelirinin genel vergilendirme sistemi, işverenler tarafından nakden veya mahsuben ödeme anında tevkif yoluyla yapılmakta ve beyan edilmektedir. Ücretliler tarafından 2024 yılında tek veya birden fazla işverenden elde edilen tevkifata tabi ücret gelirleri ile tevkifatsız ücret gelirleri şayet gelir vergisinden istisna edilmemişse ve yıllık olarak belirlenen beyanname verme sınırını aşıyorsa Mart/2025 ayında yıllık beyanname verilecektir.
Anahtar kelimeler: İşveren, ücret, ücret ödemesinde tevkifat, ücret gelirinin yıllık beyan sınırı, yıllık beyannamede yapılacak indirimler, Hazır Beyan Sistemi.
1. 2024 Yılında Tek/Birden Fazla İşverenden Tevkifatlı/Tevkifatsız Ücret Geliri Olan Çalışanlar Yıllık Beyanname Verme Konusunda Nelere Dikkat Edecekler?
Evet ücretliler tarafından 2024 yılında elde ettikleri ücret geliri için Mart/2025 ayına kadar yıllık beyanname verip vermeyecekleri konusunda beyanname verme sınırlarını da dikkate alarak bir hesaplama yapma vakti gelmiş durumdadır. Özellikle tek veya birden fazla işverenden yüksek tutarlarda ücret geliri olanların dikkatli olmasında fayda vardır. Çünkü süresinde yıllık beyanname verilmeyen ücretlilerin tespiti Gelir İdaresi tarafından çok kolay bir şekilde tespit edilebilmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesine göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Gerçek kişilerin elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Aynı Kanunun 62. maddesinde ise işverenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir.
İşverenler tarafından tevkifat yapılmayan ve yıllık beyannamede verilmesi gerekmeyen ücret ödemelerine ilişkin bazı istisnalar şöyledir; GVK’nın 23. maddesinde (19) bent halinde sayılan ücret ödemelerine ilişkin istisnalar, GVK’nın 24. maddesinde yer alan gider karşılıklarında istisna, GVK’nın 25. maddesinde yer alan tazminat ve yardımlarda istisna, GVK’nın 26. maddesinde yer alan vatan hizmetleri yardımlarında istisna, GVK’nın 27. maddesinde yer alan teçhizat ve tayın bedellerinde istisna, GVK’nın 28. maddesinde yer alan tahsil ve tatbikat ödemelerinde istisna ile GVK’nın 29. maddesinde yer alan teşvik, ikramiye ve mükafatlarda istisnalar. Ayrıca geçici maddelerde ve özel kanunlarda da bazı ücret istisnaları bulunmaktadır.
Bazı gelir unsurlarında olduğu gibi ücret gelirleri beyan edilirken belli bir istisna tutarı yoktur. Yıllık beyan sınırı aşılıyorsa ücret gelirinin tamamı için beyanname verilir. Ücretliler tarafından kamuda veya özel sektörde tek veya birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri için yıllık beyanname verilip verilmeyeceği konusunda esas belirleyici hükümler Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-b-c maddesinde yer almaktadır. Buna göre; 2024 yıllarında tevkif suretiyle vergilendirilmiş veya tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirlerinin yıllık beyanname verme sınırları şöyledir;
Bu çalışmada, 2024 yılında tevkifatlı/tevkifatsız ücret geliri elde edip yıllık beyanname vermesi gereken ücretlilerin durumu 35 soru ve cevapla incelenmiştir. Bu kapsamda, bu çalışmayı okuyan bir ücretli;
gibi onlarca sorunun cevabını öğrenmiş olacaktır.
2. 2024 Yılında Ücret Geliri Elde Eden Ücretlilerden Muhtemelen Yıllık Beyanname Verecek Olanlar Kimlerdir?
2024 yılında tek ve/veya birden fazla işverenden tevkifatlı veya tevkifatsız olarak ücret geliri elde eden ve beyanname verme sınırının aşılması nedeniyle Mart/2025 ayında yıllık beyanname verecek muhtemel ücretliler şöyledir;
3. Ücret ve Ücret Kapsamında Sayılan Ödemeler Nelerdir?
Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve hizmet karşılığının mal olarak verilmesi dahil ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen konut, araç gibi menfaatlerdir. Ücretin; ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmez.
Kanunda ücret ödemelerinin kapsamı çok geniş tutulmuş ve çalışana ödenen para, ayın ve menfaatler ücret olarak olarak belirlenmekle beraber uygulamada tereddüt yaşanmaması için kanun koyucu tartışmaya neden olmayacak şekilde aşağıda sayılan ödemeleri de ücret saymış ve bunları ödeyenleri de tevkifat yapılması açısından işveren kabul etmiştir.
4. Ücret Gelirinin Tevkif Suretiyle Vergilendirilmesi Nasıldır?
Ücret gelirleri genel olarak yıl içinde nakten veya hesaben ödeme anında tevkif suretiyle vergilendirilmekte olup vergi kesintisi, gelirin brüt tutarı üzerinden değil, safi tutarı üzerinden yapılmaktadır. Ücret üzerinden, gelir vergisi tarifesine göre yapılan gelir vergisi kesintileri, işverenler tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile beyan edilmek suretiyle ödenmektedir. Ancak, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri ise asgari ücretin vergi matrahını aşması durumunda Gelir Vergisi Kanununa göre yıllık beyannameyle beyan edilmektedir.
Gelir Vergisi Kanununun 63 ve 31. maddelerine göre ücretin gerçek safi tutarı; işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan yararlar toplamından (yani ücretin gayrisafi tutarından) aşağıda yer alan indirimlerin yapılmasından sonra kalan miktardır.
Ücretin gerçek değerinin tayininde, gelir vergisi gibi şahsi vergiler ücretten indirilmez. Yabancı parasıyla ödenen ücretler ödeme gününün borsa rayiciyle Türk parasına çevrilir. Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir.
5. Tek İşverenden Tevkifata Tabi Ücret Alıyorum Beyan Sınırı Nedir?
2024 yılında tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerin, ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL’yi aşması halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir. 2024 yılında tek işverenden 3.000.000 TL'ye kadar kesintiye tabi olan ücret gelirleri için beyanname verilmesine gerek yoktur. Yıllık 3.000.000 TL ve üzerinde tek işverenden kesintiye tabi olan ücret elde edildiğinde ise mutlaka yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
Örnek 1: (X) Holdingde CEO olarak çalışan ücretli, 2024 yılında tevkif suretiyle vergilendirilmiş aylık 300.000 TL olmak üzere toplam 3.600.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Ücretlinin tek işverenden elde ettiği gelir 2024 yılında beyanname verme sınırı olan 3.000.000 TL’yi aştığı için Mart/2025’de yıllık gelir vergisi beyannamesi verecek ve beyannamede hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergileri mahsup edilebilecektir.
Örnek 2: 2024 yılında (Y) A.Ş. de genel müdür olarak çalışan ücretli, tek işverenden kesintiye tabi aylık 250.000 TL’den yıllık 3.000.000 TL ücret geliri elde etmiştir. 2024 yılında kişinin tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş olarak elde ettiği ücret geliri beyanname verme sınırı olan 3.000.000 TL’yi aşmadığından yıllık beyanname vermeyecektir. Yıl içinde ücret gelirinden yapılan kesintiler nihai vergi olarak kalacaktır.
6. Birden Fazla İşverenden Tevkifata Tabi Ücret Alıyorum Beyan Sınırı Nedir?
2024 yılında birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde edilmesi halinde, birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücret toplamı, beyanname verme sınırı olan 230.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağını ücretlinin kendisi belirlemektedir. Ayrıca birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birinci işverenden sonraki ücret tutarı 230.000 TL’yi aşmamakla birlikte birinci işverenden aldıkları ücret geliri dahil olmak üzere aldıkları ücretlerin toplamı 2024 yılı için 3.000.000 TL’yi aşan ücretliler de yıllık beyanname vereceklerdir.
