BİRDEN FAZLA İŞVERENDEN ÜCRET ALANLARA VERGİ DAİRESİ KANCASI
|
Ömer EMEN Kıdemli Vergi Müdürü |
Burcu Hacı Vergi Asistanı |
ÖZET
Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretlerin toplamı, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde belirtilen tarifenin ikinci diliminde yer alan tutarı (2019 yılı için 40.000,00 TL) aşıyor ise elde edilen tüm ücretler toplamının (ilk işveren ücreti dahil) yıllık beyanname ile beyan edilmesi zorunda olup ikinci dilimde yer alan tutarın aşılmaması halinde ise herhangi ücretler nedeniyle beyanname verilmesi söz konusu değildir.
Son dönemlerde birden fazla işverenden ücret geliri elde edilen kişilere vergi dairelerinden yazılar gittiği görülmekte olup, bu makalemizde birden fazla işverenden elde edilen ücretlerin vergisel boyutları izah edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ücret, Gelir Vergisi, Birden Fazla İşveren, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi
GİRİŞ
Gerek son dönemlerde işçi çıkarmaları gerek çalışanın daha iyi koşullarda iş bulması, gerekse grup şirketlerinde personel transferleri nedeniyle bir takvim yılında birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi söz konusu olabilmektedir.
Vergi mevzuatımızda tek işverenden elde edilen tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretler için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesine gerek bulunmamaktadır. Ancak birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda birden sonraki işverenden alınan ücretin toplamı Gelir Vergisi Kanunu 103. maddede belirtilen tarifenin ikinci diliminde yer alan tutarı aşıyorsa (2018 yılı için 34.000,00 TL; 2019 yılı için 40.000,00 TL) elde edilen ilk işverenden alınan ücret dahil tüm ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir.
Birden fazla işverenden elde ücretlerin Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan hükümlere göre vergilendirilmesi ve birden fazla işverenden ücret geliri elde eden kişilerin dikkat etmeleri gereken hususlar aşağıda izah edilmeye çalışılmıştır.
I. YASAL MEVZUAT
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde ücretin tanımına yer verilmiş olup, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak yapılmış ve ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olmasının onun mahiyetini değiştirmeyeceği belirtilmiştir. Aynı Kanun’un 62’inci maddesinde ise "İş verenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir..." denilmiş ve 94’üncü maddesinde de kimlerin hangi ödemelerden tevkifat yapacakları sayılmış olup, 1’inci bendinde hizmet erbabına ödenen ücretlerden 103 ve 104’üncü maddelere göre tevkifat yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanun’un 86’ıncı maddesinin (b) bendinde yer alan “birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri” yıllık beyanname verilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Mezkur Kanun’un uygulanmasına ilişkin yayımlanan 160 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde işverenler tarafından hizmet erbabına yapılan ücretlerin gayrisafi tutarları toplamının, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. maddesinde belirtilen haddi aşması halinde, bu ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekeceği belirtilmiş ve vergilendirmeye ilişkin hususlar açıklanmıştır.
Gelir Vergisi Kanun’un 63. maddesine göre ücretin gerçek safi değerinin tespitinde aşağıdaki indirimlerin yapılması mümkün bulunmaktadır.
Gayrisafi ücret tutarından yukarıda detayına yer verilen indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 31. maddesinde yer alan indirimin yapılmasından sonra bulunan vergi matrahının, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86’ncı maddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.
Temel olarak birden fazla ücret geliri elde edilmesi durumunda birden sonraki işverenden elde edilen ücret gelirinin Gelir Vergisi Kanunu 103. maddede yer alan tarifenin ikinci dilimini aşması halinde ilk işverenden elde edilen ücret dahil olmak üzere toplam ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. Birden fazla işverenden ücret elde edilmesi halinde, birinci işverenden elde edilen ücretin hangisi olacağı çalışan tarafından serbestçe belirlenebilmektedir. Ancak ülkemizde çok az sayıda mükellef tarafından ücret geliri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerçeği mevcuttur.
II. SON DÖNEMLERDE YAPILAN UYGULAMALAR
Yukarıda belirtmiş olduğumuz üzere birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirlerinin yasada belirtilen sınırlar çerçevesinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak gerek birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri için beyanname verilmesi husus tamamen mükelleflerin beyanına tabi olduğundan gerek birden fazla işverenden ücret gelirinin tespitine yönelik bir kontrol mekanizması bulunmadığından ve gerekse ücretlilerin böyle bir yasal düzenlemeden haberi olmadığından çok az sayıda mükellef yıllık gelir vergisi beyannamesinde ücret geliri beyanında bulunmaktadır.
Tahminimizce muhtasar prim hizmet beyannamesinin uyumu süresince Sosyal Güvenlik Kurumu ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ortak yürüttüğü çalışmalar neticesinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan sigortalılık bildirimleri Gelir İdaresi Başkanlığı sistemi üzerinden vergi daireleri tarafından görüntülenebilir hale gelmiştir. Bu kontrol mekanizması sayesinde hizmet erbabının birden fazla işverenden ücret geliri elde edip etmediği hususu irdelenerek birden fazla işverenden sigorta bildirimi yapılan hizmet erbabı için yasada yer alan gelir vergisi beyanname verme sınırı kontrolü yapılarak belirtilen sınırın üstünde kalan mükelleflere gelir vergisi beyannamesi vermeme nedenlerinin sorulduğu izahat yazıları gönderilmektedir. Bu yazılara yanıt verilmemesi halinde idare tarafından re’sen gelir vergisi tarhiyatları söz konusu olabilmektedir. Mükellefler tarafından yapılan açıklamaya bağlı olarak vergi dairesi tarafından yıllık beyanname verilmemesi nedeniyle cezalı tarhiyatlar yapılmasının da muhtemel olduğunu değerlendirmekteyiz.
