GERİ KAZANIM KATILIM PAYI VE YANSITILAN PAY BEDELLERİNİN KDV BOYUTU

18.02.2021

Ömer EMEN Kıdemli Vergi Müdürü

Özge ERGÜL Kıdemli Vergi Asistanı

 

ÖZET

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 31/12/2019 tarihli ve 30995 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik’in uygulanmasına ilişkin olarak yine aynı Bakanlık tarafından 7/2/2020 tarihli "Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar" yayımlanmış bulunmaktadır.

 

Bu kapsamda bugüne kadar yayımlanmış olan tebliğ, yönetmelik ve usul esaslar ile ilgili açıklamalar tarafımızca değerlendirilmiş olup, müşterilere yansıtılan geri kazanım katılım payının KDV matrahına dahil olup olmadığı ve KDV matrahına dahil olması durumunda ise faturada gösterilip gösterilmeyeceği ile KDV’sinin hangi orana tabi olacağı konularına dair değerlendirmelerimiz bu makalenin konusu oluşturmaktadır.

 

Anahtar Kelimeler: Geri Kazanım Katılım Payı, Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik, Katma Değer Vergisi, Çevre Kanunu.

 

GİRİŞ

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 1. maddesinde, “Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır.” denilerek mezkur Kanun’un yasalaşmasının, küreselleşen dünya düzeninde çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi korumak, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye ve gelecek nesillerin ihtiyaç duyacakları kaynakların varlığını sağlamak ile doğrudan ilgili olduğu açıkça belirtilmiştir.

 

Geri Kazanım Katılım Payı (“GEKAP”) ile çevreyi kirleten işletmelere mali bir yükümlülük getirilerek çevre kirliliğinin azaltılması ve çevreye daha az zarar veren ürünlerin kullanımı teşvik edilmektedir.

 

GEKAP hakkında yapılan son düzenlemeler, işletmelerin, GEKAP beyanları, payın nasıl tespit edileceği, faturalarda yer alan unsurlar içerisine dahil olup olmayacağı, gider yazılıp yazılamayacağı hakkında birçok soruya cevap arama telaşı içerisine girmelerine sebep olmuştur.

 

İmalat sektöründe kullanımı fazlaca yaygın olan lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşya, ilaç, plastik ambalaj, metal ambalaj, cam ambalaj, ahşap ambalajların ne şekilde payın hesaplanmasına tabi olacakları ve kapsamlarının belirlenmesi gerekmektedir.

 

En son düzenlemeye göre, Çevre Kanunu’nun ek 11’inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığı’na vermiş olduğu yetkiye dayanılarak, beyan dönemleri, 2020 yılında altı aylık; takip eden yıllar için ise üç aylık olarak kararlaştırılmıştır.

 

1. Geri Kazanım Katılım Payı

 

GEKAP, Çevre Kanunu ek-1 sayılı listede yer alan ürünlerin piyasaya sürülmesinde işletmelere ek bir mali yük getiren uygulamadır ve Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik’te yer alan ürünlerin piyasaya arzında ürün cinsine bağlı olarak belirlenen ücreti tarif etmektedir.

 

25 Ocak 2020 tarihli ve 31019 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2063 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ilan edilen birim (kg, adet) başına uygulanacak geri kazanım katılım payı tutarları üzerinden hesaplanacak paylar, Çevre Kanunu ek-1 sayılı listede yer alan ürünlerin piyasaya arzını gerçekleştiren/ithalatçılar tarafından ilgili beyan dönemlerinde beyan edilip ödenecektir.

 

1. Geri Kazanım Katılım Payı ile İlgili Yayımlanmış Bulunan Mevzuat

 

Konu ile ilgili olarak bugüne kadar yayımlanmış bulunan mevzuat, sırasıyla aşağıdaki gibidir:

 

1 Sıra No.lu “Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliği”, 04 Nisan 2019 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, bu Tebliğ ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’na ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden plastik poşetler için ödenecek geri kazanım katılım payının beyanı ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar açıklanmıştır.

 

31 Aralık 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik” ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’na ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden plastik poşet hariç diğer kalemlerden (lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşya, ilaç, plastik ambalaj, metal ambalaj, cam ambalaj, ahşap ambalaj) geri kazanım katılım payı (GEKAP) alınmasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır.

 

25 Ocak 2020 tarihli 31019 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2063 sayılı Karar ile 2020 yılında uygulanacak GEKAP tutarları belirlenmiştir.