Örnek 3: 2024 yılında ücretli birinci işverenden 2.000.000 TL, ikinci işverenden 300.000 TL, üçüncü işverenden 200.000 TL ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir.
Buna göre, birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretler toplamı (300.000 + 200.000) 500.000 TL, 230.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden aldığı 2.000.000 TL de dahil olmak üzere toplam 2.500.000 TL ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.
Örnek 4: 2024 yılında ücretli birinci işverenden 2.000.000 TL, ikinci işverenden 180.000 TL, üçüncü işverenden 40.000 TL ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir.
Buna göre, birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan (180.000 +40.000) 220.000 TL ücretler toplamı 230.000 TL’lik beyan sınırını aşmadığı ve birinci işverenden alınan ücret dahil ikinci ve üçüncü işverenden alınan (2.000.000 + 180.000 + 40.000) 2.220.000 TL ücretler toplamı da 3.000.000 TL’lik beyan sınırını aşmadığı için ücret gelirlerinin tamamı için yıllık beyanname verilmeyecektir. Yıl içinde ücret gelirinden yapılan kesintiler nihai vergi olarak kalacaktır.
Örnek 5: 2024 yılında ücretli, üç ayrı işverenden tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde etmiştir.
|
1. İşverenden alınan ücret (X Holding) |
2.800.000 TL |
|
2. İşverenden alınan ücret (X Holding iştirak şirketinden huzur ücreti) |
150.000 TL |
|
3. İşverenden alınan ücret (X Holding iştirak şirketinden huzur ücreti) |
70.000 TL |
|
Yıllık beyanname ile beyan edilecek ücret tutarı |
3.020.000 TL |
Birinci işverenden alınan hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücret toplamı 220.000 TL, 2024 yılı 230.000 TL’lik beyan sınırını aşmamakla birlikte, birinci işverenden alınan ücret dahil toplam ücret gelirleri tutarı 3.020.000 TL’dir. 2024 yılında elde edilen ücretler toplamı 3.000.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
7. Tevkifatsız Ücret Gelirinde Yıllık Beyan Sınırı Nedir?
Tevkifata tabi olmayan ücretler GVK’nın 95. Maddesinde belirtildiği üzere, yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamdaki ücretlerin kapsamına genellikle ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabının ücretleri girmektedir. Ancak, yurtdışından alınan ücretin GVk’nın 23/14. Maddesine göre istisna kapsamında olmaması gerekmektedir.
Yıl içinde ücret ödemeleri tevkif suretiyle vergilendirilirken, asgari ücret istisnası tüm ücretlilere uygulanmaktadır. Dolayısıyla vergilendirmedeki eşitlik ilkesi gereğince tevkif suretiyle yıl içinde vergiye tabi tutulmayan ücret gelirine de bu ücret istisnasının uygulanması gerekir. Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri ise asgari ücret istisnası nedeniyle yıllık olarak asgari ücretin vergi matrahını aşması (2024 yılı için 204.025,44 TL’yi) durumunda yıllık beyannameyle beyan edilmesi gerekmektedir. Tevkifatsız ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi durumunda, asgari ücrete isabet eden vergi tutarı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Özetle, 2024 yılında elde edilen kesintiye tabi olmayan ücret gelirinin safi tutarı, 2024 yılında asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 204.025,44 TL’yi aşması halinde beyan edilmesi gerekmektedir.
8. Hem Kesintiye Tabi Olan Hem De Kesintiye Tabi Olmayan Birden Fazla İşverenden Elde Edilen Ücret Gelirlerinde Beyanname Verme Sınırı Nedir?
Ücretli, 2024 yılında hem tevkifatlı hem de tevkifatsız birden fazla işverenden ücret elde etmiş ise; tevkifatlı veya tevkifatsız olmasına bakılmaksızın istenilen bir işverenden alınan ücret seçilerek hariç tutulacak, diğer kalan ücretler toplamı 230.000 TL beyan sınırını aşıyorsa hariç tutulan ücret de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı için beyanname verilmesi gerekmektedir. Diğer kalan ücretler toplamı 2024 yılı için 230.000 TL beyan sınırını aşmaması halinde, tevkifata tabi ücretler için beyanname verilmesine gerek yoktur. Asgari ücret istisnasının tüm ücret gelirlerine yansıtılması nedeniyle, asgari ücretin vergiden istisna edilen vergi matrahı kadar tutarı (204.025,44 TL) aşan tevkifatsız ücret gelirleri için yıllık beyanname verilecektir.
9. Ücretlinin Kendisi, Eşi Ve Küçük Çocukları İçin Ödediği Eğitim Ve Sağlık Harcaması İle Hayat/Şahıs Sigorta Primleri Beyan Edilen Gelirden Nasıl İndirilir?
Gelir Vergisi Kanunu’nun “Diğer indirimler” başlıklı 89/2 inci bendinde, gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden yapılabilecek indirimlerden biride eğitim ve sağlık harcamaları olup söz konusu indirimden yararlanmanın şartları şöyledir;
gerekmektedir.
Bu şartların birlikte oluşması halinde yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyannamede beyan edilen gelir toplamından indirilebilecektir.
Yine GVK’nın 89/1 inci bendinde yer alan hükme göre; beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla (Bu şartın tespitinde işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile 63/3 numaralı bendi ve bu bent kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı birlikte dikkate alınır.) mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamı (%100) beyan edilen gelir toplamından indirim konusu yapılabilmektedir.
10. Dar Mükellefler Ücret Geliri İçin Beyanname Verecekler mi?
Gelir Vergisi Kanununun “Toplama Yapılmayan Haller” başlıklı 86/2. Maddesinde yer alan hükümlere göre; dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dâhil edilmez. Buna göre, dar mükellef gerçek kişiler, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirleri için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir.
11. Tevkifatsız Ücret Gelirinin Beyanında Asgari Ücret İstisnası Neden Önemlidir?
Asgari ücret istisnası uygulamasından, ücretleri gerçek usulde vergilendirilenler yararlanabilmektedir. Hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ücret gelirlerinin yıl içinde tevkif suretiyle vergilendirilmesinde ve kesintiye tabi olmayan ücret geliri elde eden ücretlilerin yıllık beyanname vermesi durumunda ücretliler asgari ücret istisnasından yararlanacaktır.
Yıl içinde ücret gelirinden tevkifat yapılan ve asgari ücret istisnasından yararlanan bir ücretli
2024 yılı gelirleri için asgari ücret istisnasından en yüksek 204.025,44 TL vergi matrahı üzerinden en fazla 35.305,08 TL olarak yararlanmıştır. Dolayısıyla, tevkifatsız ücret geliri nedeniyle bu istisnadan yararlanamayan ücretlinin yıllık beyanname vermesi durumunda bu istisnadan beyanname üzerinden yararlanması gerekir.
Ücret ödemelerinde asgari ücret istisnası uygulaması nedeniyle, tevkifatsız ücret tutarı, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler için yıllık beyanname verilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununa göre bu kapsamda olanların elde ettikleri kesintiye tabi olmayan ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını 2024 yılı için 204.025,44 TL’yi aşmaması halinde, istisna kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname verilmeyecektir.
12. Beyanname Verme Sınırının Tespitinde Esas Alınacak Ücret Tutarı Nasıl Hesaplanır?
Ücret gelirinin beyanında en önemli konulardan biri de 2024 yılında yıllık beyanname verme sınırı olan 3.000.000 TL ve 230.000 TL’lik tutarın tespitinde brüt ücret tutarı mı, net ücret tutarı mı yoksa gayrisafi ücret tutarından yapılması gereken yasal indirimler yapıldıktan sonra kalan ücretin vergi matrahının mı esas alınacağı konusudur. Uygulamada Gelir İdaresi beyan edilecek ücret tutarının belirlenmesinde esas alınacak ücret tutarı olarak, gayrisafi ücret tutarından Gelir Vergisi Kanunu’nun 63. Maddesinde yer alan yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, yine Kanunun 31. maddesinde yer alan engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahını dikkate almaktadır.
