İmdat TÜRKAY-Gelir İdaresi Grup Başkanı
Özet: İşverenler tarafından hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin tamamı gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmediği, yemek hizmetinin yemek kartına yükleme yapmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle verildiği durumlarda, çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi aşmayan kısmı vergiden istisna olacaktır. 7420 sayılı Kanunla yapılan düzenleme sonrasında ise 1.12.2022 tarihinden bu yana, hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin 170 TL’ye kadar nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır.
Anahtar kelimeler: Ücret, işyerinde yemek verilmesi, nakit ödenen yemek bedeli, yemek kartı/yemek çeki, 2024 yılı yemek bedeli istisna tutarı.
1. Giriş
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez. Aynı Kanunda tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış ve hizmet erbabına işverenler tarafından ödenen ücretler ile ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), gelir vergisi tarifesine göre vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.
Ücretlerde istisnaları düzenleyen GVK’nın 23/8 inci bendinde yer alan hükme göre; hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak işverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi (324 seri no.lu GVGT ile 2024 yılında bir günlük yemek bedeline ilişkin istisna tutarı 170 TL olarak belirlenmiştir) aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir. 7420 sayılı Kanunla yapılan düzenleme sonrasında ise 1.12.2022 tarihinden bu yana, hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin belirlenen tutara kadar nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatlerde istisna kapsamına alınmıştır.
2. İşverenler Tarafından Hizmet Erbabına Yemek Verilmek Suretiyle Sağlanan Menfaatlerde İstisna Uygulaması
GVK’nın 23/8 inci bendinde yer alan, işverenler tarafından hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde istisna uygulaması hakkında gerekli açıklamalar ilk olarak 26/7/1995 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 186 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır. Daha sonra, 7420 sayılı Kanunla 1/12/2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yapılan değişiklikle, işverenler tarafından hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır. Bu konuda gerekli açıklamalar, 30.12.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 322 seri no.lu GVGT’de yapılmış bulunmaktadır. Buna göre, işverenler tarafından hizmet erbabına nakit ödeme yapılmaksızın yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde;
gelir vergisinden istisna edilmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 23/8. maddesine göre, hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden müstesnadır. Hazır yemek hizmeti veren mükelleflerden satın alınan yemeğin, işyerinde veya müştemilatında hizmet erbabına verilmesi durumunda sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden müstesnadır. İşverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında, çalışanlara yemek vermek suretiyle sağladığı menfaatlerin tamamı gider olarak indirilebilir.
3. İşverenler Tarafından Hizmet Erbabına Nakit Olarak Verilen Yemek Bedelinde İstisna Uygulaması
7420 sayılı Kanunla 1/12/2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yapılan değişiklikle, işverenler tarafından hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır. Konu hakkında yayımlanan 322 seri no.lu GVGT’de yapılan açıklamaya göre, hizmet erbabına nakit olarak ödenen yemek bedelinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için;
gerekmektedir.
Çalışana yapılan nakit yemek bedeli ödemesinin 2024 yılı için günlük 170 TL’yi aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilmektedir. Örneğin, işveren tarafından bir hizmet erbabına bir ayda 22 gün fiilen çalışması karşılığında yapılacak (170 TL X 22 gün=) 3.740 TL’lik yemek bedeli ödemesinin tamamı gelir vergisinden istisna edilecektir. Ancak yemek bedeli ödemesinin 22 gün boyunca 250 TL olarak ödenmesi durumunda, (250 TL X 22 gün) 5.500 TL’lik yemek bedelinin 3.740 TL’si gelir vergisinden istisna edilecek, kalan (5.500-3.740=) 1.760 TL ise vergiye tabi olacaktır. Yemek bedelinin fiilen çalışılan günlere ait bir günlük tutarının 2024 yılı için KDV hariç 170 TL’yi aşmaması, yemek bedelinin bu istisna tutarını aşması halinde aradaki farkın net ücret ödemesi olarak kabul edilip, işveren tarafından brüte tamamlanarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir.
Dolayısıyla, uygulamada bazı internet sayfalarında Gelir Vergisi Kanunu'na göre işverenler tarafından çalışanlara 170 TL + %10 KDV dahil 187 TL günlük yemek ücreti verildiğinde, bu tutarın tamamının gelir vergisinden istisna olduğu yönündeki açıklamalar doğru değildir. Gelir vergisinden istisna edilecek yemek bedeli tutarı günlük KDV hariç 170 TL’dir.
