AR-GE VE TASARIM MERKEZLERİNDE GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ

27.02.2018

Onur Çağdaş ÖZGÜR

 

ÖZET

Ülkelerin ekonomik büyüme hedeflerini gerçekleştirebilmesi ve birbirleri ile olan kalkınma yarışında bir adım öne geçebilmesi için en önemli unsurlardan birisi de üretimde verimliliğin ve sürekliliğin artırılmasıdır. Verimlilik ve sürekliliği sağlamak adına her ülke makro ve mikro çözümler ve politikalar geliştirmektedir. 21. yüzyılın belki de en zorlu yarışında rakiplerinden bir adım önde olmak isteyen istisnasız her ülke araştırma geliştirme (“Ar-Ge”) ve tasarım faaliyetlerine ciddi anlamda önem verip, bu faaliyetlerin sonucunda ortaya çıkan değeri maksimize etmenin yollarını aramaktadır. Türkiye de gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle olan iktisadi yarışında daha da ileri sıralara çıkmak adına, Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerine ilişkin olarak gelir vergisi stopajı teşvikini uygulamaya koyarak ciddi bir adım atmıştır. Çalışmamızda Ar-Ge ve tasarım merkezinde çalışan personeller açısından gelir vergisi stopajı teşvikinin detaylarına yer verilmiştir.

 

Anahtar Kelimeler: Ar-Ge, Tasarım, Ar-Ge ve Tasarım Faaliyeti, Ar-Ge ve Tasarım Harcaması, 5746 Sayılı Kanun, Gelir Vergisi Stopajı Teşviki.

 

GİRİŞ 

Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinde gelir vergisi stopajı teşviki 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun (“5476 sayılı Kanun”) kapsamında getirilen önemli bir teşvik unsurudur. Teşvik ile birlikte Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinde çalışan personelin, bu faaliyetleri karşılığında elde ettikleri ücretleri belirli oranlarda gelir vergisinden müstesna tutulmuştur. Makalemizde bilhassa 6676 sayılı Kanun dahilinde getirilen değişikliklerle birlikte Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinde çalışan personele ödenen ücretler için getirilen gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulama esaslarına yer verilmiştir.

 

I. AR-GE VE TASARIM PERSONELİ NEDİR?

5746 sayılı Kanun’un 2. maddesinde Kanun uygulamasında yer alan bazı tanımlamalara yer verilmiştir. Bu tanımlardan birisi de Ar-Ge ve tasarım personeline ilişkindir. Kanun’a göre Ar-Ge personeli; Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı ve teknisyenleri, tasarım personeli ise tasarım faaliyetlerinde doğrudan görevli tasarımcı ve teknisyenleri ifade etmektedir. Tasarım personeli ifadesi, 6676 sayılı Kanun’un 27. maddesi ile 5746 sayılı Kanun’a eklenmiş olup, mevzuatta Ar-Ge merkezlerinin yanında reel sektörde ayrıca bir yer edinen tasarım merkezleri için bir teşvik unsuru olarak yürürlüğe girmiştir.

Ar-Ge ve tasarım merkezi çalışanlarının elde ettikleri ücretler için getirilen teşvikin uygulanmasına ilişkin olarak detayları içeren ikincil yasal düzenlemeler ise Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Destelenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği (“Yönetmelik”) ile ve 4 Seri No.lu 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği ile yayımlanmış bulunmaktadır.

 

II. AR-GE VE TASARIM MERKEZLERİ İÇİN GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ UYGULAMASI VE ESASLARI NELERDİR?

Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin sayısı gün geçtikçe artmakta olup, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı’nın birlikte çalışması neticesinde Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin sayısının artırılarak katma değer taşıyan üretim hacminin daha da üst noktalara taşınması amaçlanmaktadır. Bu hedefe ulaşmak için Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde çalışan personelin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin belli oranlarda gelir vergisinden müstesna tutulması da reel sektörün Ar-Ge ve tasarıma yönelmesi adına önemli bir teşvik edici unsur olarak görülmektedir. Söz konusu teşvik unsuruna 5746 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 2. bendinde yer verilmektedir. Teşvikin uygulanmasına dair Yönetmelik’in 10. maddesi ise kapsamlı bir açıklama olarak yasal mevzuatımızda yer almaktadır.