Ücret ödemelerinin vergilendirilmesinde öncelikle gayrisafi ücret tutarından yapılması gereken yasal indirimler yapılır ve safi ücret tutarına ulaşılır. Daha sonra varsa engellilik indirimi tutarı düşülür ve beyan edilecek gelire ulaşılır. Ücretlinin indirim konusu yapacağı hayat/şahıs sigorta primleri ve sendika aidatları gibi hususlar yoksa, tüm ücretlilerden kesilmesi yasal zorunluluk olan yani gayrisafi ücret tutarından %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigortası primi indirimi yapılır ve kalan safi ücret tutarıdır. Gayrisafi ücret tutarından yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, varsa engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.
Örnek 6: Ücretlinin 2024 takvim yılında üç işverenden elde edilen brüt ücret gelirine ilişkin tutarlar şöyledir.
Birinci işverenden alınan ücret (gayrisafi ücret)= 1.000.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret (gayrisafi ücret)= 200.000 TL
Üçüncü işverenden alınan ücret (gayrisafi ücret)= 150.000 TL
Ücret toplamları= 1.350.000 TL
İkinci derece engelliler için indirim tutarı (4.000 X 12=) 48.000 TL
Mükellefin birinci işveren olarak 1.000.000 TL ücret aldığı işvereni seçmesi durumunda, diğer işverenlerden aldığı ücret toplamının 2024 takvim yılı beyanname verme sınırı olan 230.000 TL ile kıyaslamasında; gayrisafi ücret tutarlarından GVK’nın 63/2 inci bendine göre %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigortası primi toplamı olan %15 oranı uygulanarak sigorta kesintisi yapılacaktır.
Ayrıca, GVK’nın 31. maddesine göre de gayrisafi ücret tutarından yıllık engellilik indirimi tutarının da düşülmesi gerekmektedir.
-(200.000X%15=30.000) = (200.000-30.000=) 170.000 TL
-(150.000X%15=22.500) = (150.000-22.500=) 127.500 TL
Engellilik indirimi tutarı (4.000 X 12=) 48.000 TL
Safi ücret tutarı (170.000 + 127.500=) (297.500 – 48.000=) 249.500 TL
Buna göre, birden sonraki işverenlerden alınan ücret toplamı 249.500 TL, 2024 yılı ücret beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığı için birinci işverenden elde ettiği ücret de dahil olmak üzere 1.350.000 TL yıllık beyanname ile beyan edecektir. Yıl içinde yapılan vergi tevkifatı ise hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
13. Gelir Vergisinden İstisna Edilen Ücret Tutarı İle Vergiye Tabi Ücretin Aynı Anda Elde Edilmesi Durumunda Beyanname Verme Sınırının Hesaplanması Nasıldır?
Örneğin, 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12. maddesine göre, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlerin yıllık beyanname ile beyan edilmesi ve diğer gelirler için beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması söz konusu değildir.
Örnek 7: Ücretlinin 2024 takvim yılında birisi Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı bir gemide çalışması karşılığı olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir. Ücretlinin birinci işverenden aldığı tevkifatlı ücret tutarı 1.500.000 TL, ikinci işverenden alınan istisna kapsamındaki ücret (Gemi sicili) tutarı ise 2.000.000 TL’dir.
Ücretlinin, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı bir gemide çalışması karşılığı elde etmiş olduğu istisna kapsamındaki 2.000.000 TL ücret geliri beyan edilmeyecek ve diğer işverenden elde edilen ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinin hesabında da dikkate alınmayacaktır. Ücretlinin, birinci işverenden almış olduğu tevkifata tabi ücret geliri olan 1.500.000 TL, 2024 takvim yılı için beyan sınırı olan 3.000.000 TL’yi aşmadığından beyan edilmeyecektir.
14. Kamuda Tek/Birden Fazla İşverenden Ücret Alanların Yıllık Beyan Esasları Nedir?
Genel bütçe kapsamında bulunan kamu idarelerinin tek işveren sayılarak bu kurumlardan elde edilen ücret gelirlerinin kümülatif matrah üzerinden tevkif suretiyle vergilendirilmesi gerekmektedir. Yapılan düzenleme ile 30.10.2022 tarihinden geçerli olmak üzere; genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin tek işveren olarak değerlendirilmesi ve özel sektör işyerlerinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirlerinin kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilmesi mümkün bulunmaktadır. Vergi İdaresi, genel yönetim kapsamında bulunan kamu idareleri ifadesini, genel bütçe kapsamında bulunan kamu idareleri olarak değiştirmiş ve ücretlinin işveren değiştirmesinde tek veya birden fazla işverenden ücret alıp almadığının tespitinde işverenin (I) sayılı Cetvelde yer alan kamu idaresi olup olmadığı temel kabul edilmiştir.
Kamuda örneğin I sayılı Cetvelde yer alan bir bakanlıkta çalışan bir ücretli aynı anda I sayılı Cetvelde yer alan başka bir bakanlıktan veya bakanlığa bağlı, ilgili ve ilişkili kurumdan veya yıl içinde nakil yoluyla işveren değişikliği yaparak yine aynı Cetvelde yer alan başka bir kurumdan ücret aldığında, tek işverenden elde edilen ücret olarak kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirme yapılacaktır. Ancak, I sayılı Cetvelde yer alan genel bütçe kapsamında bulunan bir bakanlıkta çalışan ücretli aynı anda veya yıl içinde nakil yoluyla I sayılı Cetvelde yer almayan örneğin II sayılı Cetvelde yer alan bir üniversiteden ücret aldığında, bakanlıktan aldığı ücret gelirinin gelir vergisi matrahı ile üniversiteden aldığı ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı birbiriyle ilişkilendirilmeyecek olup ayrı ayrı vergilendirilecektir.
Yıl içinde kamudan aynı veya farklı cetvellerde yer alan kurum ve kuruluşlardan alınan ücret gelirinin yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceği konusunda; ücret geliri elde eden kişinin, ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahlarının GVK’nın 86/1-b bendinde belirtilen tutarları aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
Örneğin, bir bakanlıkta görevli olan ücretli Haziran/2024 ayında nakil yoluyla başka bir bakanlığına geçmiş olsun. Ücretlinin nakil olduğu bakanlıkta aynı takvim yılında elde ettiği ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı, önceki bakanlıkta süregelen gelir vergisi matrahıyla birleştirilecek ve tek işverenden elde edilen ücret geliri olarak kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Bu durumda, tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücret gelirlerinin 2024 yılında beyan sınırı olan 3.000.000 TL’yi aşmaması halinde, söz konusu ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Bu tutarın aşılması halinde ise ücret geliri için yıllık beyanname verilecektir.
Diğer taraftan, örneğin bir bakanlıkta görevli ücretlinin, aynı zamanda bir üniversitesinden de ücret geliri elde etmesi durumunda; ücretlinin bakanlıktaki ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı ile üniversiteden aldığı ücret gelirlerine ait gelir vergisi matrahı birbiriyle ilişkilendirilmeyecek olup ayrı ayrı vergilendirilecektir. Bu durumda, ücretlinin elde ettiği ücret gelirleri birden fazla işverenden alınan ücret olarak değerlendirilecek ve birinci işverenden sonraki işverenden alınan ücret tutarı 2024 yılında 230.000 TL’yi aşması durumunda, ücret gelirlerinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
15. Özel Sektör İşyerlerinde Çalışanlar Açısından Tek İşveren/Birden Fazla İşveren Tespiti Nasıl Yapılır?