İşverenler tarafından hizmet erbabına yapılan ödemelere ilişkin olarak düzenlenen kağıtlarda yer alan tutarın, istisnaya isabet eden kısmı damga vergisinden de istisnadır. Ancak, istisnaya konu olmayan brüt ücret üzerinden binde 7,59 oranında damga vergisi hesaplanması gerekir. Çalışanlara nakit olarak yapılan yemek bedeli ödemelerinin, 18/11/2008 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte belirlenen ödeme usulüne göre yapılması gerekmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 238 inci maddesinin birinci fıkrasında, işverenlerin her ay ödedikleri ücretler için ücret bordrosu tutmaya mecbur oldukları hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla, işverenlerce hizmet erbabına nakit olarak verilen yemek bedelinin tamamının, istisna kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın ücret bordrosunda gösterilmesi gerekmektedir. İstisna kapsamındaki yemek bedeli ödemelerin vergi matrahına dahil edilmeyecektir. Konu hakkında 322 seri no.lu GVGT’de yer alan örnekleri 2024 yılına uyarlarsak nakit ödenen yemek bedelinde vergiden istisna edilecek tutar şöyle hesaplanacaktır.
Örnek 1: İşveren (A), 1/8/2024 tarihinden itibaren yemek bedeli ödemelerini hizmet erbabının banka hesaplarına yatırmaktadır. İşveren (A), her bir hizmet erbabına bir günlük yemek bedeli olarak 170 TL ödemektedir.
İşveren (A), hizmet erbabı (B)’ye Ağustos/2024 ayında 22 gün çalışması karşılığında yemek bedeli olarak (170 TL X 22 gün=) 3.740 TL ödemiştir. Buna göre hizmet erbabına, fiilen çalıştığı günlere ilişkin yapılan ve bir günlük tutarı 170 TL’yi aşmayan yemek bedeli ödemeleri gelir vergisinden istisna olduğundan, işveren (A) tarafından hizmet erbabı (B)’ye yapılan 3.740 TL’lik yemek bedeli ödemesinin tamamı gelir vergisinden istisna edilecektir. Hizmet erbabına yapılan ve günlük tutarı 2024 yılı için günlük 170 TL’yi aşan yemek bedeli ödemelerinin, bu tutarı aşan kısmı istisna kapsamında değildir.
Örnek 2: İşveren (C), 1/9/2024 tarihinden itibaren yemek bedeli ödemelerini hizmet erbabının banka hesaplarına yatırmaktadır. İşveren (C), her bir hizmet erbabı için çalışılan gün sayısını da dikkate alarak bir günlük yemek bedeli olarak 200 TL ödemektedir.
İşveren (C), Eylül ayında 24 gün çalışan hizmet erbabı (Ç)’ye yemek bedeli olarak (200 TLX 24 gün=) 4.800 TL ödemiştir. Buna göre, hizmet erbabının fiilen çalıştığı günlere ilişkin bir günlük tutarı 170 TL’yi aşmayan yemek bedeli ödemeleri gelir vergisinden istisna olduğundan, işveren (C) tarafından hizmet erbabı (Ç)’ye yapılan yemek bedeli ödemesinin (170 TL X 24 gün=) 4.080 TL’si gelir vergisinden istisna edilecek, kalan (4.800 TL – 4.080 TL=) 720 TL ise net ücret ödemesi olarak brüte tamamlayıp vergiye tabi olacaktır. Bu yöntemde vergiden istisna edilecek tutarı KDV dahil (170X%10=17) 170+17=187 TL olarak hesaplamak doğru değildir.
