İmdat TÜRKAY/Mükellef Hizmetleri Grup Başkanı
Özet: 2024 yılında işverenler tarafından geçici görevli çalışanlara vergiden istisna edilerek ödenecek yurtiçi ve yurtdışı gündelik tutarları belirlenmiş ve uygulanmaya başlanmış bulunmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre işverenler tarafından çalışanlara yapılan harcırah ödemeleri ücret olarak değerlendirilmekle birlikte, söz konusu ödemeler aynı Kanuna göre vergiden istisna edilmiş olup istisna tutarının üzerinde bir ödeme yapılması halinde aşan kısım ücret olarak vergiye tabi tutulmaktadır. 2024 yılı yurtdışı gündelik tutarları 17.01.2024 tarihli ve 8124 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Yurtdışı gündelikler, KKTC için en yüksek gündelik tutarı, yurtdışı vergiden istisna gündelikler, yurtdışı Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarı.
1. GİRİŞ
Harcırah Kanunu’nun 33. maddesinde, bu Kanun gereğince verilen yurt içi gündeliklerinin miktarının her yıl bütçe kanunlarıyla belirleneceği; 34. maddesinde ise, bu Kanun gereğince verilecek yurt dışı gündeliklerinin miktarının, gidilecek ülkeye, memur veya hizmetlilerin aylık veya ücretleri ile görevin mahiyetine göre mali yıl itibariyle ve Hazine ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca belirleneceği hükmü yer almaktadır.
Bu kapsamda, 2024 yılında işverenler tarafından geçici görevle görevlendirilen personele ödenecek yurtiçi gündelik tutarları 25.12.2023 tarihli ve 7489 sayılı 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) Cetveli ile yurtdışı gündelik tutarları ise 17.01.2024 tarihli ve 8124 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır.
Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiş olmasını ve en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanı İdari İşler Başkanına ödenecek gündelik tutarını dikkate aldığımızda; 1.1.2024-31.12.2024 döneminde yurt içi seyahatler için personele ödenecek olan harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna edilecek tutarı 480 TL olarak, KKTC’ye yapılacak seyahatler nedeniyle personele ödenen harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna tutarı ise 919 TL olarak belirlenmiştir. Yurtdışı gündelik tutarları ise anılan Cetvelin 2. Sütununda yer alan tutarlar gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Harcırah, memur ve hizmetlilerin memuriyet mahalli dışına gönderilmeleri ve burada kaldıkları sürece yapacakları yol giderleri ile yeme, içme ve yatma giderlerine karşılık verilmektedir. İşverenler tarafından personele yapılacak harcırah ödemeleri Gelir Vergisi Kanununa göre ücret olarak değerlendirilmekte olup, söz konusu ödemeler aynı Kanuna göre belli limitler kapsamında gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, istisna tutarının üzerinde bir ödeme yapılması halinde aşan kısmın ücret olarak vergilendirilmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre işverenler tarafından yurtiçinde veya yurtdışında geçici görevlendirmelerde çalışanlara gider karşılığı olarak yapılan harcırah ödemeleri ücret sayılmakla beraber, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler ile Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Bu çalışmada, 2024 yılında kamu veya özel sektördeki işverenler tarafından yurtdışında hizmet erbabının geçici görevle gönderildikleri yerlerde yaptıkları giderlerine karşılık olarak ödenen harcırah ödemelerinin ne şekilde gelir vergisinden istisna edileceği incelenecektir.
2. GİDER KARŞILIĞI YAPILAN HARCIRAH ÖDEMELERİNİN GELİR VERGİSİNDEN İSTİSNA OLMASI
Gelir Vergisi Kanunu’na göre; işverenler tarafından çalışanlara ödenen harcırah ödemeleri ücret kapsamında değerlendirilmektedir. Ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nun 24. maddesinde, işverenler tarafından yurtiçinde ve yurtdışında geçici görevle görevlendirilen personele gider karşılığı olarak yapılan ve maddede yazılı ödemeler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Anılan maddenin (1) numaralı bendine göre; Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Buna göre, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından her yıl belirlenen tutarda ödenen harcırah ödemelerinin tamamı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Aynı maddenin (2) numaralı bendinde yer alan hükme göre ise; Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulmaktadır. Buna göre, Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlar tarafından ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı, yeme ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikler ise belli limitler dahilinde gelir vergisinden istisna edilmektedir.
2024 yılında işverenler tarafından geçici görevle görevlendirilen personele ödenecek yurtiçi gündelik tutarları 7489 sayılı 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) Cetveli ile yurtdışı gündelik tutarları ise 8124 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır. Yurtdışı gündelik tutarları her yıl Cumhurbaşkanı Kararı ekinde KKTC için (TL) cinsinden belirlenmekte, diğer ülkeler için ise gidilecek ülkeye göre yabancı para cinsinden belirlenmektedir.
Harcırah Kanunu’na tabi olan ve olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından, hizmet erbabına geçici görev sonrasında ödenecek harcırahından mahsup edilmek üzere görev öncesinde avans ödenebilmektedir. Bu durumda, GVK’nın 24. maddesi kapsamında istisna kapsamında avans olarak ödenen harcırah ödemeleri üzerinden 94/1. maddeye göre gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır. Ancak, avans ödemelerinde damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.