Özel sektörde tek veya birden fazla işverenden tevkifatlı ücret alan ücretlinin ücret geliri için yıllık beyanname verip vermeyeceğinin tespitinde, işverenlerin tek işveren kapsamında mı yoksa birden fazla işverenden elde edilen ücret kapsamında mı olduğunun doğru tespiti çok önemlidir. Çünkü tek işverenden alınan ücretin yıllık beyan sınırı ile birden fazla işverenden alınan ücretin beyan sınırları farklıdır. Birden fazla işverenden aynı anda ücret alınması veya işveren değişikliğinde birden fazla işverenden ücret alınması durumunda ise birden fazla işverenden alınan ücret esaslarına göre beyanname verilip verilmeyeceği konusu değerlendirilecektir.
Özel sektörde aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilmektedir;
Özel sektörde aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilmektedir;
Aynı takvim yılı içinde tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücretler, kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret geliri elde etmesi durumunda her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı vergilendirilecek olup ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeyecektir. Hizmet erbabının işveren değişikliği yapması durumunda, genel kural yeni işverenden alınacak ücret, eski işverenden aldığı ücret matrahı ile ilişkilendirilmeden sıfır matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Ancak, yıl içerisinde işveren değiştiren hizmet erbabı, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilir. Bu durumda yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak tevkifat yapacaktır.
Hizmet erbabının talep etmesi ve işverenlerin de kabul etmesi kaydıyla, yıl içerisinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri de kümülatif matrah dikkate alınarak tevkifata tabi tutulabilir. Yıl içinde birden fazla işverenden elde ettiği ücret gelirleri kümülatif matrah dikkate alınarak vergilenen hizmet erbabının bu gelirlerini yıllık beyannameyle beyan etme yükümlülüğü bulunması durumunda, yıllık beyannamede bildirilen matrah üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kümülatif matrah dikkate alınmak suretiyle tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilebilecektir. Burada hizmet erbabı ile işverenin karşılıklı rızası aranmakta ve isteğe bağlı olarak hizmet erbabının talebi doğrultusunda işvereninde kabul etmesi şartıyla, yıl içerisinde aynı anda birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri de kümülatif matrah dikkate alınarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulabilecektir.
16. Kamuda Çalışan Ücretlinin Aynı Anda veya İşveren Değişikliği Yaparak Özel Sektördeki İşverenden Elde Ettiği Ücretin Yıllık Beyanı Nasıldır?
Genel bütçe kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin; aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu işverenler nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, ücret gelirinin beyanında birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. Bu durumda, birden sonraki işverenden alınan ücret toplamının 2024 yılı için 230.000 TL’yi aşması veya bu tutarı aşmamakla birlikte tüm işverenlerden aldığı ücret geliri toplamının 2024 yılı için 3.000.000 TL’yi aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
17. Dar Mükellef Şirketlerin/Kurumların Türkiye’deki İrtibat Ofisinde Çalışanlara Ödenen Tevkifatsız Ücret Gelirinin Durumu Nasıldır?
Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve tevkifata tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dâhilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Ancak; Gelir Vergisi Kanununun 23/14 numaralı bendine göre; kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. GVK’nın 23/14-a bendine göre bu istisnanın uygulanabilmesi için;
şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.
Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin, Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde münhasıran merkezin faaliyet izni kapsamında istihdam ettikleri hizmet erbabına, Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretlerinin gelir vergisinden istisna edildiği hükme bağlanmıştır. GVK’nın 23/14-b bendine göre bu istisnanın uygulanabilmesi için;
şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.
Örnek 8: Kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellef bir firmanın İstanbul’daki irtibat bürosunda çalışan Türk uyruklu ücretliye işvereni tarafından Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden 2024 yılında 100.000 Dolar kesintiye tabi tutulmamış ücret ödenmiştir. Gelir Vergisi Kanununa göre döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan ücretli, bu ücret geliri için yıllık beyanname vermeyecektir.
18. Yabancı Elçilik/Konsolosluklarda Çalışan ve İstisnadan Faydalanmayan Memur/ Hizmetlilere Ödenen Ücretin Yıllık Beyanı Nasıldır?
Gelir Vergisi Kanunu’nda yabancı elçilik ve konsoloslukların diplomat muaflığı kapsamına girmeyen memur ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretler karşılıklı olmak şartıyla gelir vergisinden istisna edilmektedir. Ancak ülkemizde bulunan yabancı büyükelçilik ve konsolosluklarında çalışan Türk vatandaşı ve diğer ülke vatandaşlarına ödenen ücretlerin karşılıklı olarak gelir vergisinden istisna tutulabilmesi için yabancı ülkelerde bulunan Türk büyükelçilik ve konsolosluklarında çalışan Türk vatandaşı ve diğer ülke vatandaşı personelin ücretlerinin de gelir vergisinden istisna olması gerekmektedir. Karşılıklılık esasının uygulanmadığı durumlarda karşılık esasına uymayan ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinde çalışan memurlar istisnadan yararlanamazlar. Bu durumda ücret sahipleri elde ettikleri tevkifatsız ücret gelirini yıllık gelir vergisi beyannamesiyle oturdukları mahallin vergi dairesine beyan edeceklerdir.
Ancak, asgari ücret istisnası nedeniyle, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını (2024 yılı için 204.025,44 TL) aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecek; söz konusu gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.
Örnek 9: Ankara’daki bir büyükelçilikte çalışan Türk uyruklu ücretli, 2024 yılında 1.050.000 TL ücret geliri elde etmesi ve karşılıklılık ilkesinin geçerli olmaması nedeniyle, anılan personelin elde ettiği ücret geliri istisna kapsamında değildir. Bu durumda, kişinin ücretinden kesinti yapılmadığından ve karşılıklılık esasının geçerli olmaması nedeniyle, elde ettiği ücret gelirinin gelir vergisi matrahı, 2024 yılı için asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 204.025,44 TL’yi aşması nedeniyle, elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Ancak, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek ödenecek vergi hesaplanacaktır.
19. Türkiye’de Tevkifatsız Diğer Ücretlilerin Elde Ettiği Ücret Gelirinin Beyanı Nasıldır?
193 sayılı GVK’nın diğer ücretlilerin vergilendirilmesini anlatan 64 üncü maddesi 1/1/2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu düzenleme ile bu madde kapsamında bulunan;
elde ettikleri ücretler, işverenlerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmadığından tevkifata tabi olmayan ücret kapsamında değerlendirilmektedir. Bu kapsamda olanların 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettikleri tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri Gelir Vergisi Kanununun ücretin vergilendirilmesine ilişkin genel hükümlerine tabi olmaktadır.
GVK’nın 23/18 numaralı bendi uyarınca, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettiği ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, 2024 yılında asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 204.025,44 TL’yi aşmaması halinde, istisna kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname verilmeyecektir. Hizmet erbabının elde ettiği ücret gelirlerinin, istisna tutarını aşması halinde ise elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek ödenecek vergi hesaplanacaktır.
20. Yurtdışı İnşaat, Onarım, Montaj İşleri İle Teknik Hizmetlerde Çalışan Hizmet Erbabına Yapılan Ücret Ödemelerinde İstisna Uygulaması Nasıldır?
193 sayılı GVK’nın 23/19 uncu maddesine eklenen bent hükmü ile yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleriyle teknik hizmetlerde çalışan hizmet erbabına, fiilen yurt dışındaki çalışmaları karşılığı işverenin yurt dışı kazançlarından karşılanarak 1/12/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. Hizmet erbabına yapılan ücret ödemelerinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için;
gerekmektedir. Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ve teknik hizmetlerle ilgili olmak ve fiilen yurt dışında bulunarak hizmet verilmesi kaydıyla yönetim, idare, muhasebe ve benzeri hizmetlerde çalışanlar da söz konusu istisnadan faydalanabilecektir. Hizmet erbabının hem yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleriyle teknik hizmetlerde çalışması hem de Türkiye’deki şirkette (merkezde) çalışması durumunda, sadece fiilen yurt dışında bulunarak çalışması karşılığı yapılan ücret ödemeleri istisnaya konu edilebilecek, yurt içindeki çalışmaları karşılığı yapılan ücret ödemeleri ise vergilendirilecektir.