4. Çalışanlara Yemek Kartı ve/veya Yemek Çeki Vermek Yoluyla Yemek Bedeli Ödenmesinde İstisna Uygulaması
Konu hakkında yayımlanan 322 seri no.lu GVGT’de yapılan açıklamaya göre; işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmediği ve yemek hizmetinin, yemek kartı ve/veya yemek çeki hizmeti veren işletmelerin yemek kartlarına yükleme yapılmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle verildiği durumlarda, her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Uygulamada yemek çeki organizasyonu yapan firmalar bulunmakta olup bu organizasyondan çalışanlarını yararlandırmak isteyen işverenler, satın aldıkları bu yemek çeki, yemek kuponu ve yemek biletini çalışanlarına vermek suretiyle organizasyona dahil olan yemek hizmeti veren restoran, lokanta ve kafelerde kullanmalarını sağlamaktadırlar. GVK’nın 23’üncü maddesinin 8 numaralı bendinde, hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile bu amaçla sağlanan menfaatlerin ücret olarak vergilendirilecektir. Uygulamada yemek kartı ve yemek çeki şeklinde yemek yardımının çalışana sağlanması durumunda KDV dahil edilerek (170X%10=17+170=) 187 TL vergiden istisna yemek bedeli ödenmesi durumunda, çalışana nakit ödemeye göre 17 TL daha fazla yemek bedeli avantajı sağlanmış olmaktadır. Oysa her türlü yemek bedeli ödemesinde vergiden istisna edilecek tutar 170 TL’dir.
Öte yandan, işverenler tarafından çalışanlara ücret mahiyetinde verilen ve ücret hükümlerine göre vergilendirilen market ve erzak çeklerinin tamamının, Gelir Vergisi Kanunun 40/1’inci maddesine ticari göre kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının, 13.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 61-965 sayılı özelgesi.). Yine, uygulamada özellikle satış ve pazarlama bölümünde çalışan personele belli bir satış kotasına ulaşıldığı zaman, belirli mağazalarda harcama imkanı sağlayan alışveriş çeki verilmektedir. Satış elemanlarına verilen alışveriş çeki bedellerinin ücret kapsamında değerlendirilerek, ücret bordrosuna dahil edilmek suretiyle GVK’nın 94/(1) numaralı bendine göre gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir. Öte yandan, bu bedellerin aynı Kanun'un 40/(1) numaralı bendine göre gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.
5. Hizmet Erbabına İşyerinde Veya Müştemilatında Yemek Verilmenin Yanında Bazı Hizmet Erbabına Nakit Olarak Yemek Bedeli Ödenmesi Durumunda İstisna Uygulaması
Daha önceki bölümde de belirtildiği üzere, hizmet erbabına nakit olarak ödenen yemek bedelinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için; işverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi, günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi aşmaması ve fiilen çalışılan günlere ilişkin olması gerekmektedir. Esas itibariyle işverenin nakit olarak yemek bedeli ödemesi için, hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi gerekmektedir. Yani hem işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi hem de nakit ödeme yapılması mümkün değildir.
Bir başka ifadeyle, hizmet erbabına nakit olarak yapılan yemek bedeli ödemesinin Gelir Vergisi Kanununun 23/8 numaralı bendi uyarınca istisna kapsamında değerlendirilebilmesi için, işverenler tarafından gerek işyerinde veya müştemilatında gerekse işyeri veya müştemilatı dışında herhangi bir yerde yemek verilmemesi ya da yemek hizmetinin yemek çeki/kuponu verilmek suretiyle karşılanmamış olması gerekmektedir.
Ancak işverenler tarafından işletmede yapılan işin gereği olarak uygulamada bu keskin sınırı gözetmek ve uygulamak her zaman mümkün olmayabilmektedir. Örneğin işveren tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesine rağmen, yürütülen işin gereği olarak pazarlama bölümünde çalışan personel ile işin gereği olarak sahada çalışan personel gibi işyerinde verilen yemek hizmetinden faydalanamayan hizmet erbabına da nakit olarak verilen yemek bedeli ödemelerinin istisna kapsamında kabul edilmesi gerekmektedir. Çünkü söz konusu personellerin fiilen işyerinde veya müştemilatında verilen yemek hizmetinden yararlanması mümkün değildir. Benzer şekilde uzaktan çalışma yöntemiyle çalışan ve işyerine gelmeyen, dolayısıyla işyerinde veya müştemilatında verilen yemek hizmetinden faydalanamayan hizmet erbabına nakit olarak yapılan yemek bedeli ödemelerinin de istisna kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu konuda Gelir İdaresine sorulan bir soruda; şirketin üç vardiya olarak personel çalıştırdığı ve iş yerinde günde bir öğün yemek çıktığından yemek hizmetinden bir vardiyanın faydalandığı, diğer iki vardiyanın ise faydalanamadığı belirtilerek, yemek hizmetinden faydalanamayan vardiyalarda çalışan personele nakdi olarak yapılan yemek bedeli ödemelerinin GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yer alan istisnadan faydalanıp faydalanmayacağının sorulması üzerine verilen görüşte; şirket bünyesinde yemek hizmeti verilmeyen vardiyalarda çalışan personele nakit olarak yapılan yemek bedeli ödemelerinin; fiilen çalışılan günlere ait olması, belirlenen bir günlük yemek bedeli tutarının 2023 yılında 110 TL’yi, 2024 yılında 170 TL'yi aşmaması ve bu personele işyerinde veya müştemilatında ayrıca yemek verilmemesi kaydıyla, GVK’nın 23/8 numaralı bendi uyarınca istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmaktadır. Öte yandan, yapılan nakdi ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatlerin ücret olarak değerlendirilerek, GVK’nın 61, 94, 103 ve 104 üncü maddelerine göre vergilendirilmesi gerektiği belirtilmiştir (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi, Amasya Defterdarlığının 01.03.2024 tarih ve E-65771276-120-6307 sayılı özelgesi).