2.1. İstisna Tutarını Aşan Gündelik Ödemelerinde Vergi Tevkifatı
Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler, gelir vergisinden istisna edilmiş olup buna göre, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından her yıl belirlenen tutarda ödenen harcırah ödemelerinin tamamı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlar tarafından ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı gelir vergisinden istisna edilmiş olup yeme ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikler ise belli limitler dahilinde gelir vergisinden istisna edilmektedir. Dolayısıyla, Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlar tarafından ödenen yer değiştirme ve aile masrafları anılan GVK’nın 24/2’nci maddesi kapsamında yer almadığından, ücretin vergilendirilmesine ilişkin hükümlere göre vergilendirilmesi gerekir.
İşverenler tarafından hizmet erbabına yapılan ücret ve ücret kapsamındaki tüm ödemelerden gelir vergisinden istisna edilen kısımlar hariç, GVK’nın 94. maddesine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir. GVK’nın 96. maddesine göre; vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır. Bu durumda istisna miktarını aşan gündelik kısmının net olarak çalışana ödenmesi halinde, net tutarın brütü bulunarak, bu tutar üzerinden kesilecek verginin işverence üstlenilmesi kaydıyla, net ödeme yapılması mümkün olacaktır.
Diğer taraftan, ücret olarak gelir vergisine tabi tutulacak net ödeme tutarının brüt tutarı hesaplanarak, brüt tutar üzerinden aynı Kanunun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre tevkifat yapılması gerekmektedir. Ödenen net ücret ile işverence üstlenilen verginin toplamı genel hükümlere göre gider olarak dikkate alınacaktır. İstisna tutarını aşan harcırah ödemelerinin vergilendirilmesinde, diğer ücret ödemelerinin vergi matrahı ile toplanarak, ücretlinin kümülatif vergi matrahına ücrete ilişkin GVK’nın 103. maddesinde yer alan vergi tarifesinin uygulanması gerekmektedir.
3. YURTDIŞI GÜNDELİK ÖDEMELERİNİN VERGİLENDİRİLME ESASLARI
6245 sayılı Harcırah Kanununa göre, hizmet erbabına ödenecek yurtdışı gündelik miktarı gidilecek ülkeye, memur ve hizmetlilerin aylık veya ücret tutarları ile görevin mahiyetine göre her yıl Cumhurbaşkanı tarafından tespit edilmektedir. Yurtdışı gündelik tutarları her yıl Cumhurbaşkanı Kararı ekinde KKTC için (TL) cinsinden belirlenmekte; diğer ülkeler için ise gidilecek ülkeye göre yabancı para cinsinden belirlenmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre gider karşılı olarak yapılan harcırah ödemeleri ücret sayılmakla beraber, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler ile Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 34. maddesine göre, en son 2024 yılında yurtdışı gündelik tutarları 18.01.2024 tarihli ve 32433 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’nun 24. maddesine göre; Harcırah Kanunu’na tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler ile Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.) gelir vergisinden istisna edilmiştir. Harcırah Kanunu uygulamasında, gerek yurtiçi gerekse yurtdışı gündelik ödemelerinde en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelik tutarı esas alınacaktır.
3.1. KKTC’de Ödenecek Vergiden İstisna Gündelik Tutarları
İşverenler tarafından hizmet erbabına ödenecek yurtdışı gündelik miktarı gidilecek ülkeye, memur ve hizmetlilerin aylık veya ücret tutarları ile görevin mahiyetine göre her yıl tespit edilmektedir. Yurtdışı gündelik tutarları her yıl KKTC için (TL) cinsinden belirlenmekte; KKTC hariç diğer ülkeler için ise gidilecek ülkeye göre yabancı para cinsinden belirlenmektedir. 2024 yılında KKTC için yurtdışı gündelik tutarları 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ekinde yer alan “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Yapılacak Yolculuklarda Verilecek Gündeliklere Dair Karar” ile belirlenmiştir. Söz konusu Karar ekinde yer alan Cetvelde belirlenen yurtdışı gündelik tutarları gelir vergisinden istisna olup, belirlenen tutarların aşılması halinde aradaki farkın ücret olarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir.
Harcırah Kanunu’na tabi kuruluşlarca, yıllık olarak belirlenen miktarlara göre yapılan yurtdışı harcırah ödemelerinin tamamı gelir vergisinden istisna edilmiştir. Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlar tarafından ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı, yeme ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikler ise belli limitler dahilinde gelir vergisinden istisna edilmektedir. Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlarda yurtiçi harcırah ödemelerinde olduğu gibi gerçek yol giderlerinin tamamı gelir vergisinden istisnadır. Yemek ve yatma giderlerinde ise belge ile tevsik edilen gerçek tutarları ile ödendiğinde herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın tamamı vergiden istisna edilmektedir. Ancak, yeme ve yatma giderinin nakit olarak ödenmesi durumunda, yine yurtiçi harcırah ödemelerinde olduğu gibi, vergiden istisna edilecek tutarın hesabında aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelikler veya en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen yurtdışı gündelik tutarı esas alınacaktır. Kısmen belge karşılığında, kısmen de nakit olarak yapılan gündelik ödemelerinde ise yurtiçi gündelik ödemelerinde olduğu gibi işlem yapılacaktır.
