Duyurumuz, 19 Kasım 2019 tarihli, 30953 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 19.09.2019 tarihli, 2019/48 Esas ve 2019/74 Karar sayılı Anayasa Mahkemesi kararına ilişkindir.
Söz konusu kararda, Bakırköy 13. İş Mahkemesi, 13.06.1952 tarihli ve 5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’un 04.01.1961 tarihli ve 212 Sayılı Kanun’un 1. maddesiyle değiştirilen;
Anayasa’nın 2., 5., 10., 11., 48. ve 49. maddelerine aykırılığını ileri sürülerek iptaline karar verilmesi talebiyle Anasaya Mahkemesi’ne başvurmuştur.
İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKÜMLERİ
Mezkûr Kanun’un 04.01.1961 tarihli ve 212 Sayılı Kanun’un 1. Maddesiyle değiştirilen ve itiraz konusu kuralların yer aldığı;
(Değişik birinci fıkra: 17/4/2008-5754/83 md.) Kararlaştırılan ücret, her ay peşin olarak ödenir. İlave ücretlerin sigorta primlerinin ödenmesi mecburidir. Çalıştırılan gazetecinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı gazeteci sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı gazetecilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler, gazetecilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler. Gazetecinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen işverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beş fazlasiyle ödemeye mecburdurlar.
Mukavele müddeti sona ermeden evvel kendisine atfedilebilecek bir kusuru olmaksızın işine son verilen gazeteci, peşin almış olduğu ücretin henüz işlememiş bulunan kısmını iade etmeye mecbur tutulamaz.
Gazeteciler her hizmet yılı sonunda işverenin sağladığı karın emeklerine düşen nispi karşılığı olarak asgari birer aylık ücret tutarında ikramiye alırlar
5953 sayılı Kanunun birinci maddesindeki gazeteci tabirinin şümulü içinde bulunan kimselerden müessese, matbaa, idarehane ve büro gibi yerlerde hizmetlerinin mahiyeti itibariyle müstemirren çalışanlar için günlük iş müddeti, gece ve gündüz devrelerinde sekiz saattir.
Yukarıki fıkra hükmünün dışında kalarak, gündüz veya gece devresindeki çalışma müddetinin daha fazla hadlere artırılması ve ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatilinde çalışılması bu kanuna göre (Fazla saatlerde çalışma) sayılır.
Pazar gününden başka bir gün hafta tatili yapan gazeteci, pazar günü fazla mesai yapmış sayılmaz.
Her bir fazla çalışma saati için verilecek ücret, normal çalışma saati ücretinin % 50 fazlasıdır.
Ancak, günlük normal çalışma müddetine ilaveten bu madde gereğince tatbik edilecek fazla çalışmaların saat 24 den sonraya tesadüf eden saatlerinde ücret bir misli fazlasıyle ödenir.
Fazla saatlerin hesabında, yarım saatten az olan müddetler yarım saat, fazlası ise bir saat sayılır.
Fazla saatlerde çalışma, ücretlerini parça başına veya yapılan iş miktarına göre alan gazetecilere yaptırıldığı takdirde dahi bu kimselerin fazla saatlere tekabül eden ücretleri bu maddedeki esaslara göre ödenir.
Fazla çalışmalara ait ücretin, mütaakıp ücret tediyesiyle birlikte ödenmesi mecburidir. Fazla çalışma ücretlerinin gününde verilmemesi halinde, her geçen gün için %5 fazlasiyle ödenir.
İNCELEME
İtirazın gerekçesi olarak; basın çalışanlarına ücret ve fazla çalışma alacaklarının zamanında ödemenmemesinin müeyyidesi olarak kanunda öngörülen; temerrüt şartı dahi aranmaksızın, borcun günlük yüzde beş fazlasıyla ödeme hükmünün, basın çalışanlarına diğer çalışanlara oranla bariz bir şekilde ayrıcalık tanıdığı ve bu sebeple eşitlik, hukuk devleti ve hukuki güvenlik ilkelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Öte yandan, Anayasa Mahkemesi incelemesinde yüzde beş fazla ödenmesini öngören kanun hükmünün yıllık yüzde 1825’e tekabül ettiği, bu meblağın basın sektöründe faaliyet gösteren teşebbüs ve işletmeleri doğrudan etkileyeceği ve bu nedenle başvurunun teşebbüs özgürlüğü çerçevesinde ele alınması gerektiğini değerlendirmiştir. Bundan bahisle çalışma karşılığı alınacak olan ücretin güvenceye alınması amacıyla birtakım kanuni düzenlemelerin yapılması ve bu bağlamda çalışanların bu güvenceden yeterince yararlanabilmeleri adına gerekli tedbirleri almak amacıyla teşebbüs hürriyetine sınırlamalar getirilmesinin mümkün olduğunu değerlendirmiştir.
Ancak getirilen sınırlamanın orantılı bir tedbir olup olmadığı hususunda; yüzde beş fazla ödeme kuralının işverene aşırı bir külfet getirdiği ve bu sınırlamanın sebepsiz zenginleşmeye sebep olabileceği üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda yüzde beş fazla ödemenin yıllık 1825 oranına ulaşmasının yanı sıra bu ödemeye faiz yürütülmesi de mümkün olup bu durumun işverenin teşebbüs özgürlüğü ile gazetecilerin mali hakları arasında orantılı bir denge kurmadığı yönünde bir karara varılmıştır.
Ayrıca İş Kanunu’na tabi çalışanlar için fazla çalışma ücreti alacaklarının zamanında ödenmemesi durumuna ilişkin en yüksek banka mevduat faizinin ödenmesi öngörülmüşken gazeteciler için temerrüt şartı aranmaksızın günlük yüzde beş fazlasıyla ödeme yükümlülüğü getirilmiş, 5953 Sayılı Kanun’a tabi çalışan gazeteciler ile diğer kanunlara tabi çalışan işçiler arasında nesnel ve makul bir nedenle de olsa orantısız bir farklılık yaratıldığı anlaşılmaktadır. Dolaysıyla bu durumun Anayasa’nın 2., 10., 13. ve 48. maddelerine aykırılık teşkil etmesi sebebiyle iptallerine oy çokluğuyla karar verilmiştir.
Söz konusu karara aşağıdaki link aracılığıyla ulaşabilirsiniz.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/11/20191119-5.pdf
|
NAZALI HUKUK |