Çalışanların bir kısmına işyerinde yemek verilip, bir kısmına nakit yemek bedeli ödenmesi durumunda ücret istisnasının nasıl uygulanacağı konusunda Gelir İdaresine sorulan diğer bir soruda; personele işyerinde yemek verildiği ancak vejetaryen olma, yemek menüsünü tercihlerine uygun bulmama gibi çeşitli nedenlerle yemek hizmetinden faydalanmak istemeyen personele yemek bedelinin şirket tarafından nakdi olarak ödeneceği belirtilerek yemek hizmetinden faydalanmak istemeyen personele nakdi yemek yardımı yapılması halinde GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yer alan istisnadan yararlanıp yararlanamayacağının sorulması üzerine verilen özelgede aşağıdaki şekilde açıklama yapılmıştır (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 21.11.2023 tarih ve E-62030549-120[23-2022]-1315945 sayılı özelgesi);
6. Çalışanların Bir Kısmına İşyerinde Yemek Verilip, Bir Kısmına Yemek Kartına Yükleme Yapılması Durumunda İstisnasının Uygulanması
Konu hakkında Gelir İdaresine sorulan bir soruda; şirketin genel müdürlük ve belli mağazaları dışındaki tüm mağazalarında çalışan personeline iş yerinde veya müştemilatında yemek imkanı sağladığı ancak, genel müdürlük ve bazı mağazalarda yemek imkanı sunulmaması nedeniyle çalışanlara anlaşmalı olunan yemek kartı şirketi aracılığıyla yemek kartı verildiği ve personelin aylık çalışma günleri dikkate alınarak yemek kartlarına yemek bedeli ödemesi yapıldığı belirtilerek, yemek kartı aracılığıyla yapılan bu ödemenin GVK’nın 23/8 numaralı bendi kapsamında gelir vergisinden istisna olup olmadığı hususunda görüş talep edilmiş olup verilen özelgede özetle; genel müdürlük ve mağazalarda çalışan ve işyerinde ya da müştemilatında yemek hizmeti verilmeyen personelin şirket tarafından verilen yemek hizmetinden yararlanma imkanlarının olmaması halinde, bu personele anlaşmalı olunan yemek kartı şirketi aracılığı ile verilen yemek kartına yapılan yemek bedeli ödemesinin; fiilen çalışılan günlere yönelik yapılması kaydıyla bir günlük tutarının ilgili yıl için belirlenen tutarı (2024 yılı için 170 TL) aşmayan kısmının, GVK’nın 23/8 numaralı bendi uyarınca istisna kapsamında değerlendirilmesinin mümkün bulunduğu açıklanmıştır (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi, Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı 23.07.2024 tarih ve E-64597866-120-14960 sayılı özelgesi).
7. Gelir Vergisinden İstisna Yemek Bedeli-KDV İlişkisi
KDV uygulamasında personele bedelsiz sağlanan menfaatlerden olan personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi KDV’ye tabi tutulmaz. İşletmenin iktisadi faaliyetini sürdürebilmesi için yapılan ve işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru olan bu masraflar, maliyetin bir parçası olduğundan, personele tahsis sırasında vergiye tabi tutulmaz, bu mal ve hizmetlerin iktisabında yüklenilen vergiler ise genel hükümlere göre indirim konusu yapılabilir. Yani, yemek hizmeti nedeniyle satın alınan mal ve hizmetler için yüklenilen KDV, mal ve hizmet bedeline dahil edilmez ve indirim yoluyla giderilmesi gerekmektedir.
İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmediği ve yemek hizmetinin, yemek kartı ve/veya yemek çeki hizmeti veren işletmelerin yemek kartlarına yükleme yapılmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle verildiği durumlarda ya da nakit olarak yemek bedeli ödenmesi halinde, her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi aşmayan kısmı gelir vergisinden müstesnadır. Gelir vergisi uygulamasında yemek bedeli istisnasında ister nakit ödensin ister yemek çeki veya yemek kartına yüklensin yıllık olarak belirlenen istisna tutarı olan 170 TL’ye KDV dahil değildir. Bu nedenle 170 TL vergiden istisna edilecek, bu bedele isabet eden KDV işveren tarafından indirim konusu yapılacaktır. Yemek bedeli tutarının 170 TL’yi aşması halinde, aşan kısım (istisna tutarına isabet eden KDV hariç olmak üzere) net ödenen ücret olarak kabul edilecek ve brüte tamamlanarak vergiye tabi tutulacaktır.
Örneğin, Ağustos 2024 ayında bir işveren işyerinde veya müştemilatında yemek vermediği ve yemek bedeli ödemelerini nakit olarak ödemeyi tercih etmekte ve hizmet erbabının banka hesaplarına yatırmakta ve her bir hizmet erbabına bir günlük yemek bedeli olarak 170 TL ödemektedir. İşveren hizmet erbabına 22 gün çalışması karşılığında vergiden istisna yemek bedeli olarak (170 TL X 22 gün=) 3.740 TL ödemesi durumunda bu tutara KDV dahil değildir. Aynı işveren Ağustos 2024 ayında işveren işyerinde veya müştemilatında yemek vermediği durumda vergiden istisna yemek bedeli ödemesini nakit ödeme yerine yemek kartı/çeki/kuponu şeklinde gerçekleştirilmesi durumunda, GVK’ya göre gelir vergisi istisna tutarı KDV hariç belirlendiği için halen günlük 170 TL olan istisna tutarı yemek kartı/yemek çeki uygulamasında hizmet erbabına 22 gün çalışması karşılığında yemek bedeli olarak (170 TL X 22 gün=) 3.740 TL vergiden istisna yemek yardımı sağlamış olacaktır. Bu tutara KDV dahil değildir.
Şayet işveren yemek istisnasını KDV dahil olarak uygularsa, 22 gün çalışması karşılığında yemek bedeli olarak günlük KDV dahil (170 X %10=17+170=) 187 TL olarak toplamda (187 TL X 22 gün=) 4.114 TL hesaplanacaktır. Bu durumda nakit ödemeye göre yemek karttı ve yemek çeki uygulamasına göre çalışana (4.114-3.740=) 374 TL daha fazla avantaj sağlanmış olacaktır. İster nakit ödeme istersen diğer şekillerde yemek bedeli ödemesinde her yıl günlük olarak belirlenen ve 2024 yılı için 170 TL olan bu istisna tutarına KDV dahil değildir. Bu durumda, hizmet erbabının 22 gün çalıştığı varsayıldığında gelir vergisi istisnasına tabi olarak yemek kartına yüklenebilecek azami tutar Ağustos ayı için KDV dahil 4.114 TL’dir. Bu tutarın 3.740 TL’si gelir vergisinden müstesna olacak, 374 TL KDV indirilecektir. Aylık KDV dahil 4.114 TL yemek bedeli çalışana nakit ödenirse KDV’ye tekabül eden kısım olan 374 TL net ücret olacak ve brüte tamamlanıp üzerinden vergi tevkifatı yapılacaktır. 2024 yılı için 22 günlük KDV hariç 3.740 TL’nin üzerindeki nakden yemek bedeli ödemelerinde de aşan kısım nedeniyle gelir vergisi hesaplanacaktır.
8. İşverenler Tarafından İşyerinde veya İşyerinin Müştemilatında, Hizmet Erbabına Yemek Vermek Suretiyle Sağlanan Menfaatlerin Gider Yazılması
Konu hakkında 186 seri no.lu GVGT’de yapılan açıklamalara göre;
· Gelir Vergisi Kanununun 40/2 numaralı bendinde "Hizmetli ve işçilerin işyerinde veya işyerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri,..." nin, ticari kazancın tespitinde gider olarak indirileceği,
· GVK’nın 57/4 numaralı bendinde, "işçilerin iaşe, ... gideri..."nin zirai kazancın gerçek usulde tespitinde zirai hasılattan indirileceği,
hükme bağlanmıştır.