 

1 Sıra No.lu Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sıra No:2) 05 Şubat 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu Tebliğ ile GEKAP beyannamesinin, plastik poşetin satışının yapıldığı ve diğer ürünler için piyasaya sürüldüğü/ithal edildiği beyan dönemini takip eden ayın son günü (Ocak ayı dönemine ilişkin 2/3/2020 tarihinde gönderilecektir) saat 23.59’a kadar yetkili vergi dairesine elektronik ortamda gönderilmesi gerektiği düzenlenmiştir.

 

Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin olarak 7 Şubat 2020 tarihli "Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar" Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yayınlanmıştır.

 

22 Mart 2020 tarihli 30923 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliği (Sıra No: 1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair 3 Sıra No.lu Tebliğ ile birlikte beyan dönemleri yeniden düzenlenmiştir.

 

1. Geri Kazanım Katılım Payı Beyan Dönemleri (Yeni Uygulama Öncesi ve Yeni Uygulama Sonrası)

 

22 Mart 2020 tarihli 30923 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliği (Sıra No: 1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair 3 Sıra No.lu Tebliğ ile birlikte Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından GEKAP’na ilişkin beyan dönemleri, 2020 yılında altı aylık; takip eden yıllar için üç aylık olarak kararlaştırılmıştır.

 

Ocak/2020 ve Şubat/2020 dönemleri için beyanname vermiş olanların ise 2020 yılının ilk altı aylık dönemi için verecekleri beyannamelere daha önce beyanname verdikleri dönemlere ilişkin bilgileri dâhil etmeyeceklerine ilişkin düzenleme yapılmıştır.

 

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri açısından, yeni uygulama öncesi ve sonrasındaki beyan dönemlerine aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 1. GEKAP Eski ve Yeni Beyan Dönemleri[1]

 

Geri kazanım katılım payı beyanının, plastik poşetin satışının yapıldığı ve diğer ürünler için piyasaya sürüldüğü/ithal edildiği beyan dönemini takip eden ayın son günü saat 23.59’a kadar yetkili vergi dairesine elektronik ortamda gönderilmesi gerektiği ilgili Tebliğ’de belirtilmiştir.

 

Böylece uygulamanın hayata geçirilmesinde yaşanan karışıklıkların giderilmesi adına sürecin geniş bir zaman dilimine yayılarak uygulamanın anlaşılmasına olanak sağlandığı görülmektedir. İşletmeler uzun zaman diliminde katılım payının beyanında sürece daha kolay adapte olacaklardır.

 

 

 

1. Geri Kazanım Katılım Payı Bedeli Yansıtılırken Malın Satış Bedeline Dahil Edilmesi ve Faturada Ayrıca Gösterilmesi Durumlarında KDV Boyutu

 

GEKAP ile ilgili yapılan mevcut yasal düzenlemelerde, satış faturalarında GEKAP bedellerinin malın bedeline dahil edilmesi veya fatura üzerinde ayrıca gösterilmesi konusu ile ilgili olarak herhangi bir belirleme bulunmamaktadır.

 

Katma Değer Vergisi Kanunu (“KVDK”)’nun “Matraha Dahil Olan Unsurlar” başlıklı 24’üncü maddesinin a ve b bentlerinde:

 

 “a) Teslim alanın gösterdiği yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri,

 

b) Ambalaj giderleri, sigorta, komisyon ve benzeri gider karşılıkları ile vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar,”ın KDV matrahına dahil olan unsurlar arasında yer aldıkları belirtilmiştir.

 

Mezkur Kanun hükmüne göre, genel kural olarak vergi, resim, harç, pay gibi unsurların KDV matrahlarına dahil edilmesi gerekmekte olup idare tarafından yapılacak özel bir düzenleme ile bu vergi, resim, harç, pay gibi unsurların KDV matrahının dışında bırakılması mümkün bulunmaktadır. 

 

Örneğin, idare tarafından yayımlanan “Konaklama Vergisi Uygulama Genel Tebliği Taslağı”nın C bölümünde yer verilen Örnek-1 ve Örnek-2 çözümlemelerinde, konaklama hizmeti ile iştigal eden otel işleticisi tarafından düzenlenen faturada, müşteriden tahsil edilecek olan konaklama vergisi bedelinin fatura üzerinde konaklama hizmet bedelinden ayrı bir satırda “Hesaplanan Konaklama Vergisi Tutarı” açıklaması ile yer verildiği, ancak bedelin KDV hesaplamasına dahil edilmemesi gerektiği belirtilmektedir.

 

Bahsi geçen Tebliğ Taslağı bu bağlamda, konaklama vergisi bedelini yukarıda yer verdiğimiz KDVK’nın 24. maddesinde yer alan “vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar” arasında değerlendirmemiş ve KDV matrahına da dahil etmemiştir.