3.2. KKTC İçin Belirlenen Gündelik Tutarlarına İlişkin Karar ve Cetvel
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne sürekli veya geçici bir görevle gönderilenlerin, gidiş ve dönüşleri ile geçici görevlendirme süreleri için verilecek gündelik miktarları, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Yapılacak Yolculuklarda Verilecek Gündeliklere Dair 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ekinde yer alan aşağıdaki Cetvelde yer almaktadır.
|
GÖREV UNVANI/KADRO DERECESİ |
1/1/2024-31/12/2024 |
|
1- Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları |
1.104,00 |
|
2- Anayasa Mahkemesi Başkanı, Bakanlar, Genelkurmay Başkanı, Milletvekilleri, Kuvvet Komutanları, Jandarma Genel Komutanı, Sahil Güvenlik Komutanı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, T.B.M.M. Genel Sekreteri, Orgeneraller, Oramiraller, Yargıtay, Danıştay, Uyuşmazlık Mahkemesi ve Sayıştay Başkanları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Danıştay Başsavcısı, Bakan Yardımcıları, Kamu Başdenetçisi |
919,00 |
|
3- Yükseköğretim Kurulu Başkanı, Bakanlık Müsteşarları, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri, Başbakanlığa bağlı Müsteşarlar, Korgeneral ve Koramiraller, Diyanet İşleri Başkanı, Başbakan Başmüşaviri, merkezde sürekli görevle bulunanlar dışındaki Büyükelçiler |
809,00 |
|
4- Yukarıdakiler dışında kalan memur ve hizmetlilerden; |
|
|
a) Aylık/kadro derecesi 1 olanlar |
700,00 |
|
b) Aylık/kadro derecesi 2-4 olanlar |
589,00 |
|
c) Aylık/kadro derecesi 5-15 olanlar |
479,00 |
Buna göre; 2024 yılında KKTC için vergiden istisna olarak verilebilecek en yüksek gündelik tutarı 919 TL olabilecektir. Buna göre, özel sektör işverenleri tarafından, ücret seviyesi ne olursa olsun, çalışanlarına Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yapacağı seyahatler nedeniyle anılan tutarda vergiden istisna gündelik ödenebilecektir. Bu tutarı aşan ödemelerin ise GVK’nın 24/2. maddesi gereğince net ücret ödemesi kabul edilerek vergiye tabi tutulması gerekmektedir.
3.3. KKTC’ye Giden Personele %50 Artırımlı Gündelik ile Ayrıca Konaklama Gideri Ödenmesi
Yurtdışı Gündeliklerine Dair Kararda da görüldüğü gibi, KKTC’ye yapılacak geçici görevlendirmelerde ilk 10 gün için %50 artırımlı gündelik uygulaması yoktur. 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile KKTC'ye yapılacak seyahatlerde Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı ödenecek gündelik tutarı en son 2024 yılında 919 TL olarak tespit edilmiştir. İşverenler tarafından KKTC'ye yapılacak seyahatler nedeniyle personele ödenecek harcırah gündeliğinin tespitinde yukarıdaki tabloda yer alan aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelik tutarları esas alınacaktır. Ancak, aynı aylık seviyesinin tespit edilememesi durumunda en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için belirlenen tutarı esas almaları mümkün bulunmaktadır. Tabloda da görüldüğü üzere, 2024 yılında KKTC için en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı ödenecek gündelik tutarı 919 TL olmaktadır.
2024 yılında uygulanacak, KKTC’ye Yapılacak Yolculuklarda Verilecek Gündeliklere Dair Kararın 3. maddesinin birinci bendinde yer alan hükme göre; Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne geçici görevle gönderilen ve bu Karar hükümlerine göre gündelik ödenenlerden, yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere, gündeliklerinin %75’ine kadar olan kısmı yatacak yer ücreti olarak ödenir. Bu hükme göre, KKTC’ye geçici görevle gönderilen personele nakit olarak ödenen gündeliğin dışında, yatacak yer temini için ödedikleri konaklama giderini belgelendirmeleri durumunda, belge bedelini aşmamak ve her defasında 10 gün ile sınırlı olmak şartıyla gündeliklerinin %75’ine kadar olan kısmın ayrıca ödenmesi gerekmektedir.
3.4. Yurtdışı Gündelik Tutarlarına İlişkin Cetvel
2024 yılında uygulanan Yurtdışı Gündeliklerine Dair 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ekinde yer alan Yurtdışı Gündeliklerinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Cetvelde gidilecek ülke/para birimleri ile görev unvanı/kadro derecesine göre, Devlet memurlarına ödenecek yurtdışı gündelik tutarları aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tabloda yer alan gündelik tutarları 2023 yılı ile aynı tutarlar olup bu yıl bir artış yapılmamıştır. GVK’nın 24/1. maddesine göre Harcırah Kanununa tabi işverenler tarafından söz konusu Cetvelde yer alan yurtdışı gündelik tutarları gelir vergisinden istisna edilerek hizmet erbabına ödenecektir. GVK’nın 24/2. maddesi hükmü gereğince de Harcırah Kanununa tabi olmayan işverenler tarafından, personele yapılan yurtdışı gündelik ödemelerinde tespit edilebilmesi halinde aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna ödenecek gündeliklerin veya Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarının, vergiden istisna edilecek yurtdışı gündelik tutarı olarak Cetvelde yer alan tutarlar dikkate alınacaktır.
