Duyurumuzda; 29.09.2017 tarihinde Resmi Gazete ’de yayımlanan Çalışan Buluşlarına, Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara Dair Yönetmelik kapsamında düzenlenen çalışan buluşlarına ilişkin hak sahipliği ve bildirim yükümlülükleri ile bedel tarifesi ve uyuşmazlık halinde izlenecek tahkim usulü, yükseköğretim kurumlarında gerçekleşen buluşlara ilişkin bildirim yükümlülüğü ve hak sahipliği ile başvuru, itiraz ve buluştan elde edilen gelirin paylaşılması ile ilgili hususlar ve de kamu destekli projelerde ortaya çıkan hususlar; 22.12.2016 tarihli ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Çalışan Buluşlarına İlişkin Hususlar
Çalışanın bir işletme veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği veya işyerinin faaliyet gösterdiği alanlar içinde, büyük ölçüde işletme veya kamu idaresinin deneyim ve çalışmalarına dayanarak iş ilişkisi sırasında yaptığı buluşlar, hizmet buluşudur. Hizmet buluşunun kapsamı dışında kalan buluşlar ise serbest buluştur.
Çalışan bir hizmet buluşu yaptığında, bunu yazılı olarak ve gecikmeksizin işverene bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirimin usul ve esasları ile bildirimin yapılacağı birim yetkilisi işveren tarafından belirlenebilir. Bu bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde çalışan, işveren aleyhinde doğan zararlardan sorumlu olur; çalışana, işverene bildirimde bulunmaksızın patent başvurusu yapılması ve patent alınması hallerinde işverene dava açma hakkı tanınmıştır.
İşveren, hizmet buluşu üzerinde, çalışana yazılı olarak ve süresi içerisinde yapılacak bir bildirimle, tam veya kısmi hak talebinde bulunabilir. Tam hak talebinde bulunulması halinde buluş üzerindeki tüm haklar işverene geçmiş olur, çalışan bu durumda işverenden bedel talep edebilir ve de işverenin patent başvurusu yapma yükümlülüğü doğar. İşveren kısmi hak talebinde bulunursa, bu hakka dayanarak buluşu kullanabilir. Bu şekilde bir kullanımın mevcut olduğu hallerde buluş serbest buluş niteliği kazanır. Çalışanın; bu kullanım karşısında bedel isteme hakkının yanı sıra, kullanımın çalışan tarafından buluşun değerlendirilmesini kısıtladığı hallerde, tam hak talebinde bulunulmasını veya kısmi hakka dayalı kullanımdan vazgeçilmesini talep etme hakkı vardır.
Bedel ve ödeme şekli işveren ile çalışan tarafından belirlenir. Bedelin belirlenmesinde hizmet buluşunun ekonomik değeri, çalışanın işletmedeki görevi ve işletmenin hizmet buluşunun gerçekleştirilmesindeki katkısı dikkate alınır. Buluş birden çok çalışan tarafından gerçekleştirilmişse her çalışan için ayrı değerlendirme yapılır. Bedelin miktarı, aşağıdaki tabloda bulunan katsayılar ile buluştan elde edilen kazancın çarpılmasıyla belirlenir.
İşletme tarafından kullanılan buluşlardan elde edilen kazanç belirlenirken Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin (Seri No: 1) uygulamasında belirlenen kazanç buluştan elde edilen kazanç olarak kabul edilir. Buna göre kazanç; sözleşmeye temel alınan kıymetin piyasa fiyatına göre oluşan değeri ile sözleşmeye temel alınan kıymetin kullanım fiyatına göre oluşan değer arasındaki fark tespit edilerek bulunur. Kazanç bu şekilde belirlenmemiş ise kıyas, işletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarar veya tahmin yöntemleri kullanılarak belirlenebilir.
İşletme tarafından kullanılmayan buluşlarda kazanç; buluşun işletme tarafından lisans verilmek, satılmak veya takas edilmek suretiyle değerlendirilmesiyle sağladığı net gelire eşittir.Birden fazla buluştan elde edilen kazanç belirlenirken toplam kazanç üzerinde her bir buluşun katkısı belirlenerek hesaplanır.
