İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı
Özet: Gelir Vergisi Kanununda yer alan yedi gelir unsuru içinde yer alan kira, ücret, menkul sermaye iradı, değer artışı kazancı ve arızi kazançlarda, 2024 yılında elde edilen istisna haddini ve yıllık beyan sınırını aşan gelir tutarı için Mart/2025 ayında Hazır Beyan Sisteminden yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
Anahtar kelimeler: Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi), beyannamenin onaylanması, mükellefiyet tescili, düzeltme/pişmanlık beyannamesi, dilekçe verilmesi.
1. Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi Üzerinden Yıllık Beyannamenin Verilmesi
2024 yılında elde edilen yedi gelir unsuruna ilişkin olarak yıllık beyanname verme dönemi 1 Mart itibariyle başlamış ve 2 Nisan 2025 tarihinde sona erecektir.
Hazır Beyan Sistemi, beyana tabi gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradı, ücret, menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlardan ibaret olan mükelleflerin, beyannamelerinin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanarak internet ortamında onayına sunulduğu, kullanımı çok kolay bir sistemdir.
Sisteme giriş yapıldığında hazırlanmış olan Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ekrana yansımakta ve beyanname üzerinde gerekli kontroller, düzeltmeler ve varsa gider, indirim vb. eklemeler yapıldıktan sonra onayladığı anda kayıtlara alınmak suretiyle vergi sistem tarafından hesaplanıp otomatik tahakkuk ettirilmektedir. Beyana tabi geliri sadece ücret-gayrimenkul sermaye iradı-menkul sermaye iradı-diğer kazanç ve iratlardan ibaret olanlar için Hazır Beyan Sistemindeki “Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi- 1001 D kodlu ” verilecektir.
2024 takvim yılına ait gelir vergisi beyannamesinin 1 Mart - 2 Nisan 2025 (31 Mart 2025 tarihinin resmi tatile rastlaması nedeniyle) tarihleri arasında verilmesi gerekmektedir. Takvim yılı içinde ülkeyi terk edenler, yurt dışına çıkma tarihinden önceki 15 gün içinde beyanname vermek zorundadırlar. Ölüm halinde ise beyanname ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde mirasçılar tarafından verilecektir. Vefat eden mükelleflere ait - ölüm tarihinin içinde bulunduğu takvim yılı başından ölüm tarihine kadar olan döneme tekabül eden (GMSİ + ÜCRET + DKİ + MSİ) - kıst dönem beyannameleri (1001 D- Kodlu Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi) elektronik ortamda verilecektir.
Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) üzerinden, beyana tabi gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), menkul sermaye iradı, ücret ile diğer kazanç ve irat gelirlerini ayrı ayrı veya birlikte elde eden mükellefler beyannamelerini verebilirler. Mart/2025 ayı içerisinde verilmesi gereken beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen gelir vergisi Mart ve Temmuz 2025 aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir.
Bu dört gelir unsurunda gelir sahipleri sisteme giriş yaparak beyannameyi doldurmakta ve onaylayıp vergi tahakkuk etmektedir. Öteden beri mükellef olanlar 2024 yılı gelirleri için beyanname vermeleri gerekmiyorsa dilekçe vermek suretiyle idareyi bilgilendirmesi gerekir.
Gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan oluşanlar Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden yıllık beyannamelerini verebilirler. 2024 yılında elde edilen dört gelir unsuruna ilişkin yıllık beyannamenin 1-31 Mart 2025 tarihleri arasında 7 gün 24 saat açık olan Hazır Beyan Sistemi kullanılarak gönderilebilir. Mükellefler GİB Mobil uygulamasını akıllı cep telefonlarına da indirmek suretiyle 7/24 cep telefonundan beyannameleri onaylayıp gönderebilirler. Kişilerin, sisteme giriş yaparak, hazırlanmış olan beyannameyi kontrol edip, istedikleri değişiklikleri yaptıktan sonra beyannameyi onaylayabilmeleri son derece kolay bir şekilde gerçekleşmektedir.
2. Gelir Sahipleri Tarafından Hazır Beyan Sistemindeki Yıllık Beyanname Üzerinde Her Türlü Değişikliğin Yapılması
Kira, ücret, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iradın yanı sıra ticari, zirai veya serbest meslek kazancı elde edenler sistem üzerinden beyanname veremeyeceklerdir. Sistemi kullanma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, sistem mükelleflere hızlı, güvenilir, kolay ve masrafsız bir şekilde beyanname verme imkânı sunmaktadır.
Sisteme ve detaylı bilgiye Gelir İdaresi Başkanlığı’nın www.gib.gov.tr internet adresinden ulaşılabilir. Sisteme kimlik bilgilerini girip özel güvenlik sorularını cevaplayarak ya da herhangi bir vergi dairesinden ücretsiz olarak alınacak Dijital Vergi Dairesi şifresiyle veya e-Devlet üzerinden giriş yapılması mümkündür. Ayrıca, beyannamenin Hazır Beyan Mobil uygulaması aracılığıyla da cep telefonundan göndermek de mümkündür.