Buna göre, 2024 yılında vergiden istisna edilecek en yüksek yurtdışı gündelik tutarları (Cetvelin II. Sütununda yer alan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelikler) ülkeler/para birimleri itibariyle aşağıdaki gibidir.
|
Ülkeler/Para Birimleri |
Cetvelin II. Sütunu (En yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenecek gündelik tutarı) |
|
ABD (ABD Doları) |
182 |
|
Almanya (Euro) |
164 |
|
Avustralya (Avustralya Doları) |
283 |
|
Avusturya (Euro) |
166 |
|
Belçika (Euro) |
161 |
|
Danimarka (Danimarka Kronu) |
1.238 |
|
Finlandiya (Euro) |
148 |
|
Fransa (Euro) |
160 |
|
Hollanda (Euro) |
156 |
|
İngiltere (Sterlin) |
115 |
|
İrlanda (Euro) |
155 |
|
İspanya (Euro) |
158 |
|
İsveç (İsveç Kronu) |
1.359 |
|
İsviçre (İsviçre Frangı) |
283 |
|
İtalya (Euro) |
152 |
|
Japonya (Japon Yeni) |
31.405 |
|
Kanada (Kanada Doları) |
244 |
|
Kuveyt (Kuveyt Dinarı) |
50 |
|
Lüksemburg (Euro) |
161 |
|
Norveç (Norveç Kronu) |
1.193 |
|
Portekiz (Euro) |
155 |
|
Suudi Arabistan (Suudi Arabistan Riyali) |
617 |
|
Yunanistan (Euro) |
158 |
|
Kosova (Euro) |
123 |
|
Diğer AB Ülkeleri (Euro) |
127 |
|
Diğer Ülkeler (ABD Doları) |
157 |
3.5. 2024 Yılında Vergiden İstisna Edilecek Yurtdışı En Yüksek Gündelik Tutarı
Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek tutarı olarak aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Yurtdışı Gündeliklerinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Cetvelin II. Sütununda Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelikler esas alınacaktır.
Buna göre, yemek ve yatmak giderlerine karşılık harcırah gündeliğinin tamamının nakden ödenmesi halinde yapılan ödemenin, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarını aşmamak kaydıyla vergiden müstesna tutulması, aşan kısmın ise ücret olarak vergilendirilmesinin gerekmektedir. GVK’nın 24/2. maddesinde parantez içinde yer alan, “Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.” hükmü gereğince işverenler tarafından, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikler esas alınabilecektir.
Ancak, aynı aylık seviyesindeki Devlet memuru tespit edilemeyen durumlarda, vergiden istisna edilebilecek kısmının hesaplanmasında, Devlet Memurları Kanunu hükümlerine tabi olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündelik tutar esas alınacaktır.
GVK’nın 24/2 numaralı bendinde; Harcırah Kanunu’na tabi olmayan personele ödenen yurt dışı harcırah gündeliğinin, “aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek tutarı” ile kıyaslamak suretiyle istisna edilmesi hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre, Harcırah Kanunu’na tabi olmayan personele yurt dışı harcırah tutarının istisna edilmesinde, öncelikle Harcırah Kanunu’na tabi olan personele ödenecek ve yurt dışı harcırahın istisna edilmesinde esas alınacak; harcırah tutarının, seyahatin ilk on günü için ödenecek harcırah tutarının, konaklama giderlerinin fatura ile belgelendirilmesinde ödenecek harcırah tutarının, konaklama giderlerinin fatura ile belgelendirilmemesinde ödenecek harcırah tutarlarının bilinmesi gerekir.
Buna göre; Harcırah Kanunu’na tabi olmayan personele ödenen harcırah tutarının istisna edilmesinde öncelikle; aynı aylık seviyesindeki Devlet memurunun ücretinin bilinmesi ve bu ücrete göre kıyaslama yapılması gerekir. Ancak, Devlet memurlarının gerek dereceler itibariyle, gerekse değişik sınıflar itibariyle kıyaslama yapılması çok mümkün bulunmamaktadır. Bu nedenle, Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan personele ödenen yurt dışı harcırah gündeliğinin istisna edilmesine esas olan kıyaslamanın; bu kapsamdaki personele ödenen ücret gelirine bakılmaksızın en yüksek Devlet memuruna ödenen yani Yurt Dışı Gündeliklerine Dair Karar’a ekli Cetvelin II. Sütunda yer alan harcırah gündeliği ile yapılması mümkün bulunmaktadır.
3.6. Yemek ve Yatmak Giderlerinin Nakden Ödenmesi Durumunda Vergilendirme
Gelir Vergisi Kanununun 24/2. maddesine göre, yemek ve yatmak giderlerine karşılık harcırah gündeliğinin tamamının nakden ödenmesi halinde yapılan ödemenin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen miktarı veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmamak şartıyla vergiden müstesna tutulması, aşan kısmının ise ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekir. Diğer taraftan, anılan personele fiili yemek ve yatmak giderleri dışında gündelik de ödendiği takdirde bu gündeliklerin tamamının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekecektir. Bu uygulama, yurt dışı harcırahları için de geçerli bulunmaktadır.