| Buluşun ait olduğu grup | Buluştan elde edilen kazancın net asgari ücret miktarının; |
| 1.000 katına kadarki bölümü için katsayı | 1.000 ile 5.000 katı arasındaki miktar için katsayı | 5.000 ile 10.000 katı arasındaki miktar için katsayı | 10.000 ile 25.000 katı arasındaki miktar için katsayı | 25.000 ile 50.000 katı arasındaki miktar için katsayı | 50.000 ile 100.000 katı arasındaki miktar için katsayı | 100.000 ile 150.000 arasındaki miktar için katsayı | |
| 1.grup | 0,0060 | 0,0050 | 0,0040 | 0,0030 | 0,0020 | 0,0010 | 0,0006 |
| 2.grup | 0,0040 | 0,0030 | 0,0020 | 0,0016 | 0,0012 | 0,0008 | 0,0005 |
| 3.grup | 0,0020 | 0,0015 | 0,0012 | 0,0010 | 0,0008 | 0,0006 | 0,0004 |
1.Grup: İşletmedeki görev alanına doğrudan girmeyen konularda çalışanın kendi kendine üstlendiği bir görev vesilesiyle ve buluşun gerçekleştirilmesine işletmenin katkısının olmadığı durumda gerçekleştirilen buluşlar.
2.Grup: İşletmedeki görevlendirmenin doğrudan neden olmadığı ancak işletme tarafından tespit edilen ihtiyacın giderilmesi veya sorunların çözümü için gerçekleştirilen veya buluşun gerçekleştirilmesine işletmenin katkısının olduğu buluşlar.
3.Grup: İşletmede verilen görevlendirmenin doğrudan neden olduğu ve buluşun gerçekleştirilmesine işletmenin tam katkısının olduğu durumda gerçekleştirilen buluşlar.
Çalışan ve işveren ödenecek bedelin miktarı ve ödeme şekli üzerinde; buluş üzerinde tam hak talebinde bulunulmuşsa patent veya faydalı model belgesi verildiğinden, kısmi hak talebinde bulunulmuşsa işverenin buluştan yararlanmaya başladığı tarihten itibaren iki ay içinde anlaşamamaları halinde uyuşmazlık tahkim yoluyla çözümlenir. Tahkime yazılı tahkim sözleşmesi şartı aranmaksızın 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır. Yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklarda 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu uygulanır. Çalışan ile işveren arasında ve çalışanlar arasında bu Yönetmelik hükümlerinden doğan uyuşmazlıklar da tahkim yoluyla çözümlenir. Taraflar tahkim yoluna başvurmadan önce uyuşmazlığı 07.06.2012 tarihli ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu kapsamında da çözebilirler.
Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara İlişkin Hususlar
Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar 4.11.1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununda tanımlanan yükseköğretim kurumları ile Milli Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığına bağlı yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen buluşlardır. Öğretim elemanları ile stajyerlerin ve öğrencilerin dışında kalan çalışanlar için çalışanların buluşlarına dair hükümler uygulanır.
Buluşu yapan kişinin yazılı olarak ve geciktirmeksizin yükseköğretim kurumu tarafından belirlenen kişiye buluşu bildirme yükümlülüğü vardır. Buluşu yapan, bildirim yükümlülüğünü yerine getirmez ise doğan zararlardan sorumlu olur. Yükseköğretim kurumuna bildirim yapılmadan patent başvurusu yapılmışsa; başvuru yapıldığına ilişkin bildirim, başvuruya ait bilgi ve belgelerle birlikte patent başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde buluşu yapan tarafından yükseköğretim kurumuna yapılır. Yükseköğretim kurumu bildirim üzerine, süresi içinde ve yazılı olarak, buluşla ilgili olarak hak sahipliği talep edebilir. Patent başvurusu yapıldıktan sonra kuruma bildirim yapılmışsa; yükseköğretim kurumu patent başvurusunun kendi başvurusu olarak kabul edilmesini ve işlem görmesini, hak sahipliği talebine ilişkin kararı da ekleyerek süresinde Türk Patent ve Marka Kurumu’na bildirir.
Yükseköğretim kurumu yalnızca hak sahipliğinde bulunur ya da patent başvurusu yaparsa buluş serbest buluş niteliğini kazanır. Buluşu yapan, öngörülen süre içerisinde, buluşun serbest buluş olduğunu ileri sürerek, yükseköğretim kurumunun hak sahipliğine itirazda bulunabilir. İtirazda bulunulan birim süresi içinde itiraza ilişkin karar vermezse buluş serbest buluş nitelini kazanır. Patent başvurusu yapıldıktan sonra, itiraz üzerine verilen karar sonucu buluş serbest buluş niteliği kazanmış ise buluş üzerindeki tüm haklar buluşu yapana geçer ve buluşu yapan patent başvurusunun kendi başvurusu olarak kabul edilmesini talep edebilir.