Buna göre, işverenler tarafından işyerinde veya işyerinin müştemilatında, hizmet erbabına yemek vermek suretiyle sağlanan menfaatler ticari, zirai ve mesleki kazancın gerçek usulde tespitinde hasılattan gider olarak indirilebilecektir. Öte yandan, çalışanlara ücret mahiyetinde verilen market ve erzak çeklerinin tamamının, GVK’nın 40/1’inci maddesine göre kazancını tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. 213 sayılı VUK’un 238’inci maddesinin birinci fıkrası gereğince, işverenler tarafından her ay ödedikleri ücretler için "Ücret bordrosu" düzenlenmesi gerekmektedir. İstisnaya konu yemek bedeli tutarı için damga vergisi hesaplanmaması, ancak istisnaya konu olmayan brüt ücret üzerinden binde 7,59 oranında damga vergisi hesaplanması gerekmektedir.
İşverenler, civar lokantalardan veya yemek verme hizmeti sağlayan diğer kuruluşlardan hizmet erbabına yemek vermek suretiyle sağladıkları menfaatlerin vergiden istisna edilecek kısmı ile vergiye tabi olacak kısmını belirlemeleri bakımından, ücret bordrosunda bu hususu göstermek zorundadırlar. İşverenler yaptıkları bu ücret ödemelerini ücret bordrosuna dayandırarak, genel hükümlere göre gider yazacaklardır. Lokantalar veya yemek verme hizmetini sağlayanlardan alınan faturalar (götürü mükellefler için gider pusulası), bu bordronun eki niteliğinde gider belgesi kabul edilecektir.
GVK’nın 23/8’inci maddesinde düzenlenen, işverenler tarafından çalışanlara sağlanan yemek bedelindeki istisna uygulamasına göre; işverenler tarafından hizmet erbabına verilen yemeğin işyeri ve müştemilatında verilmesi halinde, yemek bedelinin tamamının gelir vergisinden ve KDV’den istisna edilmesi gerekir. Yemek işyeri ve müştemilatı dışında veriliyorsa yemek bedeline ilişkin faturanın işveren adına düzenlenmesi ve yemek bedeline ilişkin ödemenin bu hizmeti sağlayan lokanta veya kuruluşa yapılması halinde, yemek bedelinin 2024 yılı için KDV hariç 170 TL’sinin gelir vergisinden istisna tutulması, fazlasının ilgili ücret matrahına dahil edilerek ücret hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Yemek bedelinin tüm bunların dışında nakit olarak ödenmesi durumunda ise 2024 yılı için günlük 170 TL’yi aşmaması gerekmektedir. Nakit olarak ödenen yemek bedeli tutarının belirlenen bu tutarı aşması halinde ise net ücret olarak kabul edilmesi ve brüte tamamlanarak kümülatif ücret matrahına dahil edilerek tevkifat yapılması gerekmektedir.
9. Sigorta Primine Esas Kazançlardan İstisna Tutulacak Yemek Parası
Yemek bedeli konulu 2022/22 sayılı SGK Genelgesinde yapılan açıklamaya göre; işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen oranının fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutarının, prime esas kazanca dahil edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu tarafından alınan 17.11.2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Karar ile yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin %23,65’inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.
Bu durumda, yemek bedeli adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;
formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
Buna göre sigortalılar için üçüncü kişilere yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla fatura karşılığı yemek bedeli ödenmesi halinde günlük brüt asgari ücretin %23,65’inin fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutar, prime esas kazanca dahil edilmemektedir. İstisna tutulacak tutar, günlük asgari ücret tutarının değişmesi ile artmaktadır. Dolayısıyla, 1/1/2024 tarihinden itibaren günlük asgari brüt ücretin %23,65’ine denk gelen kısmı yani 2024 yılı günlük brüt asgari ücret olan 666,75 TL üzerinden hesaplanınca 157,69 TL’lik kısmı SGK primine esas kazançtan istisna tutulmuştur.