21. Teşvik ve İstisna Kapsamındaki Ücret Gelirlerinin Beyanı Nasıldır?
Uygulamada, özel kanunlarda iki tür düzenleme bulunmakta olup birincisinde işverenler tarafından çalışanlara yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna edilmekte ve burada sağlanan teşvik tamamen çalışana sağlanmış olmaktadır. Örneğin, 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12 nci maddesine göre, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlere GVK’nın 23/18 numaralı bendi uyarınca ayrıca istisna uygulanması söz konusu değildir.
Özel kanunlarda yer alan ikinci teşviklerde ise çalışanlara ödenen ücret ödemelerinden gelir vergisi kesintisi yapılmakta olup işverenler tarafından verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmektedir. Uygulamada bu tarz teşviklere gelir vergisi stopaj teşviki denmektedir. Burada sağlanan teşvik çalaşana değil tamamen işverene sağlanmaktadır. Çünkü çalışanlara yapılan ücret ödemelerinden vergi kesintisi yapılmakta ancak işverenin ödeyeceği muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde terkin yapılmak suretiyle işverenin ödeyeceği vergi azaltılmaktadır. Bilindiği üzere, gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında öteden beri uygulanmakta olan;
hesaplanan gelir vergisinin asgarî geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı, verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmekteydi.
GVK’nın 23/18 numaralı bendinde yer alan istisna uygulaması ve asgari geçim indirimi uygulamasının kaldırılması nedeniyle, teşvik kapsamındaki bu ücret ödemelerine, öncelikle GVK’nın 23/18 numaralı bendinde düzenlenen istisna uygulanacak ve istisna sonrası vergi, ilgili düzenlemelerdeki sınırlamalar çerçevesinde tahakkuktan terkin edilecektir. Ancak, asgari ücrete isabet eden verginin tahakkuktan terkin edilmesini öngören düzenlemelere göre, istisna uygulaması nedeniyle asgari ücretten vergi alınmadığından tahakkuktan terkini gerekecek bir vergi hesabı yapılmayacaktır.
Yukarıda bahsedilen kanunlar kapsamındaki teşvik ve istisna uygulamalarına ilişkin hesaplamalar, diğer kanunlarda yer alan benzer istisna ve teşvikler için de aynı şekilde yapılması gerekmektedir.
Teşvik ve istisna kapsamındaki ücret gelirlerinin yıllık beyanı nasıl olacaktır?
Bilindiği üzere, GVK’nın 86/1-(a) bendine göre, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname verilmemekte ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde ise bu gelirler beyannameye dâhil edilmemektedir. Bu kapsamdaki ücret istisnalarına örnek olarak 4490 sayılı Kanunda yer alan ücret istisnasını örnek verebiliriz. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlerin beyan edilmesi ve beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması söz konusu değildir.
Gelir vergisi stopaj teşviki kapsamındaki ücret ödemeleri şöyledir;
1. 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun 28/1/2021 tarihli ve 7263 sayılı Kanunla değişik geçici 2’nci maddesine göre;
2. 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda belirtilen, Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
3. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu uyarınca Serbest Bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85'ini yurt dışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir.
1/1/2022 tarihinden itibaren yapılacak ücret ödemelerinde ise ücret ödemeleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, GVK’nın 23/18 numaralı bendinde düzenlenen istisna nedeniyle alınmayacak olan vergi düşüldükten sonra kalan vergi tutarı verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
Dolayısıyla, 4691, 5746 ve 3218 sayılı Kanunlar kapsamında teşvike konu ücretler üzerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. Anılan Kanunlar kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılması nedeniyle, bu ücretlerin de beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması gerekmektedir. Yani, söz konusu Kanunlar kapsamında 2024 yılında elde edilen ücret gelirinde beyanname verme sınırı olan 3.000.000 TL ve 230.000 TL’lik tutarlar dikkate alınacaktır. Beyanname verilmesi durumunda ise, ücret gelirleri üzerinden kesilen ve işveren tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde tahakkuktan terkin edilen gelir vergisi hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.
22. Sporculara Yapılan Ücret ve Ücret Sayılan Ödemelerde Yıllık Beyan Durumu Nedir?
Gelir Vergisi Kanununa göre, 31.12.2028 tarihine kadar, sporculara yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerde tevkifat (%5, 10, 20 oranlarında) yoluyla vergilendirilmektedir. Sporculara ilgili ayda yapılan ücret ödemeleri toplamına 193 sayılı GVK’nın 23/18 numaralı bendinde düzenlenen istisnanın bir kez uygulanması mümkün bulunmaktadır. Sporcuların başka bir işverenden de ücret geliri elde etmeleri halinde istisnanın sadece en yüksek ücret gelirine uygulanması gerekmektedir.
1/11/2019 tarihinden sonra akdedilerek geçerlilik kazanan veya bu tarihinden sonra yenilenen sporcu sözleşmelerine istinaden, tüm sporcular tarafından 1/1/2020 tarihinden itibaren elde edilen ücret gelirleri toplamının 2024 yılı için 3.000.000 TL’yi aşması halinde, bu gelirlerin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, 1/11/2019 tarihinden önce akdedilerek geçerlilik kazanan sözleşmeler sona erinceye kadar, bu sözleşmeler kapsamında elde edilen ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir. Özetle, aksi bir durum yoksa, sporculara 2024 yılında ödenen ücret gelirleri toplamının 3.000.000 TL’yi aşması hâlinde, bu gelirler yıllık beyannameyle beyan edilmesi ve beyan edilen bu gelirler üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, tevkifat yapmakla sorumlu olanlarca vergi dairesine ödenmiş olması şartıyla, yıl içinde kesilen vergilerin mahsup edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, tevkifata tabi ücret gelirleri vergi tarifesinin dördüncü diliminde yer alan tutar olan 2024 takvim yılı için 3.000.000 TL’yi aşan veya birden fazla işverenden ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 2024 takvim yılı için 230.000 TL’yi aşan profesyonel spor yarışmaları ile basketbol ve voleybol spor dallarının en üst liglerindeki yarışmaları yöneten spor hakemleri de yıllık beyanname vereceklerdir.
23. Jokeylere, Jokey Yamaklarına ve Antrenörlerine Yapılan Ücret Ve Ücret Sayılan Ödemelerde Yıllık Beyan Durumu Nedir?
31.12.2025 tarihine kadar, 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna göre lisans sahibi olan veya lisans sahibince yetkilendirilen kişi tarafından organize edilen yarışmalara katılan atların jokeyleri, jokey yamakları ve antrenörlerine yapılan ücret ödemeleri üzerinden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. Tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan bu gelirler için yıllık beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.
24. Dar Mükellef Ücretlilerin Yıllık Beyanname Verme Durumu Nasıldır?
Gelir Vergisi Kanununda yıllık beyanname vermek suretiyle vergilendirme ilkesi esas olarak tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet esasına göre belirlenmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nda, Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilecekleri belirtilmiştir. Dolayısıyla Türkiye’de ikâmetgâhı olmayanlar ile bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturmayanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılmadıklarından dar mükellef olarak vergiye tabi bulunmaktadırlar. Kamu kurumlarına veya merkezi Türkiye’de bulunan özel teşebbüslere bağlı olarak işleri sebebiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları hariç olmak üzere, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları da Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratları bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir.
Dar mükellef gerçek kişiler (yurt dışında yerleşik olup, dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları dahil), ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları için mutlaka yıllık beyanname vereceklerdir. Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan hüküm gereğince dar mükellefler, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücret, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Dar mükellefler tarafından tevkifata tabi tutulmayan ücret gelirlerinin ise yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanlar ise münferit beyanname ile beyan edilmektedir.
