1. Bedelli Askerlik Düzenlemesi
18.07.2018 tarihinde TBMM’ye sunulan Askerlik Kanunu İle Bazı Kanunlarda Ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun teklifi, TBMM tarafından 26.07.2018 ve 7146 Sayı ile kabul edilerek kanunlaşmış ve 03.08.2018 tarih 30498 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
7146 Sayılı Kanun’un 2. maddesi ile 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 55- Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte her ne sebeple olursa olsun henüz fiilî askerlik hizmetine başlamamış ve 1 Ocak 1994 tarihinden (bu tarih dâhil) önce doğan 1076 sayılı Kanun ile bu Kanuna tabi yükümlüler; istekleri hâlinde, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde askerlik şubelerine veya yurt dışı temsilciliklerine başvurmaları, 15.000 Türk lirası veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuruna göre ödeme tarihindeki karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını defaten ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılırlar.
Her ne sebeple olursa olsun daha önce bedelli veya dövizli askerlik hizmeti kapsamından çıkarılanlardan yaş şartını taşıyanlar, istekleri halinde birinci fıkra hükümlerinden yararlanırlar.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce sağlık sebebiyle haklarında verilen askerliğe elverişli olmadıklarına dair kararlardan dolayı askerlik hizmetinden muaf tutulanlar da istekleri hâlinde yaş şartı aranmaksızın ve temel askerlik eğitimine tabi olmaksızın birinci fıkra hükümlerinden yararlanırlar.
Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.
Bu uygulama kapsamında tahsil edilen tutarlar genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı merkez muhasebe birimi hesabına yatırılır. Yatırılan bu tutarlar karşılığı Savunma Sanayii Destekleme Fonuna aktarılmak üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesine ödenek eklemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Bu madde hükümlerinden yararlanan yükümlüler hakkında saklı, yoklama kaçağı ve bakayadan dolayı idari ve adli soruşturma ve kovuşturma yapılmaz, başlatılmış olanlar sona erdirilir ve bu suçlara ilişkin kesinleşmiş idari para cezaları tahsil edilmez.
Bedelin ödenmesi ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Millî Savunma Bakanlığınca belirlenir.”
2. Başvuru Yapabilecek Kişiler ve Yararlanma Şartları
7146 Sayılı Kanun ile getirilen bedelli askerlik düzenlemesinin kapsamına giren ve dolayısıyla bedelli askerlikten yaralanabilecek kişiler aşağıdaki şekildedir;
Bu kişilerin işbu düzenlemeden yaralanabilmeleri ve askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılmaları için aşağıdaki şartları yerine getirmeleri gerekmektedir. Bunlar;
Başvuru yapan kişilerin askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılmaları için kural olarak 28 günlük temel askerlik eğitiminin yerine getirilmesi gerekmekle birlikte, sağlık sebebiyle haklarında verilen askerliğe elverişli olmadıklarına dair kararlardan dolayı askerlik hizmetinden muaf tutulanlar için temel askerlik eğitimine tabi olma şartı aranmamaktadır.
Bunun yanı sıra başvuru yapan kişiler hakkında, yoklama kaçağı ve bakayadan dolayı başlatılmış olan idari ve adli soruşturma ve kovuşturmalar sona erdirilecek ve bu suçlara ilişkin kesinleşmiş idari para cezaları da tahsil edilmeyecektir.
3. Başvuru Yapan Kişilerin Temel Askerlik Eğitimine Gitmelerinin İşyerine Yansıması
7146 Sayılı Kanun ile 1111 Sayılı kanuna eklenen Geçici 55. Maddenin 4. fıkrasında, “Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.” ifadesine yer verilmiştir. Çalışanların ücretsiz izinli sayılacağı bu süre boyunca, iş ilişkilerinin nasıl düzenleneceği hususunda 1475 sayılı İş Kanunu hükümleri de göz önünde tutularak değerlendirme yapılmalıdır.
Zira 1475 Sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14. maddesinde, iş sözleşmesinin muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla feshedilmesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödeneceği hükmüne yer verilmiştir. 7146 sayılı Kanun ile getirilen düzenleme ile işçileri korumak maksadıyla, işçinin askerlikte geçireceği 21 gün boyunca ücretsiz izinli sayılacağı hükmü getirilirken, işçinin mevcut sözleşmesini feshetmesini engelleyen herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Bu nedenle, 7146 sayılı kanunla getirilen geçici düzenleme ile 1475 sayılı kanun hükmü birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.