Bu arada, 8.1.2024 tarihli ve 2024/2 sayılı SGK Genelgesinde yapılan açıklamaya göre; prime esas kazançlardan istisna tutulacak yemek parası tutarı belirtilmiştir. Buna göre, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların günlük yemek parası, 1/1/2024 ila 31/12/2024 tarihleri arasında (666,75 TL X % 23,65=) 157,69 TL olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla, günlük yemek bedelinin 157,69 TL’si prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Örneğin işveren tarafından bir çalışana günlük KDV hariç 170 TL yemek kartı veya yemek çeki yardımı yapılması halinde; gelir vergisi kesintisi yapılmayacak, damga vergisine tabi matrah oluşmayacak, sadece her gün için SGK prim matrahı (170– 157,69) 12,31 TL olarak bordroya yansıyacaktır. Yine işveren tarafından bir çalışana günlük nakit 200 TL yemek yardımı yapılması halinde ise gelir vergisi kesintisine tabi tutar (200-170=) 30 TL net ücret ödemesi olarak brüte tamamlanarak gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılacak ve her gün için SGK prim matrahı (200–157,69) 42,31 TL olarak bordroya yansıyacaktır.
10. Sonuç
Ücret ödemelerine ilişkin istisnaların yer aldığı GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yer alan hükme göre, hizmet erbabına işverenlerce işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 324 seri no.lu GVGT ile belirlenen 2024 yılı için 170 TL’yi (KDV dahil 187 TL) aşmayan kısmı vergiden istisna olacaktır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir. İstisnaya isabet eden kısım için damga vergisi hesaplanmaz, ancak istisnaya konu olmayan brüt ücret üzerinden binde 7,59 oranında damga vergisi hesaplanır.
Gelir vergisi uygulamasında 2024 yılı için belirlenen günlük yemek bedeli istisna tutarı olan 170 TL’ye KDV dahil değildir. Bu nedenle 170 TL vergiden istisna edilecek, bu bedele isabet eden KDV işveren tarafından indirim konusu yapılacaktır. Yemek bedeli tutarının 170 TL’yi aşması halinde, aşan kısım (istisna tutarına isabet eden KDV hariç olmak üzere) net ödenen ücret olarak kabul edilecek ve vergiye tabi tutulacaktır. Ayrıca, 2022/22 sayılı SGK Genelgesine göre sigortalılar için üçüncü kişilere yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla fatura karşılığı yemek bedeli ödenmesi halinde günlük brüt asgari ücretin %23,65’inin fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutar, prime esas kazanca dahil edilmediğinden; 1/1/2024 tarihinden itibaren uygulanan günlük brüt asgari ücret 666,75 TL’dir. Bu hesaba göre günlük 157,69 TL yemek bedeli prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde istisna uygulaması hakkında gerekli açıklamalar ilk olarak 186 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır. Daha sonra, 7420 sayılı Kanunla 1/12/2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, GVK’nın 23/8 numaralı bendinde yapılan değişiklikle, işverenler tarafından hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır. Böylece, yemek yardımları günlük 170 TL’yi aşmamak kaydıyla, ister nakit yapılsın, isterse yemek çeki, yemek kuponu ve yemek kartları verilmesi suretiyle sağlansın gelir vergisinden istisna olmuştur. Bu konuda gerekli açıklamalar, 322 seri no.lu GVGT’de yapılmış bulunmaktadır. Hizmet erbabına nakit olarak ödenen yemek bedelinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için; işverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi, günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 TL’yi aşmaması ve fiilen çalışılan günlere ilişkin olması gerekmektedir. Bu arada nakit ödemelerde günlük yemek bedeli tutarına KDV ilave edilmesi söz konusu değildir.
7420 sayılı Kanun ile çalışanlara sağlanan yemek bedeli istisnasında önemli bir değişiklik yapılmış olup personele iş yerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda yemek bedeli ödemesinin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şartı kaldırılmıştır. Böylece, yemek bedelinin çalışanların banka hesabına yatırılması ve çalışanlarca bu tutarların yemek hizmeti veren işletmeler dışında da kullanılması durumunda, söz konusu istisnadan faydalanılması mümkün bulunmaktadır. Yani yemek bedeli ister nakit yapılsın, isterse yemek çeki, yemek kuponu ve yemek kartı verilmesi suretiyle sağlansın günlük yemek bedelinin 2024 yılı için KDV hariç 170 TL’yi aşmaması şartıyla gelir vergisinden istisna olacaktır.
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.
KAYNAKÇA