Sisteme giriş yapıldığında hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi ekrana yansımakta ve Beyanname üzerinde gerekli kontroller, düzeltmeler ve varsa gider, indirim vb. eklemeler yapıldıktan sonra onayladığında elektronik ortamda kayıtlara alınmakta ve vergi sistem tarafından hesaplanarak otomatik olarak tahakkuk ettirilmektedir.
3. Sistem Üzerinden Beyanname Onaylandığı Anda Mükellefiyetin Otomatikman Açılması
Gelir sahibi kişiler, Dijital Vergi Dairesi üzerindeki Hazır Beyan Sisteminden dört gelir unsuruna ilişkin olarak elde ettikleri beyana tabi gelirlerini kontrol edip eksik ya da hatalı olan bilgiler düzeltebilir, beyanname düzeltilmiş şekliyle onaylayarak gönderilebilir.
Sistemden daha önce beyanname vermemiş veya mükellefiyet kaydı olmayanlarda yararlanabilmektedir. İlk defa yıllık gelir vergisi beyannamesi sistem üzerinden onaylayıp gönderildiğinde ilgili vergi dairesinde mükellefiyet kaydı otomatik olarak açılmaktadır (https://dijital.gib.gov.tr/ https://intvrg.gib.gov.tr/hazirbeyan/#/).
Örnek 1: 2024 yılı içerisinde birinci işverenden yıllık 1.200.000 TL, ikinci işverenden ise 300.000 TL ücret geliri elde eden ve ücretlerinin tamamından vergi kesintisi yapılan ödevli, birinci işverenden sonraki işverenden aldığı ücret geliri 2024 yılı için belirlenen 230.000 TL’lik beyanname verme sınırını aştığı için elde ettiği toplam 1.500.000 TL ücret gelirine ilişkin gelir vergisi beyannamesini Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden verebilecektir.
Örnek 2: Kişi 2024 yılında; mesken olarak kullanılmak üzere kiraya verdiği gayrimenkulünden 240.000 TL kira geliri, yurtdışındaki bir işverenden tevkifatsız 500.000 TL ücret geliri, 2020 yılında 1.000.000 TL’ye aldığı diğer bir gayrimenkulünü 2024 yılında 6.000.000 TL’ye satması karşılığında elde ettiği değer artış kazancı ve 600.000 TL’de menkul sermaye iradı (kar payı) geliri elde etmiş olup, 2024 yılında elde ettiği ve yıllık beyanname vermesi gereken dört gelir unsuru için 2024 yılı gelir vergisi beyannamesini Mart/2025 ayında Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden verebilecektir.
4. Sistem Üzerinden Verilen Beyannamede GVK’nın 89. Maddesindeki İndirimler İle Yıl İçinde Kesilen Vergilerin Mahsubu
Hazır Beyan Sisteminde, örneğin gayrimenkul sermaye iradından dolayı beyanname verecek bir kişi için sicil, gayrimenkul, irat tür ve tutarı, gider türü, indirim, vergi kesintisi gibi GMSİ beyannamesinde bulunan tüm bilgilerin görüntülenmesi, doldurulması ve değiştirilmesi işlemlerinin kolay, hızlı ve kontrol edilebilir bir şekilde yapılması mümkün olduğundan; bu Sistem üzerinden beyanname veren mükellefler; mesken istisnasını, gider indirimini (%15 götürü veya gerçek gider), GVK’nın 74. Maddesindeki gerçek giderleri, GVK’nın 89. maddesinde sayılan indirimleri (eğitim/sağlık harcamaları, hayat/şahıs sigorta primleri, bağış ve yardımlar gibi) ve de yıl içinde yapılan tevkifat tutarlarını indirim konusu yapabileceklerdir.
5. Hazır Beyan Sisteminden Pişmanlıkla veya Düzeltme Beyannamesi Verilmesi
Hazır Beyan Sistemi üzerinden, kanuni süresinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak düzeltme beyannamesi vermek mümkün olduğu gibi kanuni süresinden sonra verilmeyen beyannamenin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak suretiyle mart ayından sonra Sistem üzerinden pişmanlıkla beyanname vermek de mümkün bulunmaktadır.
Mart ayı içinde dört gelir unsurundan yıllık beyanname veren bir mükellef, bazı gelirlerinin veya giderlerini beyannameye yansıtmayı unuttuğunu fark ettiğinde, düzeltme beyannamesi vermek suretiyle daha önce vermiş olduğu beyannameyle ilgili olarak düzeltme beyannamesi verip cezasız bir şekilde beyanını düzeltebilir.