1475 İşK.m.14 gereğince işçinin işvereninden kıdem tazminatı talebinde bulunabilmesini mümkün kılan fesih hallerinden biri muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle fesih olarak belirlenmiştir. Madde metnindeki açık anlatım sebebiyle ister işçi bu gerekçeyle istifa etsin isterse de işveren iş sözleşmesini işçinin askerliğini gerekçe göstererek sona erdirsin her iki durumda da kıdem tazminatının ödenmesi gerekecektir. Söz konusu maddede bedelli askerlik hizmeti süresinde işçinin ücretsiz izinli sayılması hükmü işverenin bu gerekçeyle iş sözleşmesini sona erdirebilmesini engelleyecek niteliktedir. Bu bakımdan, işçinin ücretsiz izinli sayılmasını içeren hükmün, işçinin iş sözleşmesini askerlik hizmeti dolayısıyla sona erdirebilmesini engelleyen bir hüküm olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.
Bu durumda bedelli askerlik uygulamasının işçi ve işverene yansımasını değerlendirirken; işçinin, iş sözleşmesini feshedip feshetmediğine bakılmalıdır.
3.1. İşçinin İş Sözleşmesini Feshetmemesi Halinde
İşçinin iş sözleşmemesini feshetmemesi halinde, ücretsiz izinli sayılacağı 21 günlük temel askerlik eğitimi süresinde iş sözleşmesi askıda olacaktır. Askı süresince iş akdi varlığını sürdürmeye devam ederken tarafların bu sözleşmeden doğan temel borçları bu süre içinde ertelenecek ve bu süre boyunca işçiye sadece asıl ücreti değil ücret ekleri de ödenmeyecektir. İşçinin kıdeme esas çalışma süresinin hesabında ise ücretsiz izinli sayılığı bu süreler dikkate alınmamalıdır. Zira Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 21.3.2008 T., 2008/5579 K. ve 2007/13411 E. numaralı kararında geçen “İşçinin iş sözleşmesinin askıda olduğu süreler de kıdem süresinden sayılmamalıdır. Örneğin ücretsiz izinde geçen süreler kıdem tazminatına esas süre bakımından dikkate alınmaz.” hükmü dikkate alınmalı ve bedelli askerlik yapan işçiler için 21 günlük bu süre hesaba katılmamalıdır.
Diğer yandan, askerlik hizmetini 7146 sayılı Kanun kapsamında yapan işçinin 21 günlük temel askerlik eğitimi süresinde ücretsiz izinli sayılacağı yönündeki düzenlemeye istinaden, söz konusu işçilerin sigorta bildirimlerinin “21-Ücretsiz İzin” eksik gün kodu ile sıfır gün olarak yapılması gerekmektedir.
3.2. İşçinin İş Sözleşmesini Feshetmesi Halinde
Daha önceki bedelli askerlik düzenlemelerinden farklı olarak burada işçinin askerlik hizmetini gerçekleştirmek üzere bir müddet işyerinden ayrılma zorunluluğu bulunmaktadır. Bedelin ödenerek doğrudan tezkerenin alındığı bedelli askerlik hizmetinde hiç kuşkusuz kıdem tazminatı ödenmesi mümkün değildi. Ancak, bu bedelli askerlik düzenlemesi belirli bir süre hizmet yükümlülüğü getirildiği için, iş sözleşmesini sona erdiren en az bir yıllık kıdemi olan işçiye kıdem tazminatı ödemesinin yapılması gerektiğini değerlendirmekteyiz.
Bu nedenle işçinin iş sözleşmesini feshetmesi halinde ise; feshe bağlı haklarının kendisine ödenmesi gerekecektir. Bu durumda sosyal güvenlik mevzuatı açısından 12 (Askerlik) çıkış koduyla işten çıkış işlemleri yapılarak işçiye; hak etmesi halinde kıdem tazminatı ödenmelidir. Ancak İhbar tazminatı hususunda ise; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 11.4.2018 T., 2018/9-241 E., 2018/768 K. kararında geçen “İhbar tazminatı, iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olması nedeniyle, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz. İşçinin … muvazzaf askerlik, evlilik gibi sebeplerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır” hükmü doğrultusunda hareket ederek ödeme yapılmaması gerektiğini değerlendirmekteyiz.
İş sözleşmesini askerlik gerekçesiyle fesheden işçinin askerlik hizmetinin bitiminden sonra 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 31. maddesine istinaden işe yeniden alınmayı talep etme hakkı bulunmaktadır. Madde 31/4’de, “Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.” hükmü yer almaktadır.
Buna göre 21 günlük temel askerlik eğitimi sona eren işçi, eğitimin sona ermesini müteakip 2 ay içerisinde içinde işe girmek istediklerini işverene bildirmeleri halinde, işyerinde boş yer var
ise işverenin işçiyi işe alma zorunluğu söz konusu olacaktır. Bu durumda, işveren işçiyi işe başlatmazsa tazminat yaptırımına tâbi tutulacaktır.
İşbu yazı hakkında ek bilgi gerektiğinde aşağıdaki kişilerle irtibata irtibata geçmenizi rica ederiz.
|
Ersin Nazalı Yönetici Ortak, Avukat, YMM |
Çağdaş Güren Yönetici Ortak, Sosyal Güvenlik Müşaviri
|