Dar mükelleflerde tevkifatsız ücret gelirinin yıllık beyanında asgari ücret istisnası yıllık beyannamede uygulanacaktır. Tıpkı tam mükelleflerde olduğu gibi tevkifatsız ücret gelirinin tutarı asgari ücret istisnasının yıllık vergi matrahını aşmıyorsa yıllık beyanname verilmeyecektir. Tevkifatsız ücret geliri tutarı asgari ücretin vergi matrahının üzerinde ise yıllık beyanname verilecek ve hesaplanan vergiden asgari ücrete isabet eden vergi tutarı mahsup edilecektir.
25. Yıllık Beyannameye ile Beyan Edilen Ücret Gelirinden Yapılacak İndirimler Nelerdir?
2024 yılında elde edilen ve beyanı gereken gelir toplamından yıl içinde yapılan ve GVK’nın 89 uncu maddesinde belirtilen giderler indirilebilmektedir. Böylece mükellefin vergiye tabi matrahı azalarak, ödeyeceği gelir vergisi tutarı düşmektedir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.
2024 yılında elde edilen ücret gelirine ilişkin verilecek gelir vergisi beyannamesinde vergi matrahının tespitinde beyan edilen gelir toplamından indirilebilecek hususlar şöyledir;
Yıllık beyannamede, ücret geliri tutarını aşan indirimler bir sonraki yıla zarar olarak devretmez ve ertesi yıl indirim konusu yapılamaz. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında, gayrisafi hasılattan giderler düşüldükten, geçmiş yıl zararları ve indirimler düşülmeden önceki safi irat esas alınacaktır.
Ücretlinin küçük çocukları için yapmış olduğu bazı harcamalar yıllık beyannamede belli şartlar çerçevesinde beyan edilen gelir tutarından indirilebilmektedir. Çocuk ve küçük çocuk tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade etmektedir.
26. Ücretlilerin Yıllık Beyannamede Engellilik İndiriminden Yararlanması Nasıldır?
Gelir Vergisi Kanununa göre çalışma gücünün asgari %80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece engelli, asgari %60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece engelli, asgari %40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılır ve elde ettikleri ücret gelirlerinden aşağıda belirtilen aylık engellilik indirimi tutarları indirilir. Birden fazla işverenden ücret alan hizmet erbabı için engellilik indirimi bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanır.
2024 yılında elde edilen ücret gelirlerinde dikkate alınacak engellilik indirimi aylık tutarları şöyledir: Birinci derece engelliler için 6.900 TL, ikinci derece engelliler için 4.000 TL ve üçüncü derece engelliler için 1.700 TL’dir. Ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı, Gelir Vergisi Kanununa göre hesaplanan engellilik indiriminden yararlanabilecektir.
Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engellilik indirimi tutarının ikinci kez yıllık beyannamede indirim konusu yapılması mümkün değildir. 2024 yılında elde edilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyanında dikkate alınacak engellilik indirimi yıllık tutarları şöyledir:
|
Birinci derece engelliler için (6.900 X 12) |
82.800 TL |
|
İkinci derece engelliler için (4.000 X 12) |
48.000 TL |
|
Üçüncü derece engelliler için (1.700 X 12) |
20.400 TL |
27. Ücret Gelirinin Yanında Diğer Gelir Unsurlarının da (Serbest Meslek Kazancı, Kira, Menkul Sermaye İradı vb.) Elde Edilmesi Halinde Yıllık Beyan Nasıl Olacaktır?
Ücretlinin 2024 yılında tek veya birden fazla işverenden ücret gelirinin yanında, serbest meslek kazancı, mesken ve işyeri kira geliri, menkul sermaye iradı veya değer artışı kazancı gibi vergiye tabi gelir elde etmesi de mümkün bulunmaktadır.
Örnek 10: Avukat olarak serbest meslek faaliyeti ile uğraşan mükellefin 2024 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesindeki gelirleri aşağıdaki gibidir.
|
Serbest meslek kazancı |
10.000.000 TL |
|
1. İşverenden alınan ücret geliri (tevkifatlı) |
2.000.000 TL |
|
2. İşverenden alınan ücret geliri (tevkifatlı) |
200.000 TL |
|
3. İşveren alınan ücret geliri (yurtdışından tevkifatsız) |
100.000 TL |
|
Vergiye tabi gelir (matrah) |
12.300.000 TL |
Ödevli serbest meslek kazancı nedeniyle mutlaka yıllık gelir vergisi beyannamesi verecektir. Birden fazla işverenden elde etmiş olduğu ücret geliri tutarı 2024 yılı beyanname verme sınırı olan 230.000 TL’yi aştığı için tevkifatlı ve tevkifatsız ücret gelirlerini de yıllık beyannameye dahil edecektir.
Örnek 11: Kişinin 2024 yılı ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı gelirleri aşağıdaki gibi olup ücret ve işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.
|
1. İşverenden alınan ücret (tevkifatlı) |
1.500.000 TL |
|
2. İşverenden alınan ücret (tevkifatlı) |
250.000 TL |
|
Mevduat faizi |
1.200.000 TL |
|
01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri |
500.000 TL |
|
Tevkifatlı işyeri kira geliri (brüt) |
400.000 TL |
|
Konut kira geliri |
300.000 TL |
|
Toplam gelir tutarı |
4.150.000 TL |
|
Beyan edilecek gelir tutarı (1.750.000+400.000+300.000=) |
2.450.000 TL |
Mükellefin 1. işverenden aldığı ücret hariç diğer işverenden elde ettiği ücret tutarı olan 250.000 TL, 2024 yılı için beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Mevduat faizi geliri ve 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri, GVK’nın geçici 67 nci maddesine göre tevkifata tabi olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.
Konut kira geliri olan 300.000 TL, 2024 yılı için 33.000 TL’lik istisna tutarını aştığından mutlaka beyan edilecektir. Tevkifata tabi tutulmuş işyeri kira geliri olan 400.000 TL ise, ücret geliri ile birlikte toplandığında beyan sınırı olan 230.000 TL’yi aştığından beyannameye dahil edilecektir. Ödevli ücret, işyeri ve konut kira gelirinin toplamı olan 2.450.000 TL’yi yıllık beyannameyle beyan edecektir. Ancak ödevli, konut kira gelirine ilişkin olarak mesken istisnasından yararlanamayacaktır. Çünkü, ödevlinin elde ettiği kira, ücret ve menkul sermaye iradı geliri toplamı (4.150.000 TL), 2024 yılı için belirlenen tutarı (vergi tarifesinin 3. gelir dilimindeki tutar 580.000 TL) aştığından elde edilen kira geliri için mesken istisnası uygulanmayacaktır.
Bilindiği üzere, GVK’nın 21. Maddesine göre; istisna haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarı (2024 yılı için 580.000 TL) aşanlar mesken istisnasından faydalanamazlar.
28. Yıllık Beyannamede Yıl İçinde Kesilen Vergilerin Mahsubu ve Mahsup Edilemeyen Verginin Ücretliye İadesi Nasıldır?
Ücretlilerin yıllık beyanname vermesi durumunda, yıl içinde işverenler tarafından kesilen yani ücretlinin ödemiş olduğu vergi tutarı, beyanname üzerinde hesaplanan vergiden fazlaysa, aradaki tutar vergi dairesi tarafından ücretliye iade edilmektedir. Ücretliye yapılacak fazla verginin iadesi bazen ücretlinin vergi borçlarına mahsup şeklinde, ücretlinin vergi borcu yoksa da nakden iade edilerek yapılmaktadır.
Tevkif yoluyla kesilen verginin yıllık beyannamedeki mahsuplar sonucunda kalan kısmının diğer vergi borçlarına mahsup talebi tutarına bakılmaksızın ve inceleme raporu ve teminat aranmaksızın yerine getirilmektedir. Nakden iade süreci ise biraz daha farklı bir süreç içermektedir. 252 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan ve tevkif yoluyla kesilen vergilerin nakden iadesine yönelik tespit olunan hadler, Gelir İdaresinin internet sayfasında (https://www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/yararli-bilgiler-gelir ve kurumlar vergisi nakden iade hadleri) yer almaktadır.