 

GEKAP tutarlarının ürün fiyatlarının artırılmak suretiyle müşteriye yansıtılması durumunda ürün bedelinde artış meydana geleceğinden otomatik olarak KDV matrahına dahil edilmiş olacaktır. Ancak GEKAP bedelinin ürün fiyatında değişim meydana getirilmeksizin ürüne ait faturada ayrı bir satırda gösterimi ya da GEKAP bedeline ilişkin olarak ayrı fatura düzenlenmesi durumunda KDVK’nın 24. maddesi çerçevesinde GEKAP bedeli üzerinden ürünün tabi olduğu KDV oranı dikkate alınarak KDV hesaplanması uygun olacaktır. Müşteriden yalnızca GEKAP bedeli kadar tahsilat yapılacak ise, GEKAP bedelinin ürünün tabi olduğu KDV oranı dikkate alınarak iç yüzde yöntemi ile KDV tutarının belirlenmesi yararlı olacaktır.

 

Üzerinden geri kazanım katılım payı alınan malları piyasaya süren işletmeler, GEKAP nedeniyle ilave bir yüke katlanacağından, kâr marjlarının olumsuz etkilenmemesi ve belirlenen kârlılık hedeflerinin sağlanabilmesi için bu ilave yükü alıcıya yansıtma yoluna gidebileceklerdir. Böyle bir durumda işletmeler GEKAP bedeli kadar ürün fiyatında artışa gidecek ve ürün bedeli arttığından dolayı artan bedel üzerinden KDV hesaplanması gerekecektir. Yani GEKAP nedeniyle fiyatı artan ürünlerde bu sefer de GEKAP bedelinin KDV matrahına dahil edilmesi gerektiğinden bir de KDV tutarı kadar ilave artış söz konusu olacaktır. Bu sebeple Konaklama Vergisi Uygulama Genel Tebliği Taslağı’ndaki örneklerde yer alan konaklama vergisinin KDV matrahı dışında bırakılması gibi özel bir düzenlemenin, GEKAP uygulaması için de idare tarafından gündeme getirilerek GEKAP bedellerinin KDV matrahına dahil olmayan bir unsur olarak nitelendirilmesinin piyasaya olumlu etki edeceğini değerlendirmekteyiz.

 

SONUÇ

GEKAP, Çevre Kanunu ek-1 sayılı listede yer alan ürünlerin piyasaya sürülmesinde işletmelere ek bir mali yük getiren uygulamadır. İlgili mevzuat hükümleri ve özellikle KDVK madde 24 gereğince payların KDV matrahına dahil olan unsurlar içerisinde sayılması nedeniyle GEKAP’ın, KDV matrahına dahil olan bir unsur olmakla birlikte, teslim ve hizmet işlemlerinde matrah olarak nitelendirilmesi vergisel açıdan uygun bir yol olarak görülmektedir.

 

GEKAP bedellerinin faturada gösterimi ve üzerinden KDV hesaplanıp hesaplanmayacağı konusunda mevzuatta herhangi bir düzenleme olmaması dolayısıyla işletmelerin GEKAP bedellerini yansıtmalarındaki KDV uygulamaları farklılık arz edebilecektir. Hatta her ne kadar pay beyanı henüz gerçekleştirilmemiş olsa da GEKAP bedellerinin faturalarda yer verilmek suretiyle müşterilere yansıtıldığı, bazı faturalarda GEKAP bedeli üzerinden KDV hesaplandığı, bazı faturalarda ise hesaplanmadığı görülmekte olup belirtmiş olduğumuz uygulama farklılıklarının çoktan ortaya çıktığı görülmektedir. 

 

Uygulama farklılıklarının önüne geçilmesi açısından GEKAP bedellerinin, KDV matrahına dahil edilip edilmeyeceği yönünde ivedi bir yasal bir düzenleme yapılması gerekmektedir. Öte yandan, ilave maliyet artışı dolayısıyla ürün fiyatlarında artışa neden olan/olacak olan GEKAP bedellerinin, mevcut düzenlemeler uyarınca KDV matrahına dahil edilmesi durumunda ürün fiyatlarındaki artışın yükselmesi gündeme geleceğinden idare tarafından yapılacak olan yasal düzenlemenin GEKAP bedellerinin KDV matrahına dahil olmayacağı yönünde yapılmasının, ürün fiyatlarında meydana gelen artışlar ve enflasyonla mücadele kapsamında olumlu bir adım olacağı kanaatindeyiz.