Harcırah Kanununa tabi olmayan işverenler, Cetvelde yer alan ülkelerde görevlendirdikleri personele ödeyecekleri yurtdışı gündeliklerin vergiden istisna edilecek tutarının belirlenmesinde yapılacak kıyaslamada, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliği veya Cetvelin II. Sütunda en yüksek Devlet memuru için verilecek gündelik tutarını esas alacaklardır. Bu tutarlar yurtdışı gündeliklere ilişkin Cetvelde ülkeler ve para birimleri olarak yer almaktadır. İşverenler, görevlendirdikleri personele ödeyecekleri yurtdışı gündeliklerin vergiden istisna edilecek tutarını tespit ederken yapılacak kıyaslamada Cetvelde yer almayan ülkeler için Cetvelin son satırında “Diğer AB Ülkeleri” ve “Diğer Ülkeler” satırlarındaki yurtdışı gündelik tutarlarını esas alacaklardır.
Örnek 1: İstanbul’da faaliyette bulunan (X) A.Ş. Mart/2024 ayında geçici görevli olarak 20 günlüğüne ABD’ye göndermiş olduğu personele günlük 250 Dolardan toplam 5.000 Dolar nakden gündeliğini avans olarak ödemiştir. Ödevliye dönüşünde belge karşılığında 50.000 TL uçak seyahati için ödeme yapılmıştır. Ödevli, görev dönüşünde konaklama için belge ibraz etmemiştir. Örnekte, vergiden istisna edilecek gündelik tutarının tespitinde Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarı esas alınmıştır.
|
20 Gün için ödenen gündelik tutarı (250X20=) |
5.000 Dolar |
|
ABD için Cetvelin II. Sütununda yer alan en yüksek gündelik tutarı |
182 Dolar |
|
1 Gün için %50 artırımlı gündelik tutarı (182X%50=) |
91 Dolar |
|
1 Günlük artırımlı gündelik tutarı (182+91=) |
273 Dolar |
|
10 gün için artırımlı gündelik tutarı (273X10=) |
2.730 Dolar |
|
Kalan 10 gün için normal gündelik tutarı (182X10=) |
1.820 Dolar |
|
Vergiden istisna edilecek gündelik miktarı (2.730+1.820=) |
4.550 Dolar |
|
Vergiye tabi gündelik miktarı (5.000-4.550=) |
450 Dolar |
|
Uçakla yapılan seyahat için ödenen vergiden istisna gerçek yol gideri |
50.000 TL |
Ödevliye görev dönüşünde işveren tarafından 20 gün için nakden ödenen 5.000 Dolar gündelik tutarının, 2024 yılı için en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için tespit edilen yurtdışı gündelik miktarı olan 182 Doların 10 gün için %50 artırımlı tutarı olan 2.730 Dolar ile kalan 10 gün için normal gündelik tutarı olan 1.820 Doların toplamı olan 4.550 Dolar gelir vergisinden istisna edilecek; bu tutarı aşan gündelik tutarı olan 450 Dolar ise ücret olarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutularak (450 Dolar net ücret ödemesi olarak brüte tamamlanarak vergi tevkifatı yapılacaktır.) kişiye ödenecektir. Gerçek yol gideri olan ve belge ile tevsik edilen uçak yolculuğu için ödenen 50.000 TL’nin tamamı gelir vergisinden istisna edilerek kişiye ödenecektir.
3.7. Yurtdışında İlk 10 Gün İçin %50 Fazla Gündelik Ödenmesi
En son yurtdışı gündeliklerin belirlendiği 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına göre 2024 yılında; yurtdışına veya sürekli görevle yurtdışında iken başka ülkelere geçici görevle gönderilenlere, Türkiye'den veya sürekli görevle bulundukları ülkelerden her çıkışlarında, seyahat ve ikamet süresinin ilk 10 günü için ödenecek gündelikler, ekli Cetveldeki miktarların %50 artırılması suretiyle hesaplanır. Harcırah Kanununa tabi olmayan kuruluşlarda vergiden istisna edilecek yurt dışı gündelik tutarının hesaplanmasında, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliğin tespit edilemediği durumlarda, “Yurt Dışı Gündeliklerinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Cetvel” in II. Sütununda yer alan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenen gündeliğin ilk 10 gün için %50 artırarak dikkate alınması gerekir.