5746 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 2. fıkrasına göre, kamu personeli hariç olmak üzere Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde çalışan Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksan beşi, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksanı ve diğerleri için yüzde sekseni gelir vergisinden müstesnadır. Kanun’da yer alan “temel bilimler alanları”, yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve biyoloji lisans programlarını ifade etmektedir. Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerine ilişkin teşvik, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 75. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 31.12.2023 tarihine kadar vergiden müstesna tutulması yerine, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra terkin edilerek uygulanmaktadır. Muhtasar beyanname üzerinde terkin edilecek tutara ilişkin hesaplamanın, Ar-Ge veya tasarım personeli ile destek personelinin her biri için ayrı ayrı yapılması gerekmektedir. Bu hesaplamaya ilişkin bilgilerin, Maliye Bakanlığınca belirlenen bildirim tablosunda gösterilmesi ve muhtasar beyanname ekinde ilgili vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Kanun’un 3. maddesinde belirtilen gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlandırılacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğer sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının yüzde onunu geçememektedir. Kanun’da yer alan destek personeli tanımı, Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personeli ifade etmektedir. Destek personeli tanımı yine 6676 sayılı Kanun ile getirilen bir değişiklik olup, 01.03.2016 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu uygulama ile bünyesinde Ar-Ge veya tasarım merkezi bulunan işletmelerin Ar-Ge ve tasarım projelerinde bizzat rol almasa da merkezin yönetiminde ve işleyişinde aktif olarak yer alan personeller de teşvike dahil edilmiştir.

Gelir vergisi stopajı teşvikinin hesaplanmasında, bu kapsamdaki personelin fiilen Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmaktadır. Tam zamanlı olarak çalışanların hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 17.03.1981 tarih ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretler de bu teşvik kapsamında değerlendirilmektedir. Haftalık kırk beş saatin üzerindeki ve ek çalışma sürelerine ilişkin ücretler bu teşvikten faydalanamamaktadır. Ar-Ge ve yenilik veya tasarım faaliyetlerinde kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Kanun’da belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretleri gelir vergisi stopaj teşvikinin uygulamasında dikkate alınmamaktadır.

Kısmi zamanlı olarak çalışan personel için hesaplanacak gelir vergisi stopajı teşvikinin hesaplanmasında mükelleflerin hesaplama detaylarını tevsik edici belgeler ile desteklemesi faydalı olacaktır.

Kanun’un 3. maddesinde yer alan yetki doğrultusunda 01.08.2016 tarih ve 2016/9091 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde çalışan Ar-Ge veya tasarım personelinin bu merkezlerde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, proje kapsamındaki faaliyetlerin bir kısmının Ar-Ge veya tasarım merkezi dışında yürütülmesinin zorunlu olduğu durumlarda, Ar-Ge veya tasarım merkezi yönetiminin onayının alınması ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın (“Bakanlık”) bilgilendirilmesi kaydıyla, merkez dışındaki bu faaliyetlere ilişkin ücretlerin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulunca belirlenen kısmı ile Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde en az bir yıl süreyle çalışan Ar-Ge veya tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere ve Bakanlığın onayının alınması şartıyla merkez dışında geçirdiği sürelere ilişkin ücretlerin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulunca belirlenen kısmı gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilmektedir.[1]

 

SONUÇ

Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde çalışan personelin elde ettikleri ücretlerin Kanun kapsamında belirlenen oranlarda gelir vergisinden müstesna tutulması, üretici işletmelerin Ar-Ge ve tasarıma olan yatırımlarını artırması yönünde önemli bir teşvik unsuru olarak mevzuatımızda yer almaktadır. 5746 sayılı Kanun’da yer alan yetki ile birlikte Bakanlar Kurulunca Ar-Ge ve tasarım projelerinin yürütülmesi sürecinde dışarıda geçirilen sürelere de gelir vergisi stopajı teşvikinin getirilmesi ayrıca olumlu bir gelişme olarak görülmektedir.