İmdat TÜRKAY/Mükellef Hizmetleri Grup Başkanı
Özet: 6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle 7440 sayılı Yapılandırma Kanunu ile depremden etkilenenlere birçok teşvikler sağlanmış ve ayrıca mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde Yapılandırma Kanununun başvuru ve ödeme süresi ile normal beyanname ve bildirimlerin verilme ve ödeme süreleri de özel olarak belirlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Mücbir sebep ilan edilen yerlerde beyan ve ödeme, 2023 yılı geri kazanım katılım payının beyanı, mücbir sebep halinde yapılandırma başvurusu.
Giriş
Bu çalışmada; Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hâli ilan edilen yerlerde beyanname verme ve ödeme süreleri, mücbir sebep hâli ilan edilen yerlerde 7440 sayılı Yapılandırma Kanununa başvuru ve ödeme süresi, 2023 yılı geri kazanım katılım payı beyan dönemleri ile 7440 sayılı Kanunla deprem bölgesine yönelik olarak yapılan vergi düzenlemeleri hakkında açıklamalar yapılmıştır.
1. Kahramanmaraş’ta Meydana Gelen Depremler Nedeniyle Mücbir Sebep Hâli İlan Edilen Yerlerde Beyanname Verme ve Ödeme Süreleri
Gelir İdaresi Başkanlığının internet sayfasında 08.02.2023 ve 14.02.2023 tarihlerinde yayımlanan Mücbir Sebep Duyurularına göre; depremden etkilenen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas ilinin Gürün ilçesinde, mücbir sebep halinin geçerli olduğu 06.02.2023 ila 31.07.2023 tarihleri arasında verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15.08.2023 tarihine kadar verilebilecektir. 14.02.2023 olan Duyuruda, deprem nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen illerdeki meslek mensuplarıyla deprem tarihi itibarıyla aracılık ve sorumluluk sözleşmesi bulunan ve mücbir sebep ilan edilen yerler dışındaki mükellefler kapsama dahil edilmiştir. Bu kapsamda verilen beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ile diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri ise 31.08.2023 tarihine kadar ödenebilecektir.
Gelir İdaresi internet sayfasında 2023 yılı vergi takviminin bulunduğu bölümde (https://www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/vergi-takvimi) özel bir başlık altında, “6 Şubat 2023 Tarihinde Kahramanmaraş İlinde Meydana Gelen Depremlerden Etkilenenlere Yönelik Hazırlanan Vergi Takvimi” oluşturmuştur. Hazırlanan Tabloda, Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hâli ilan edilen yerlerde beyanname verme/ödeme ve bildirimlere ilişkin süreler özel olarak belirtilmiştir. Bu durumda, mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde, 2023 yılı Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz aylarında verilmesi gereken beyanname ve bildirimler ile ödeme süreleri için Gelir İdaresince oluşturulan bu Tablodaki sürelere göre işlem yapılması gerekmektedir.
Bu kapsamda, 2023 yılına ilişkin Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz aylarında verilmesi gereken gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi gibi beyannameler 15.08.2023 tarihine kadar verilecek ve tahakkuk eden vergiler ise 31.08.2023 tarihine kadar ödenecektir. Özetlemek gerekirse, mücbir sebep halinin 06.02.2023 ila 31.07.2023 tarihleri arasında olduğu ilan edilmiştir. Bu dönemde verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15.08.2023 tarihine kadar verilebilecektir. Bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ise 31.08.2023 tarihine kadar ödenebilecektir.
Deprem tarihinden önce tahakkuk etmiş, ödeme süresi mücbir sebep hali ilan edilen süreye rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizi de 31.08.2023 tarihine kadar ödenebilecektir. 2023 yılı motorlu taşıtlar vergisinin ikinci taksiti 31.08.2023 tarihine kadar ödenebilecektir. Deprem tarihinden önce ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen ve vadesi mücbir sebep halinin başladığı tarihten sonrasına rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizi 31.08.2023 tarihine kadar ödenebilecektir.
Söz konusu yerlerde bulunan mükellefler tarafından, mücbir sebep hali süresi içerisinde verilmesi gereken 2023 yılı 1’inci geçici vergi dönemine ilişkin geçici vergi beyannameleri verilmeyecektir. Ayrıca söz konusu duyurularda, ilan edilen yerlerde bulunan vergi mükelleflerinin vergi borçlarının 02.10.2023 tarihine kadar başvuru yapmaları ve gerekli şartları taşımaları kaydıyla faiz alınmaksızın 24 aya kadar taksitlendirileceği de belirtilmektedir.