Örnek 3: Mesken olarak kullanılmakta olan gayrimenkulünden 2022 yılında 66.000 TL, 2023 yılında 196.000 TL mesken kira geliri elde etmesine rağmen bu gelirlerine ilişkin olarak kanuni süresinde beyanname vermeyen kişi, 2024 yılında da 250.000 TL mesken kira geliri elde etmiştir. Kinin ilgili yıllarda beyana tabi başkaca bir geliri bulunmamaktadır. Kişi, Hazır Beyan Sistemini kullanarak 2022, 2023 ve 2024 yıllarında elde ettiği bu gelirleri için ayrı ayrı Mart/2025 ayında yıllık beyanname verebilecektir.
Bu durumda, ödevli 2022 ve 2023 yıllarına ilişkin kira geliri beyannamelerini pişmanlıkla verecek, 2024 yılını ise normal süresinde vermiş olacaktır.
Örnek 4: Beyana tabi başka bir geliri olmayan, 2024 yılında dört adet dairesini mesken olarak kiraya vermesi sonucu, sırasıyla yıllık 280.000 TL, 220.000 TL, 186.000 TL ve 174.000 TL kira geliri elde etmesine rağmen sadece iki daire için toplam (280.000+220.000=) 500.000 TL kira geliri üzerinden Hazır Beyan Sisteminden Mart/2025’de beyanname veren kişi; 2024 yılı içerisinde diğer iki meskeninden elde ettiği toplam (186.000+174.000=) 360.000 TL’yi de kapsayacak şekilde düzeltme beyannamesi vermek istemesi durumunda, Hazır Beyan Sistemini kullanarak 2024 yılına ilişkin olarak düzeltme beyannamesi verebilecektir.
Örnek 5: 2024 yılında elde ettiği mesken kira geliri 33.000 TL’lik mesken istisnasının altında olan kira geliri sahibinin yine 2024 yılında elde ettiği değer artış kazancının da 87.000 TL’lik istisnanın altında kalması durumunda; kişinin yıllık beyanname vermesi gerekmediğinden, kişinin sistem üzerinden dilekçe vermek suretiyle bu durumdan vergi dairesini haberdar etmesi en doğru yöntem olacaktır.
6. Gelir İdaresi Tarafından Mükelleflere Gönderilen SMS Sonrasında Beyanname Verilmemesi Halinde Yapılacak İşlemler
Hazır Beyan Sisteminde dört gelir unsuru için yıllık beyannamelerin hazırlanmasında kira, ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratları elde eden kişilere ilişkin olarak Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi, tapu, banka, PTT, inşaat ve sigorta şirketleri, TOKİ, elektrik, su, doğalgaz şirketleri ve Sosyal Güvenlik Kurumu gibi kurum ve kuruluşlardan edinilen bilgiler kullanılmaktadır.
Gelir İdaresi gelir sahiplerine, 2024 yılında elde ettikleri dört gelir unsuru için SMS göndermek suretiyle elde ettikleri kazanç ve irat için yıllık beyanname vermeleri konusunda bilgilendirme SMS’i atmakta ve beyanname verilmemesi halinde cezai işlemle karşılaşacakları konusunda uyarmaktadır.
Gelir sahiplerinin beyanname vermesi gerektiği halde yıllık beyannamenin verilmemesi halinde, Gelir İdaresi çeşitli kurum ve kuruluşlardan temin ettiği verileri dikkate alarak cezalı tarhiyat yapacaktır. Ancak, burada kendisine SMS gelen kişilerin şayet yıllık beyanname vermesinin gerektirecek bir durum yok ise sistem üzerinden dilekçe vermek suretiyle vergi idaresine bilgi verilmesi uygun olacaktır.
7. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi İçin Ödenecek Damga Vergisi
2024 yılına ilişkin gelirler için 1.1.2025 tarihinden itibaren verilecek “Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi” için ödenecek damga vergisi tutarı 70 seri no.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile 672,40 TL olarak belirlenmiştir. Aynı Genel Tebliğde bilanço için 518,20 TL, gelir tablosu için 247,40, işletme hesabı özetleri için 247,40 TL, serbest meslek kazanç bildirimi için 247,40 TL damga vergisi ödenmesi gerektiği belirlenmiştir. Yıllık Beyannamedeki sırasına göre 2025 Yılı Gelir Vergisi Beyannamesi ve mali tablolar için ödenecek damga vergisi tutarları şöyledir.
|
|
|
|
||
|
Ödenmesi Gereken Damga Vergisi |
|
672 |
, |
40 |
|
|
|
|
||
|
Bilançolar |
|
518 |
, |
20 |
|
|
|
|
||
|
Gelir Tabloları |
|
247 |
, |
40 |
|
|
|
|
||
|
İşletme Hesabı Özetleri |
|
247 |
, |
40 |
|
|
|
|
||
|
Serbest Meslek Kazanç Bildirimi |
|
247 |
, |
40 |
Dolayısıyla sadece kira, ücret, MSİ veya diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname veren bir mükellefin yıllık beyanname için ödeyeceği damga vergisi 672,40 TL iken; bilanço esasında ya da işletme hesabı esasında defter tutanlar veyahut serbest meslek kazancı için beyanname verenlerde, beyanname için ödenecek 672,40 TL damga vergisi yanında bilanço, gelir tablosu, işletme hesabı özeti ve serbest meslek kazanç bildirimi içinde damga vergisi ödenmesi gerekmektedir.