Vergi Usul Kanun’un 371. maddesinde “Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerle bunların işlenişine iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile haber vermesi hâlinde, haklarında aşağıda yazılı kayıt ve şartlarla vergi ziyaı cezası kesilmez.” hükmü yer almaktadır.
Bu bağlamda birden fazla işverenden gelir elde eden hizmet erbabından ilk işverenden sonra elde ettiği ücret toplamı 34.000,00 TL (2018 yılı için) tutarını aşanların Vergi Usul Kanunu 371. madde pişmanlık hükümlerinden faydalanarak yıllık gelir vergisi beyannamelerini vermelerinin uygun olacağını değerlendirmekteyiz. Aksi durumda yapılacak kontroller neticesinde beyanname verilmediğinin vergi dairesi tarafından tespit edilmesi halinde vergi aslı ile birlikte vergi ziyaı cezası ödenmesi gündeme gelebilecektir.
III. AR-GE VE SERBEST BÖLGEDEN ELDE EDİLEN ÜCRETLERDE DURUM
5810 sayılı Kanun’un 7. maddesi ile değiştirilen ve 3218 sayılı Kanun’un geçici 3. maddesi uyarınca, 01/01/2009 tarihinden geçerli olmak üzere, “serbest bölgelerde faaliyette bulunan mükellefler tarafından bölgelerde üretilen ürünlerin toplam FOB bedelinin en az % 85'ini yurtdışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir vergisinden müstesnadır. Yıllık satış tutarı bu oranın altında kalan mükelleflerden zamanında tahsil edilmeyen vergiler cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir.” hükmü 24.02.2017 tarihinde yürürlüğe giren 6772 sayılı kanunun 7. maddesiyle “Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az %85'ini yurt dışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisi, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir. Yıllık satış tutarı bu oranın altında kalan mükelleflerden zamanında tahsil edilmeyen vergiler cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir.” şekliyle değiştirilmiştir.
5746 sayılı Kanun’un 16/2/2016 tarihli ve 6676 sayılı Kanunla değişik 3’üncü maddesinde “Kamu personeli hariç olmak üzere teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde çalışan Ar-Ge ve destek personeli ile bu Kanun kapsamında yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlar tarafından desteklenen tasarım projelerinde ve tasarım merkezlerinde çalışan tasarım ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksan beşi, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksanı ve diğerleri için yüzde sekseni gelir vergisinden müstesnadır.” denilmektedir. Söz konusu teşvikin uygulamasına ilişkin yayımlanan Tebliğ ve Yönetmelik’te teşvik tutarlarının muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edileceği belirtilmiştir.
Bursa Vergi Dairesi Başkanlığı 02/11/2015 tarihli ve B.07.1.GİB.4.16.16.01-120[ÖZG-15/24]-230 sayılı özelgesinde serbest bölgede istisna kapsamında elde edilen ücret gelirinin, birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirinin beyanına ilişkin tespit edilen haddin hesabında dikkate alınmaması gerektiği yönünde görüş bildirmiştir.
Gerek 3218 sayılı Kanun gerekse 5746 sayılı Kanun kapsamında belirlenen çalışmalar karşılığında yapılan ücret ödemelerinde gelir vergisi kesintisi uygulanmakta, daha sonra asgari geçim indirimi uygulanarak söz konusu vergi tutarları işverenler tarafından muhtasar beyanname üzerinde tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda serbest bölge ve Ar-Ge/Tasarım Merkezi kapsamında elde edilen ücretler üzerinden gelir vergisi kesintisi yapıldığından dolayı bu ücretlerin de birden fazla işverenden elde edilen ücret geliri olarak kabul edilmesi yerinde olacaktır. 2017 öncesi dönemde serbest bölgeden elde edilen ücret gelirlerinde ise 2017 öncesinde serbest bölgede elde edilen kazançların vergiden istisna olduğu belirtildiğinden 2017 öncesinde serbest bölgede yer alan kurumlardan istisna kapsamında elde edilen ücretlerin birden fazla işverenden elde edilen ücret geliri kapsamında dikkate alınmaması gerektiği kanaatindeyiz.
SONUÇ
Birden fazla işverenden ücret alan hizmet erbabının birden sonraki işverenden elde ettiği ücretlerin toplamı, Gelir Vergisi Kanun’un 103’üncü maddesinde yer verilen ikinci gelir dilimi aşmıyor ise herhangi bir beyanname verilemeyecek olup, birden sonraki işverenden elde edilen ücret gelirinin Kanun’un 103. maddesinde yer verilen ikinci gelir dilimi aşıyor ise ilgili yılda elde edilen ücret gelirlerin tamamının ilgili yılı takip eden yılın Mart ayının 25. günü akşamına kadar yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Eskiden bu yönde herhangi bir kontrol mekanizması bulunmadığından oldukça nadiren yıllık gelir vergisi beyannamesinde ücret geliri beyanında bulunulmaması nedeniyle tarhiyat yapılması söz konusu olmakta iken, Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan sigortalılık bildirimlerinin vergi daireleri tarafından görülebilir hale gelmesi ile vergi dairelerinden mükelleflere izahat yazıları gittiği görülmektedir. 01.01.2018-31.12.2018 döneminde birden fazla işverenden ücret geliri elde eden kişilerden birden sonraki işverenden elde ettikleri ücret geliri 34.000,00 TL’yi aşanların vergi dairesinden kendilerine yazı gelmeden önce Vergi Usul Kanunu 371. madde çerçevesinde pişmanlık hükümlerinden faydalanarak yıllık gelir vergisi beyannamelerini vermelerinin yararlı olacağını hatırlatmakta yarar görüyoruz.
|
NAZALI VERGİ |