2. Mücbir Sebep Hâli İlan Edilen Yerlerde 7440 Sayılı Yapılandırma Kanununa Başvuru ve Ödeme Süresi
6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca 213 sayılı VUK’nın 15 inci maddesine istinaden Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İlleri ile Sivas İlinin Gürün İlçesinde 6/2/2023 ile 31/7/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) mücbir sebep hali ilan edilmiştir. Buna göre, bu illerde bulunan vergi dairelerine 7440 sayılı Kanun kapsamında yapılacak başvuruların 31/10/2023 tarihine kadar yapılması ve ödenecek birinci taksitin (peşin ödeme dâhil) 30/11/2023 tarihine, ikinci taksitin 31/12/2023 (bu tarihin resmi tatile rastlaması nedeniyle 2/1/2024) tarihine kadar, diğer taksitlerin ise takip eden aylarda ödenmesi gerekmektedir.
3. 2023 Yılı Geri Kazanım Katılım Payı Beyan Dönemleri
Gelir İdaresi tarafından internet sayfasında yayınlanan 8/6/2023 tarihli Duyuruda; 6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerdeki vergi dairelerine bağlı mükellefler için, 2023 yılı geri kazanım katılım payı beyan dönemleri altı aylık olarak belirlenmiştir. Söz konusu Duyuruda yer alan açıklamalara göre;
2872 sayılı Çevre Kanununun "Geri kazanım katılım payı" başlıklı ek 11 inci maddesinde yer alan yetki kapsamında, 6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde meydana gelen depremler nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca mücbir sebep hali ilan edilen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas ilinin Gürün ilçesindeki vergi dairelerine bağlı mükellefler için, 2023 yılı geri kazanım katılım payı beyan dönemlerinin;
şeklinde altı aylık olarak belirlenmesi Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygun görülmüştür.
Geri kazanım katılım payı beyannameleri, beyan dönemini takip eden ayın son günü saat 23.59’a kadar yetkili vergi dairesine elektronik ortamda gönderilecektir. Söz konusu mükelleflerin Ocak-Şubat-Mart/2023 dönemi için beyanname vermiş olmaları durumunda, bu beyannamede yer alan bilgiler 2023 yılının ilk altı aylık dönemi için verilecek beyannamelere dâhil edilmeyecektir. Ocak-Şubat-Mart/2023 dönemi için verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden geri kazanım katılım payları 31/7/2023 tarihine kadar ödenebilecektir.
Bu durumda geri kazanım katılım payı beyan dönemleri ve ödemesi şöyle olacaktır;
Böylece, 2023 yılı geri kazanım katılım payı beyan dönemleri altı aylık olarak belirlenmiştir Bu uygulama, 2872 sayılı Çevre Kanununun “Geri kazanım katılım payı” başlıklı ek 11 inci maddesinde yer alan yetki kapsamında olup, sadece mücbir sebep hali ilan edilen yerlerdeki vergi dairelerine bağlı mükellefler için getirilmiştir. Söz konusu mükelleflerin Ocak-Şubat-Mart/2023 dönemi için beyanname vermiş olmaları durumunda, bu beyannamede yer alan bilgiler 2023 yılının ilk altı aylık dönemi için verilecek beyannamelere dâhil edilmeyecektir. Ocak-Şubat-Mart/2023 dönemi için verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden geri kazanım katılım payları 31/7/2023 tarihine kadar ödenebilecektir.
(https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/mucbir_vergi_takvimi.pdf)
4. Deprem Bölgesinde 6/2/2023 Tarihi İtibarıyla Kurumlar Vergisi Mükellefiyeti Bulunanlar Ek Vergi Ödemeyecektir
Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından; 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilmek suretiyle, kurum kazancından indirim konusu yapılan istisna ve indirim tutarları ile indirimli kurumlar vergisine tabi matrahları üzerinden, dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin %10 oranında ek vergi hesaplanacaktır. Ancak, 5520 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde düzenlenen istisna ile yurt dışından elde edilen ve en az %15 oranında vergi yükü taşıdığı tevsik edilen istisna kazançlar üzerinden ise %5 oranında ek vergi hesaplanacaktır. Bu verginin ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme süresi içinde, ikinci taksiti bu süreyi takip eden dördüncü ayda ödenecektir.