Yıllık beyannamenin onaylanması halinde gelir vergisi ile birlikte damga vergisi tutarı da otomatik olarak tahakkuk edecektir. Yıllık beyanname de tahakkuk eden gelir vergisi olsa da olmasa da sadece beyanname vermekten dolayı damga vergisi mutlaka tahakkuk etmektedir. Beyannamede ödenecek vergi olmasa da mükellef bu damga vergisini birinci taksit ödeme süresi içinde ödemek durumundadır.
Örneğin verilen gelir vergisi beyannamesinde yıl içinde ödenen tevkif yoluyla kesilen vergiler ve geçici verginin hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi sonucunda ödenecek gelir vergisi çıkmaması ve iade edilecek vergi çıkması durumunda tahakkuk eden ve ödenecek gelir vergisi olmayacaktır. İşte böyle bir durumda da mükellef adına beyanname vermekten dolayı mutlaka damga vergisi tahakkuk etmekte ve birinci taksit ödeme süresi içinde ödenmesi gerekmektedir.
8. Hazır Beyan Sisteminde Tahakkuk Eden Verginin Ödenmesi
Dört gelir unsuruna ilişkin beyannamenin onaylanmasından sonra tahakkuk eden gelir vergisinin birinci taksiti (istenirse her iki taksitte ödenebilir) ve damga vergisi, Hazır Beyan Sistemi üzerinden “Anlaşmalı Banka Kartı-Kredi Kartı ile Ödeme” bölümünden anlaşmalı banka kartı veya kredi kartı ile ödenebilir ve ödeme işlemi tamamladıktan sonra ödeme belgesi bilgisayara indirilebilir. Ekranda yer alan “Ödemelerim ve Alındılarım” bölümünden ödenen vergi görüntülenebilir. Sistem üzerinde; doldurulan beyanname, tahakkuk fişi ve ödeme belgesi her zaman görüntülenebilir.
9. Beyannamede Gösterilen Gider ve İndirim Belgelerinin Saklanma Süresi
Hazır Beyan Sisteminde beyan edilen gelirden yapılan gider ve indirimler için beyan esasının gereği belge eklenmesi söz konusu değildir. Ancak, söz konusu belgelerin vergi mevzuatı uyarınca 5 yıllık tarh zamanaşımı süresi boyunca mükellef tarafından saklanması ve vergi dairesi tarafından talep edilmesi halinde ibraz edilmesi gerekmektedir.
10. Sonuç
Hazır Beyan Sisteminden; sadece kira, ücret, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iratları ayrı ayrı veya birlikte elde eden mükellefler yararlanabilecektir. Kira, ücret, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iradın yanı sıra ticari, zirai veya serbest meslek kazancı elde edenler sistem üzerinden beyanname veremezler.
Mükelleflerin, 2024 dönemine ait beyana tabi kira, ücret, MSİ veya diğer kazanç ve iratlar için 1 Mart -2 Nisan 2025 tarihleri arasında beyannamelerini vermeleri gerekmektedir. Verilen yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden tahakkuk eden gelir vergisinin, 2025 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenmesi gerekmektedir. Dört gelir unsuru için verilecek yıllık beyanname için 672,40 TL’de damga vergisi ödenmesi gerekir.
2024 yılında beyana tabi kira, ücret, MSİ veya diğer kazanç ve iratlar elde eden kişilerin mutlaka kanuni süresinde yıllık beyanname vermesi gerekmekte olup aksi takdirde Gelir İdaresi tarafından beyan edilmeyen gelirin çeşitli analizler sonucunda tespiti halinde, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanmak suretiyle kişilerden cezalı olarak geri alınacaktır.
Yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gereken gelirlerin tespiti konusunda, gelir sahiplerinin her türlü soru için Vergi İletişim Merkezini (189) arayıp bilgi almaları mümkündür. Ayrıca gelir sahiplerinin; Gelir İdaresinin internet sayfasında (www.gib.gov.tr) yer alan ücret, kira, MSİ ve diğer kazanç ve iratlara ilişkin olarak hazırlanmış olan rehber, broşürler ve infografiklerden yararlanmaları da mümkün bulunmaktadır.
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.