Buna göre, 252 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ kapsamında, 2025 takvim yılına ilişkin nakden iade hadleri;
olmak üzere yeniden değerleme oranında artırılarak belirlenmiştir.
Nakden iade sürecinde 2025 yılı için 340.000 TL’ye kadar olan kısım, standart iade dilekçesi ekinde belirtilen belgelerin yer alması koşuluyla teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin iade edilecek; 2025 yılı için 340.000 TL’yi aşan kısım yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre iade edilecektir. Ancak, iade talebi teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu beklenmeksizin yerine getirilecektir. Nakden iade talebinin 2025 yılında 3.400.000 TL’ye kadar olan kısmı mükellefle süresinde tam tasdik sözleşmesi düzenlemiş yeminli mali müşavirce düzenlenecek tam tasdik raporu uyarınca iade edilecektir. İade talebinin 2025 yılı için 3.400.000 TL’yi aşan kısmının iadesi ise vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilecektir.
2025 yılında nakden yapılacak iade taleplerinin 340.000 TL’yi aşması halinde, 340.000 TL’yi aşan kısım Vergi Usul Kanununa göre vergi inceleme yetkisi bulunanlarca yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre iade edilecektir. 2025 yılında 340.000 TL’ye kadar olan kısım ise, ücretlinin vereceği iade talep dilekçesi ve eklerinin eksiksiz ibraz edilmesi koşuluyla teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin iade edilecektir. İade talebi teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu beklenmeksizin yerine getirilecektir.
Mükellefler tarafından iade talebinin kısmen mahsuben kısmen nakden yapılması halinde, söz konusu talepler 252 seri no.lu GVGT’de yer alan açıklamalar çerçevesinde ayrı ayrı değerlendirilecektir. Dolayısıyla aynı anda yapılan mahsuben ve nakten iade talebin tümünün nakit iadesi olarak kabul edilerek işlem yapılması söz konusu değildir. Ancak, nakden iade talepleri ile ilgili olarak belirtilen dilekçe ve eklerinin ibrazı, talep edilen tutarın tamamı için aranılacaktır.
29. 2024 Yılı Ücret Gelirinin Beyanında Uygulanacak Gelir Vergisi Tarifesi Nedir?
324 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan tarife, 2024 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde uygulanmak üzere aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Vergi tarifesine ilişkin aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde üçüncü gelir diliminden itibaren gelir dilimlerinde farklılaştırma söz konusudur.
|
Gelir Vergisine Tabi Gelirler (2024 Yılı Gelir Vergisi Dilimleri) |
Oran |
|
110.000 TL'ye kadar |
% 15 |
|
230.000 TL'nin 110.000 TL'si için 16.500 TL, fazlası |
% 20 |
|
580.000 TL'nin 230.000 TL'si için 40.500 TL (ücret gelirlerinde 870.000 TL'nin 230.000 TL'si için 40.500 TL), fazlası |
% 27 |
|
3.000.000 TL'nin 580.000 TL'si için 135.000 TL, (ücret gelirlerinde 3.000.000 TL'nin 870.000 TL'si için 213.300 TL), fazlası |
% 35 |
|
3.000.000 TL'den fazlasının 3.000.000 TL'si için 982.000 TL, (ücret gelirlerinde 3.000.000 TL'den fazlasının 3.000.000 TL'si için 958.800 TL), fazlası |
% 40 |
|
oranında vergilendirilir. |
|
Öte yandan, 329 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile GVK’nın 103 üncü maddesinde yer alan gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan tarife, 2025 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde uygulanmak üzere aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
|
Gelir Vergisine Tabi Gelirler (2025 Yılı Gelir Vergisi Dilimleri) |
Oran |
|
158.000 TL'ye kadar |
% 15 |
|
330.000 TL'nin 158.000 TL'si için 23.700 TL, fazlası |
% 20 |
|
800.000 TL'nin 330.000 TL'si için 58.100 TL (ücret gelirlerinde 1.200.000 TL'nin 330.000 TL'si için 58.100 TL), fazlası |
% 27 |
|
4.300.000 TL'nin 800.000 TL'si için 185.000 TL (ücret gelirlerinde 4.300.000 TL'nin 1.200.000 TL'si için 293.000 TL), fazlası |
% 35 |
|
4.300.000 TL'den fazlasının 4.300.000 TL'si için 1.410.000 TL (ücret gelirlerinde 4.300.000 TL'den fazlasının 4.300.000 TL'si için 1.378.000 TL), fazlası |
% 40 |
|
oranında vergilendirilir. |
|
30. Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) Üzerinden Ücretliler Nasıl Beyanname Verecektir?
Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi), ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarınıza ilişkin Gelir Vergisi Beyannamesinin önceden hazırlanarak gelir sahiplerinin onayına sunulduğu sistemdir. Ticari, zirai ve serbest meslek kazancı elde edenler bu sistemden yararlanamamaktadır. Ücret kazancı dışında kira geliri (GMSİ) menkul sermaye iradı ve kazanç ve diğer kazanç ve iratlardan bir veya birkaçı olması durumunda beyanname bu sistem üzerinden verilebilir.
Ücret geliri için yıllık beyanname verecek olan ücretliler, Hazır Beyan Sistemine, Gelir İdaresi Başkanlığının www.gib.gov.tr adresinde yer alan Dijital Vergi Dairesinden girebileceklerdir. Ücretlinin sistem üzerinde hazırlanmış olan yıllık beyanname üzerinde her türlü değişiklik yapma imkanı bulunmaktadır. Ücretliler Hazır Beyan Sistemi üzerinden kendileri için hazırlanmış olan beyannamedeki beyan edilen gelir tutarından, 2024 yılında yapmış oldukları GVK’nın 89. maddesinde yer alan eğitim ve sağlık harcamaları, şahıs sigorta primleri, bağış ve yardımlar gibi indirimleri yasal sınırlamalar çerçevesinde düşebileceklerdir. Ancak, yıllık beyannamede beyan edilen ücret geliri tutarını aşan indirimler bir sonraki yıla zarar olarak yazılamaz ve ertesi yıl indirim konusu yapılamaz.
Hazır Beyan Sistemi, gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan oluşanlar Dijital Vergi Dairesi üzerindeki Hazır Beyan Sisteminden kolay ve güvenli olarak yıllık beyannamelerini verebilirler. 2024 yılında elde edilen dört gelir unsuruna ilişkin yıllık beyannamenin 1-31 Mart 2025 tarihleri arasında 7 gün 24 saat açık olan Hazır Beyan Sistemi kullanılarak gönderilebilir.
Mükellefler GİB Mobil uygulamasını akıllı cep telefonlarına da indirmek suretiyle 7/24 cep telefonundan beyannameleri onaylayıp gönderebilirler. Kişilerin, Sisteme giriş yaparak, önceden hazırlanmış olan beyannameyi kontrol edip, istedikleri değişiklikleri yaptıktan sonra beyannameyi onaylayabilmeleri son derece kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde gerçekleşmektedir. Kira, ücret, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iradın yanı sıra ticari, zirai veya serbest meslek kazancı elde edenler sistem üzerinden beyanname veremezler, bu durumda Beyanname Düzenleme Programı üzerinden beyanname verilir.
Sisteme kimlik bilgilerini girip özel güvenlik sorularını cevaplayarak ya da herhangi bir vergi dairesinden ücretsiz olarak alınacak Dijital Vergi Dairesi şifresiyle veya e-Devlet üzerinden giriş yapılması mümkündür. Sisteme giriş yapıldığında hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi ekrana yansımakta ve Beyanname üzerinde gerekli kontroller, düzeltmeler ve varsa gider, indirim vb. eklemeler yapıldıktan sonra onayladığında elektronik ortamda kayıtlara alınmakta ve vergi sistem tarafından hesaplanarak otomatik olarak tahakkuk ettirilmektedir. Sistemden daha önce beyanname vermemiş veya mükellefiyet kaydı olmayanlarda yararlanabilmektedir. İlk defa yıllık gelir vergisi beyannamesi sistem üzerinden onaylayıp gönderildiği anda ilgili vergi dairesinde mükellefiyet kaydı otomatik olarak açılmaktadır.