Bununla birlikte, 6/2/2023 tarihi itibarıyla Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas İlinin Gürün İlçesinde kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunanlar ek vergiden muaf tutulmuştur. Buna göre, mücbir sebep ilan edilen yerlerdeki kurumlar vergisi mükelleflerinin 15.08.2023 tarihine kadar verecekleri kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden ek vergi hesaplanmayacaktır.
5. 7440 Sayılı Kanunla Deprem Bölgesine Yönelik Olarak Yapılan Vergi Düzenlemeleri
7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla deprem bölgesine yönelik bazı vergi düzenlemeleri yapılmıştır. Yapılan bu yasal düzenleme sonrasında Hazine ve Maliye Bakanlığınca 2 seri no.lu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği 25/3/2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Yaşanan deprem sonrasında, yerleşim yeri 6/2/2023 tarihi itibarıyla mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde bulunan kişilerin kendisi, eşi, çocuğu veya anne ve babası ile yerleşim yeri mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde bulunmamakla birlikte geçici olarak herhangi bir sebeple bu yerlerde bulunanlar etkilenmiş ve deprem nedeniyle hayatını kaybedenler, yaralananlar ve tedavi görenler olmuş yine deprem nedeniyle mal varlığı zarar görenler ve de deprem nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerden diğer yerlere taşınanlar olmuş ve yaşanan deprem aslında çok boyutlu olarak insanları etkilemiştir.
Bu kapsamda yapılan vergisel düzenlemeler şöyle olmuştur;
İşverenler tarafından 6/2/2023 ila 31/7/2023 tarihleri arasında, 6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde, kendisi, eşi, çocuğu veya anne ve babası etkilenen hizmet erbabına, mevcut ücret, prim, ikramiye gibi ödemelerine ilave olarak yapılan ayni yardımların tamamı ile toplam tutarı 50.000 Türk lirasını geçmeyen nakdi yardımlar gelir vergisi ve damga vergisinden istisna edilmiştir. Bu kapsamda, mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde; depremden, kendisi, eşi, çocuğu veya anne ve babası etkilenen hizmet erbabına, işverenler tarafından 6/2/2023 ila 31/7/2023 tarihleri arasında mevcut ücret, prim, ikramiye gibi ödemelerine ilave olarak yapılan ayni yardımlar ile toplam tutarı 50.000 TL’yi geçmeyen nakdi yardımlar;
Ayni yardımlarda, ayni yardımın mahiyetine ve tutarına ilişkin bir sınırlama bulunmamaktadır. Nakdi yardımların toplam tutarının 50.000 TL’yi aşması durumunda, aşan tutar ücret olarak vergiye tabi tutulacaktır. Hizmet erbabına yapılan ayni ve/veya nakdi yardım ödemelerinin hizmet erbabının; mevcut ücretine ilave olarak yapılması gerekmekte olup, mevcut ücretinde bir artış olmaksızın bu istisnadan yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca 213 sayılı VUK’nın 15 inci maddesi kapsamında mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde; 6/2/2023 tarihi itibarıyla yerleşim yeri bulunan gerçek kişilerin, ikamet etmeleri amacıyla bedelsiz kullanımına bırakılan konutlara ilişkin olarak 2023 yılı gelirlerine uygulanmak üzere 193 sayılı GVK’nın 73 üncü maddesinde belirtilen emsal kira bedeli esası uygulanmayacaktır.
6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca 213 sayılı VUK’nın 15 inci maddesi kapsamında mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde; depremlerde veya bu depremlerdeki yaralanmalara bağlı olarak daha sonraki tarihlerde vefat edenlerin mirasçılarına, tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından ve bireysel emeklilik sisteminden, 6/2/2023 tarihinden itibaren yapılan ve 193 sayılı GVK’nın 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (15) ve (16) numaralı bentlerinde sayılan menkul sermaye iradı kapsamındaki ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.
6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca 213 sayılı VUK’nın 15 inci maddesi kapsamında mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde; depremlerde veya bu depremlerdeki yaralanmalara bağlı olarak daha sonraki tarihlerde vefat edenlerin mirasçılarına veraset yoluyla intikal eden mallar ile vefat eden hizmet erbabının eş, çocuk, anne ve babasına işverenler tarafından 6/2/2023 ila 31/7/2023 tarihleri arasında yapılan yardımlar veraset ve intikal vergisinden müstesnadır. Bu intikaller nedeniyle veraset ve intikal vergisi beyannamesi verilmez, ilişik kesme belgesi aranmaz.