Örnek 2: Merkezi İstanbul’da bulunan (Y) A.Ş. tarafından Mart/2024 ayında 8 günlüğüne Hollanda’ya geçici görevle gönderilen hizmet erbabına, dönüşünde yeme ve yatma giderleri karşılığı olarak ödenen 2.000 Euro harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna edilecek tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. Ödevli konaklama için işverenine ayrıca belge ibraz etmemiştir. Ödevliye dönüşünde belge karşılığında 30.000 TL uçak seyahati için ödeme yapılmıştır. Harcırah Kanununa tabi olmayan bu işveren tarafından yapılan gündelik ödenmesinde aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliğin tespit edilemediğini varsayılmıştır.
|
Nakit olarak 8 gün için ödenen gündelik tutarı |
2.000 Euro |
|
Hollanda için Cetvelin II. Sütunda Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için belirlenen gündelik tutarı |
156 Euro |
|
İlk 10 gün için %50 artırımlı tutarı (156 EuroX%50=) |
78 Euro |
|
Bir günlük artırımlı yurtdışı gündeliği toplamı (156+78=) |
234 Euro |
|
8 günlük yurtdışı gündelik tutarı (234X8=) |
1.872 Euro |
|
Vergiden istisna edilecek gündelik tutarı |
1.872 Euro |
|
Vergiye tabi gündelik tutarı (2.000-1.872=) |
128 Euro |
|
Uçakla yapılan seyahat için ödenen vergiden istisna gerçek yol gideri |
50.000 TL |
3.8. Yurtdışında Konaklama Gideri İçin İlave Ödeme Yapılması
8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına göre, Yurtdışı Gündeliklerine Dair Kararın 4. maddesinin 2. fıkrasında yer alan hükme göre; Türkiye'den yurtdışına geçici görevle gönderilenlerden, seyahat ve ikamet süresinin ilk 10 günü ile sınırlı olmak kaydıyla, yurtdışında yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri fatura ile belgelendirenlere, faturada gösterilen günlük yatak ücretinin birinci fıkrada belirtildiği şekilde artırımlı olarak hesaplanan gündeliklerinin %40'ına kadar olan miktar için bir ödeme yapılmaz, %40'ını aşması halinde ise aşan kısmın sadece %70'i ayrıca ödenir. Ancak, yatacak yer temini için ödenecek günlük ilave miktar, artırımlı olarak hesaplanan gündeliklerin ekli Cetvelin;
ü I-III no.lu sütunlarda gösterilen unvanlarda bulunanlar için %100'ünden,
ü IV-VIII no.lu sütunlarda gösterilen kadrolarda bulunanlar için %70'inden,
fazla olamaz. Kararın 3. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca ekli Cetvelde gösterilen miktarlardan daha aşağı miktarda gündelik belirlenmesi durumunda, yatacak yer ücretinin hesaplanmasında, ekli Cetvelde gösterilen gündeliklerin artırımlı miktarları esas alınır. Bu madde hükmü yurtdışı sürekli görev harcırahının hesabında dikkate alınmaz.
3.9. Gündeliklerin Belge Karşılığında Gerçek Tutarıyla Ödenmesi
138 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan açıklamalara göre, Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından harcırah gündeliği karşılığı olarak hizmet erbabının gerçek (fiili) yemek ve yatmak giderlerini belgelendirilmesi şartıyla, işverenlerce yapılan ödemeler, Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarı ile mukayese edilmeksizin tamamı vergiden müstesna tutulacaktır. Ancak, gerek gerçek yol giderlerinin, gerekse yeme ve yatma giderlerinin, ticari kazancın elde edilmesi ile ilgili olması ve yapılan giderlerin 213 sayılı Vergi Usul Kanununda yer alan belgeler ile tevsik edilmesi gerekmektedir. Buna göre, belge karşılığı konaklama ve yemek bedeli ödenmesi durumunda, yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden istisna olacaktır. İşverenlerin personele yemek ve yatma giderinin gerçek gider yöntemine göre belge karşılığında ödenmesi durumunda, personele ikinci kez ayrıca nakit olarak gündelik ödenmesi mümkün değildir. Belge karşılığında gerçek tutarı ile vergiden istisna edilerek ödenen yemek ve yatma giderinin dışında ayrıca nakit olarak ikinci kez ödeme yapılması durumunda, nakit olarak yapılan bu ikinci ödemenin tamamının ücret olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.
Örnek 3: (Z) Firması, Mart/2024 ayında personeli geçici görevli olarak 10 günlüğüne Almanya’ya göndermiş ve dönüşünde belge karşılığında (gerçek-fiili tutarıyla) toplam 2.000 Euro konaklama bedeli ile 1.500 Euro yemek bedelini kişiye nakden ödemiştir. Firma tarafından geçici görevli olarak görevlendirilen personele belge karşılığı ödenen konaklama bedeli ile yemek bedelinin toplamı olan 3.500 Euro’nun tamamı, en yüksek Devlet memuruna verilen gündelik tutarı ile kıyaslama yapılmaksızın gelir vergisinden istisna edilecektir.
3.10. Yurtdışı Konaklama Bedelinin Vergi Usul Kanunu Uyarınca Belgelendirilmesi, Yemek Bedelinin Belgelendirilememesi Durumunda Vergilendirme
193 sayılı GVK’nın 40/4, 57/8-c ve 68/3’üncü maddelerinde ticari, zirai ve mesleki faaliyetle ilgili seyahat giderlerinin, yapılan işin önemi ve genişliği ile mütenasip bulunmak ve seyahat maksadının gerektirdiği süreyle sınırlı olmak şartı ile kazançtan indirilebileceği hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan GVK’nın 24/2’nci maddesinde de Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler yani ticari, zirai ve mesleki işletmeler ile kurumlar tarafından, işle ilgili seyahat yapan görevlilere, yemek ve yatmak giderlerine karşılık olarak verilen gündeliklerin belli sınırlamalar kapsamında vergiden müstesna olduğu belirtilmiştir.