31. Ücret Geliri İçin Yıllık Beyanname Verilmemesinin Sonuçları Nelerdir?
Ücret gelirinin beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin Gelir İdaresi tarafından SGK ve banka bilgilerinden hareketle yapılan denetim ve analiz çalışmaları sonucunda tespit edilmesi halinde, vergi dairesi tarafından cezalı tarhiyat yapılarak vergi, gecikme faizi ve vergi ziyaı cezası tahakkuk ettirilecektir. Bu tarhiyatın dayanağı vergi inceleme raporu olabileceği gibi takdir komisyonu kararına göre de olabilmektedir. Dolayısıyla, süresinde beyanname vermeyen bir ücretli, ödeyeceği verginin dışında ayrıca bir kat vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile karşı karşıya kalabilmektedir.
Bu nedenle, yıl içinde elde edilen tevkifatsız ve/veya tevkifata tabi ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi gerekiyorsa, Dijital Vergi Dairesi üzerinden Hazır Beyan Sistemine girmek suretiyle kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde yıllık beyannameyi vermek ücretlilerin lehine olan durumdur. İleride beyanname vermemekten dolayı katlanılacak cezai müeyyidelerin maliyeti çok daha fazla olacaktır.
32. Ücret Geliri İçin Yıllık Beyanname Verenler İşe Başlama Bildirimi Yapacak mı?
Yıllık beyanname verilmesi gereken ücret geliri için Gelir İdaresi tarafından Dijital Vergi Dairesi üzerindeki Hazır Beyan Sisteminde önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulan beyannamenin ücretli tarafından istenmesi halinde gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kabul edilip onaylandığı anda, ücretli adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir. Yani, yıllık beyanname veren bir ücretlinin ayrıca vergi dairesine işe başlama bildiriminde bulunmasına gerek yoktur.
33. Yıllık Beyanname Vermeyen Ücretliler Nasıl Tespit Edilmektedir?
Kişilerin 2024 yılında elde ettiği ücret, kira, menkul sermaye iradı, değer artış kazancının Mart/2025 ayında beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin Gelir İdaresi tarafından bankalar, Sosyal Güvenlik Kurumu, sigorta şirketleri, gayrimenkul değerleme şirketleri, tapu ve nüfus idaresi, noter ve kiracılar nezdinde yapılan tespitler gibi bilgilerinden hareketle yapılan denetim ve analiz çalışmaları sonucunda tespit edilmesi halinde, vergi dairesi tarafından cezalı tarhiyat yapılarak vergi, gecikme faizi ve vergi ziyaı cezası tarh ve tahakkuk ettirilecektir. Bu tarhiyatın dayanağı vergi inceleme raporu olabileceği gibi takdir komisyonu kararına göre de olabilmektedir. Dolayısıyla, süresinde beyanname vermeyen gelir sahibi, ödeyeceği verginin dışında ayrıca bir kat vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile karşı karşıya kalabilecektir.
Örneğin, beyanname vermesi gerektiği halde beyanname vermeyen ücretlilerin tespiti, Gelir İdaresi tarafından, sosyal güvenlik kurumu ve banka kayıtlarından temin edilebilmektedir. Ücretlilerin Dijital Vergi Dairesi üzerinden Hazır Beyan Sistemine girmek suretiyle, Gelir İdaresinin kendileri için hazırladığı yıllık beyannameyi onaylamaları gerekmektedir. Beyanname üzerinde ücretlinin her türlü değişiklik yapma imkanı bulunmaktadır. Beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen ücret gelirinin, beyan döneminden sonra yapılacak vergi denetimleri ve çapraz kontroller sonucu tespit edilmesi durumunda, tahsil edilmeyen vergiler gecikme faizi ile birlikte cezalı olarak tahsil edilecektir.
34. Ücretlinin Süresinde Yıllık Beyannameyi Vermemesi Durumunda Daha Sonra Pişmanlıkla Verebilir mi?
Kanuni süresinde beyan edilmesi gereken gelirler için yıllık beyannamenin verilmemesi durumunda, vergi dairesi tarafından gerekli tespitler yapılmakta ve matrah takdiri için takdir komisyonuna sevk edilmektedir. Takdir komisyonu tarafından yapılan matrah takdiri sonucunda vergi dairesi tarafından cezalı vergi tarhiyatı yapılmaktadır. Ya da konu hakkında yapılan vergi incelemesine göre beyan edilmeyen gelir için vergi inceleme raporuna dayanarak cezalı tarhiyat yapılmaktadır.
Ücret gelirine ilişkin beyannamenin kanuni süresinden sonra Vergi Usul Kanunu’nun 371. maddesine göre "Pişmanlık Talepli" olarak bu Hazır Beyan Sisteminden verilebilmesi mümkün bulunmaktadır. Vergi dairesinin bilgisine girmeden önce vergi idaresine bildirilmesi ve 15 gün içerisinde ödenmesi halinde bu mükelleflere, gecikmeden dolayı adlarına vergi ziyaı cezası kesilmeyecektir. Bu mükellefler hakkında pişmanlık zammı uygulanacak ve 352/I. maddeye göre birinci derece bir kat usulsüzlük cezası kesilecektir.
Bu nedenle, 2024 yılında elde edilen ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi gerektiği halde Mart/2025 ayında yani kanuni süresinde verilmeyen beyannameler için pişmanlıkla beyannamenin verilmesi mümkün bulunmaktadır. Pişmanlıkla beyanname verilmesi halinde mükellef adına vergi ziyaı cezası kesilmemekte ve gecikme faizi hesaplanmamaktadır. Sadece vergi ve pişmanlık zammının 15 günlük sürede ödenmesi gerekmektedir.
2024 yılında ücret geliri elde eden kişilerin, beyana tabi gelirlerini Mart/2025 ayında beyan etmediyse ya da eksik beyanda bulunduysa; gelirlerine ilişkin beyannamenin, Gelir İdaresinin internet sitesi adresi (www.gib.gov.tr) üzerinde yer alan Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla ya da herhangi bir vergi dairesine giderek süresinden sonra pişmanlıkla vermesi mümkün bulunmaktadır.
35. Sonuç Olarak 2024 Yılında Ücret Geliri Olan Ücretli Ne Yapacak?
2024 yılında ücret geliri olan kişilerin beyan dönemi olan Mart/2025 ayına kadar bazı hesaplamaları yapmasında ve bazı belgeleri temin etmesinde fayda vardır.
Tüm bunlardan sonra Mart/2025 ayında yani beyannamenin verileceği ayda, şayet yıllık beyanname verilmesi gerekiyorsa, Gelir İdaresinin ücretli için Hazır Beyan Sisteminde hazırlamış olduğu beyannameyi inceleyecek ve girilen bilgiler doğru ise beyannameyi onaylayacak, bilgiler eksik ve hatalı olduğuna inanıyorsa gerekli değişiklikleri yaptıktan sonra beyannameyi onaylayacaktır. Unutmadan 2024 yılı ücret geliri için Mart/2025 ayında Gelir Vergisi Beyannamesi verilmesi durumunda, tahakkuk fişinde vergi ile beraber 70 Seri No'lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği gereğince 672,40 TL’de damga vergisi olacak ve ilk taksit ödeme süresi içinde ödenecektir.
2024 yılında ücret geliri olup yıllık beyanname verip vermeyeceği konusunda detaylı bilgi edinmek isteyenlerin, Vergi İletişim Merkezini (189) arayıp bilgi alması mümkün bulunmakta olup ayrıca Gelir İdaresinin internet sayfasında yayınlanmış olan 2024 yılı Ücret Geliri Elde Edenler İçin Vergi Rehberini ve özet bilgiler içeren ücret gelirinin beyanına ilişkin İnfografiği incelemesinde fayda vardır.
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.
KAYNAKÇA