7440 sayılı Kanunla, 6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde vuku bulan depremlerde defter ve belgelerinin zayi olduğuna ilişkin yetkili mahkemeden ya da il veya ilçe idare kurullarından alınan belge ile yeni defterlerin açılış onayının yaptırılabilmesine imkan tanınmış, ayrıca bununla ilgili başka teşviklere de yer verilmiştir. Deprem nedeniyle defterleri zayi olan mükellefler, söz konusu defterlerini kullanmaya başlamadan önce ve her halükarda mücbir sebebin sona erdiği tarihten itibaren en geç 15 gün içinde yeni defter tasdik ettirerek bu defterleri tutacaklardır.
7440 sayılı Kanunla, 6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde faaliyet gösteren kişilerle iktisadi ve ticari ilişkisi bulunan mükelleflerin, bu kişilerden olan alacaklarının tahsilinde ortaya çıkan zorluklar nedeniyle 213 sayılı VUK’nın 323 üncü maddesi kapsamında şüpheli alacak karşılığı ayrılması ile ilgili şartlar hafifletilmiştir.
6/2/2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca 213 sayılı VUK’nın 15 inci maddesi kapsamında mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde, depremlerde yıkılan veya ağır ya da orta hasarlı binalara ve ağır hasar görerek kullanılamaz duruma gelen taşıtlara ilişkin olup 6/2/2023 tarihinden önce tahakkuk eden ve bu Kanunun yayımı tarihi itibarıyla ödenmemiş bulunan emlâk vergisi, taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı, çevre temizlik vergisi ve motorlu taşıtlar vergisi ile bu alacaklara ilişkin vergi cezası, gecikme faizi, gecikme zammı terkin edilir ve taşıtlar üzerinde 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre vergi dairelerince tatbik edilmiş hacizler kaldırılır. Bu hüküm, fıkra kapsamına giren taşıtlara 6/2/2023 tarihinden önce 2918 sayılı Kanunun 116 ncı maddesine göre verilen trafik idari para cezası ile 6001 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre verilen idari para cezaları ve bu cezanın verilmesine ilişkin geçiş ücreti ile gecikme zammı alacakları için de uygulanır.
7440 sayılı Kanunla; depremden zarar gören esnaf ve sanatkârların aidat borçları ve gecikme zamları ile odaların ve birliklerin katılma payı ve mesleki eğitim fonu borçları ve gecikme zamlarının tahsilinden vazgeçme yetkisi ilgili yönetim kuruluna verilmiştir.
7440 sayılı Kanun gereğince; deprem nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde bulunan ticaret sicili müdürlüklerine kayıtlı ticari işletme, ticaret şirketleri ve şubelere ilişkin olarak bazı işlem ve belgelerden harç ve ücret alınmayacaktır.
Sonuç
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremler sonrasında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda yer alan yetki kapsamında, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sayfasında (www.gib.gov.tr) duyurular yayımlamıştır.
6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş İlinde meydana gelen depremlerden etkilenen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas ilinin Gürün ilçesinde, mücbir sebep halinin geçerli olduğu 06.02.2023 ila 31.07.2023 tarihleri arasında verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15.08.2023 tarihine kadar verilebilecektir. Bu kapsamda verilen beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ile diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri ise 31.08.2023 tarihine kadar ödenebilecektir.
Gelir İdaresinin internet sayfasında yer alan 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde meydana gelen depremlerden etkilenenlere yönelik hazırlanan 2023 yılı vergi takviminde, Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hâli ilan edilen yerlerde beyanname verme/ödeme ve bildirimlere ilişkin süreler belirtilmiştir.
Mücbir sebep ilan edilen illerde bulunan vergi dairelerine 7440 sayılı Yapılandırma Kanunu kapsamında yapılacak başvuruların, 31/10/2023 tarihine kadar yapılması ve ödenecek birinci taksitin 30/11/2023 tarihine, ikinci taksitin 31/12/2023 tarihine kadar, diğer taksitlerin ise takip eden aylarda ödenmesi gerekmektedir.
Gelir İdaresi tarafından internet sayfasında yayınlanan 8/6/2023 tarihli Duyuru ile 2872 sayılı Çevre Kanununun “Geri kazanım katılım payı” başlıklı ek 11 inci maddesinde yer alan yetki kapsamında, 2023 yılı geri kazanım katılım payı beyan dönemleri sadece mücbir sebep hali ilan edilen yerlerdeki vergi dairelerine bağlı mükellefler altı aylık olarak belirlenmiştir.
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.
KAYNAKÇA
NAZALI VERGI & HUKUK