Bir firma tarafından yapılan bir özelge talebinde; şirketin yönetim kurulu başkanının Avrupa'daki sipariş alım işlemlerini yürütmek amaçlı yılın yarısından fazla gününde bir ülkede bulunduğu, yılın geri kalan günlerinde Türkiye'de imalatçı firmalara verilen siparişlerin tamamlanma faaliyetini yürüttüğü belirtilerek, yapılan harcırah ödemelerinin ne şekilde vergiden istisna edilerek ödeneceği ile yurt dışında geçirilen günler için ödenen harcırah ödemelerinin kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider yazılıp yazılamayacağının sorulması üzerine, Gelir İdaresi tarafından verilen görüşte; Gelir Vergisi Kanunu’nun 24/2, 61, 94, 96. maddelerinde yer alan hükümler ile 138 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalardan bahsedildikten sonra aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.
Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde; ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmış, aynı Kanunun 94/1 inci maddesi ile hizmet erbabına ödenecek ücretlerin 103 ve 104 üncü maddeleri kapsamında gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, şirketin Avrupa'daki sipariş alım işlemlerini yürütmek amacıyla yurt dışında bulunan yönetim kurulu başkanının Gelir Vergisi Kanununun 3 üncü maddesinin 2 numaralı bendi uyarınca tam mükellef sayılması, Türkiye içinde ve dışında elde ettiği tüm kazanç ve iratları üzerinden Türkiye'de gelir vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan şirket tarafından sürekli görev mahalli dışında (yurt dışında veya yurt içinde) geçici olarak görevlendirilen personele;
gerekir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinde; safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu hüküm uyarınca tespit edilecek kurum kazancından Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinde yer alan giderler indirilecektir. Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinde safi kazancın tespit edilmesinde indirilecek giderler sayılmış olup, aynı maddenin (1) numaralı bendinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceği belirtilmiştir.
Bu hükümlere göre, şirketin yönetim kurulu başkanına yurtdışında verdiği hizmetler için yapılan ve ücret olarak nitelendirilen söz konusu ödemelerin Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin (1) numaralı bendine göre kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Diğer yandan, ilişkili kişi olarak kabul edilen yönetim kurulu başkanına yapılan ücret niteliğindeki ödemelerin Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesinde yer alan transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümlerine uygun olarak belirlenmesi gerektiği tabiidir (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 07.03.2019 tarih ve 62030549-125[6-2017/291]-199809 sayılı özelgesi).
Bu durumda, Harcırah Kanununa tabi olmayan kurumlarda gerek yurtiçi gerekse yurtdışı gündelik ödemelerinin vergilendirilmesinde; konaklama bedelinin Vergi Usul Kanunu uyarınca belgelendirilmesi, yemek bedelinin belgelendirilememesi durumunda, konaklama bedelinin tamamının vergiden istisna edilmesi, yemek bedelinin ise bu giderlere karşılık olarak verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen miktarı veya Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarının aşan kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekmektedir.
3.11. Yurtdışı Gündeliğin Türk Lirasına Çevrilmesinde Dikkate Alınacak Kur
Yurtdışı Gündeliklerine Dair 8104 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına göre; harcırah için avans verilecek ise, avansın Türk Lirası cinsinden tutarı, yabancı para cinsinden avans miktarının tahakkuk tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan edilen efektif satış kuruyla çarpılması suretiyle bulunur. Şayet yurtdışı geçici görevlendirmelerde avans ödenecek ise ilgiliye Türk Lirası cinsinden ödenecektir. Avansın mahsup işlemlerinde ise ilgiliye ödenme tarihindeki Merkez Bankasınca ilan edilen efektif satış kuru esas alınır. Harcırah için avans verilmemiş ise, yurtdışı gündeliklerinin Türk Lirası cinsinden tutan, yabancı para cinsinden gündelik miktarının beyanname düzenleme tarihindeki Merkez Bankasınca ilan edilen döviz satış kuruyla çarpılması suretiyle bulunur. Yabancı para cinsinden, müstahak olunan harcırah miktarının avans miktarından fazla olması halinde fazla olan kısım için, beyanname düzenleme tarihindeki Merkez Bankasınca ilan edilen döviz satış kuru esas alınır.