Yükseköğretim kurumu başvurudan veya patent hakkından vazgeçmek isterse vazgeçme talebinde bulunmadan önce buluşu yapana hakkı devralması için teklifte bulunur. Buluşu yapan teklifi kabul ettiği takdirde haklar buluşu yapana bedelsiz olarak devredilir.
Buluştan elde edilen gelir; buluşun kullanımından, lisans verilmesinden, devredilmesinden veya diğer yollarla ticarileştirilmesinden elde edilen gelirin tamamıdır. Buluştan elde edilen gelirin yükseköğretim kurumu ve buluşu yapan arasında paylaşımı, buluşu yapana gelirin en az üçte biri verilecek şekilde belirlenir. Buluş birden fazla kişi tarafından yapılmışsa, buluşu yapana verilen miktarın paylaşımı katkı payına göre belirlenir.
Taraflar süresi içinde bedelin miktarı ve ödeme şekli üzerinde anlaşamaz ise uyuşmazlık mahkeme yoluyla çözümlenir.
Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara İlişkin Hususlar
Kamu kurum ve kuruluşları tarafından finanse edilen, amacı ve kapsamı projede tanımlanan deneysel çalışmaları, araştırma ve geliştirme ve benzeri faaliyetleri kapsayan hibe, burs veya herhangi bir destek için imzalanan işbirliği anlaşması, protokol veya her türlü sözleşme yoluyla desteklenen gerçek ya da tüzel kişiler tarafından yürütülen faaliyetler kamu destekli projelerdir.
Kamu destekli proje kapsamında gerçekleştirilen deneysel çalışmalar, araştırma, geliştirme ve benzeri faaliyetler sırasında ortaya çıkan buluşlar kamu destekli projelerde ortaya çıkan buluşlar olarak kabul edilir. Buluşun destek sağlayan tarafa yazılı olarak ve geciktirtilmeksizin bildirilmesi gerekir. Bildirim yükümlülüğüne aykırılık nedeniyle doğan zararlardan proje desteğinden faydalanan kişi sorumludur.
Proje desteğinden faydalanan kişi, bildirim yapılmasından sonra süresi içinde ve yazılı olarak, buluş üzerinde hak sahipliği talep edip etmediği konusundaki tercihini destek sağlayan kamu kurum ve kuruluşuna bildirir. Böyle bir bildirimde bulunmaz veya hak sahipliğinde bulunmadığını bildirir ise destekçi kamu kurum veya kuruluşu buluş üzerinde hak sahipliğini bedelsiz olarak alabilir.
Yabancı ülkelerin kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği yapılmış olması halinde, taraflar arasındaki sözleşme veya özel düzenlemeler esas alınır.
Proje desteğinden faydalanan kişi hak sahipliği talebinde bulunursa, süresi içinde patent başvurusu yapması gerekir. Bu başvuru gerçekleştirilmez ise destek sağlayan kamu kurum ve kuruluşu buluş için hak sahipliğini alabilir ve patent başvurusunda bulunabilir. Süresinden sonra patent başvurusunda bulunulması halinde destek sağlayan kamu kurum ve kuruluşu buluş için hak sahipliğini alabilir ve patent başvurusunun kendi başvurusu olarak işlem görmesini talep edebilir.
Proje desteğinden faydalanan kişi buluş üzerinde hak sahipliğinde bulunmuşsa destek sağlayan kamu kurum ve kuruluşu buluşun doğrudan kendi ihtiyaçları için kullanıma ilişkin; kamu kurum ve kuruluşunun ihtiyaçları ile sınırlı olmak üzere buluş konusunun üretilmesini, ürettirilmesini, kullanılmasını veya ithal edilmesini, patent konusu olan bir usul ise bu usulün kullanılmasını veya usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin kullanılmasını kapsayan bedelsiz bir lisans hakkına sahip olur.
İşbu yazı hakkında ek bilgi gerektiğinde Ersin Nazalı ile irtibata geçmenizi rica ederiz.
|
Ersin Nazalı Yönetici Ortak, Avukat, YMM |
Yukarıda yer verilen açıklamalarımız, hukuki görüş ve tavsiye niteliğinde olmayıp, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir; bu sebeple belirtilen konularda bir aksiyon almadan önce, bir uzmana danışmanızı tavsiye ederiz. NAZALI’ya işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.