4. HARCIRAH ÖDEMELERİNDEKİ KONAKLAMA VE YOL GİDERLERİNE İLİŞKİN KDV TUTARLARININ İNDİRİM KONUSU YAPILMASI VE BELGE DÜZENİ
Harcırah, memur ve hizmetlilerin memuriyet mahalli dışına gönderilmeleri ve burada kaldıkları sürece yapacakları yol giderleri ile yeme, içme ve yatma giderlerine karşılık verilmektedir. İşverenler tarafından personele yapılacak harcırah ödemeleri ücret olarak değerlendirilmekte olup, söz konusu ödemeler Gelir Vergisi Kanununun 24 üncü maddesi kapsamında gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, istisna üzerinde bir ödeme yapılması halinde aşan kısmın ücret olarak vergilendirilecektir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 227 nci maddesinde, "Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir." hükmü yer almakta olup, söz konusu kayıtların ise aynı Kanunun 229 ve müteakip maddelerinde yer alan veya Bakanlığımıza verilen yetkiye dayanılarak kullanılma zorunluluğu getirilen belgelerden uygun olanı ile tevsik edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, anılan Kanunun;
hükümlerine yer verilmiştir. Buna göre, işverenler tarafından personele yapılan harcırah ödemeleri Gelir Vergisi Kanununa göre ücret mahiyetinde olduğundan, bu ödemelerin mezkûr Kanunun 238 inci maddesi gereğince ücret bordrosu ile tevsik edilmesi ve temin edilen belgelerin bu bordroya ek yapılması icap etmektedir.
3065 sayılı KDV Kanununun;
hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, işverenler tarafından personele yapılan harcırah ödemeleri Gelir Vergisi Kanununa göre ücret mahiyetinde olduğundan, bu ödemeler vasıtasıyla personel tarafından yapılan harcamalara ait KDV'nin indirim konusu yapılması mümkün değildir. Ancak, gerçek gider yöntemine göre belgelendirilmesine bağlı olarak ve belgede yer alan tutarla sınırlı karşılanan konaklama ve yol masraflarının Gelir Vergisi Kanunu uyarınca gelir vergisinden istisna olan kısmına isabet eden KDV tutarları, harcamaların faaliyete yönelik olması ve bunlara ilişkin fatura ve benzeri vesikaların Kurum adına düzenlenmesi kaydıyla genel esaslar çerçevesinde indirime konu edilebilecektir. Diğer taraftan, personel adına düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV'nin her halükarda indirim konusu yapılamayacağı tabiidir (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığının 03.11.2020 tarih ve 27575268-105[227-2017-366]-288397 sayılı özelgesi).
Özetle, harcırah ödemelerinde işverenler tarafından uygulanan gerçek gider yönteminde (belgeye dayalı) iş seyahatine giden elemanın yapmış olduğu seyahat, konaklama ve yemek giderleri belgeye dayalı olarak gerçek tutarları üzerinden GVK’nın 40/4. maddesi kapsamında gider yazılır, bu kapsamda belge üzerinde gösterilen ve ödenen KDV ise indirim olarak dikkate alınacaktır.
5. HARCIRAH ÖDEMELERİNDEN DAMGA VERGİSİ VE SİGORTA PRİM KESİNTİSİ
488 sayılı Damga Vergisi Kanununa göre; aylık ve ücretlerin (harcırah ödemeleri dahil) ödenmesine ilişkin kağıtlar binde 7,59 oranında damga vergisine tabi tutulacaktır. Dolayısıyla, işverenler tarafından personeline yapılan harcırah ödemelerine ilişkin olarak düzenlenen kağıtların, ihtiva ettiği tutar üzerinden Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IV-1/b bölümüne göre %07,59 oranında nispi damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Avans olarak yapılan harcırah ödemeleri sırasında düzenlenen kağıtların 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IV/1-b fıkrası uyarınca nispi (binde 7,59 oranında) damga vergisine tabi tutulması, kati ödemeye ilişkin düzenlenen kağıdın ise, daha önce ödenen avansın mahsubunu da içerecek şekilde düzenlenmiş olması halinde, kalan ödeme tutarı üzerinden aynı nispette damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi, Konya Vergi Dairesi Başkanlığının 29.12.2016 tarih ve 31435689-120.03.05.01 – 101471 sayılı özelgesi).
Diğer taraftan, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun “Prime esas ücretler” başlıklı 77. maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime esas kazançlar” başlıklı 80. maddesine göre gündelikler, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak ücretlerin aylık tutarının tespitinde dikkate alınmamaktadır. Buna göre, Harcırah Kanunu’na tabi olmayan kuruluşlar tarafından, Gelir Vergisi Kanunu’nun 24/2. maddesinde belirtilen kişilere yapılacak olan ve vergiden istisna edilen harcırah ödemeleri sigorta primine tabi tutulmayacaktır. Ancak, belirlenen istisna sınırının üzerinde ödenen ve ücret kapsamında değerlendirilerek gelir vergisine tabi tutulan ödemeler üzerinden damga vergisi ile birlikte sigorta prim kesintisinin de yapılması gerekmektedir.
6. SONUÇ
Kamu için 2024 yılı yurtdışı gündelik tutarları, 17.01.2024 tarihli ve 8124 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır. Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiş olmasını ve en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanı İdari İşler Başkanına ödenecek gündelik tutarını dikkate aldığımızda; özel sektörde faaliyet gösteren işverenler açısından, KKTC’ye yapılacak seyahatler nedeniyle personele ödenen harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna tutarı 919 TL olarak belirlenmiştir. Yurtdışı gündelik tutarları ise anılan Cetvelin 2. Sütununda yer alan tutarlar gelir vergisinden istisna edilmiştir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre işverenler tarafından çalıştırılan personele gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında geçici görevlendirme sonucunda gider karşılı olarak yapılan harcırah ödemeleri ücret sayılmakla beraber, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler ile Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.
KAYNAKÇA