TARAF SENDİKA ÜYESİ OLMAYAN İŞÇİLERİN İMZA TARİHİNDEN ÖNCEKİ TARİHLER İÇİN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANAMAYACAKLARINA İLİŞKİN HÜKMÜN İPTALİ
03.03.2021
Duyurumuz, 03/03/2021 tarihli ve 31412 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, Anayasa Mahkemesi’nin 30/12/2020 tarihli ve E.2020/57, K.2020/83 sayılı iptal kararına ilişkindir. Anılan karar ile 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 39. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “İmza tarihinden önceki talepler imza tarihi itibarıyla hüküm doğurur.” hükmü iptal edilmiştir.
Bakırköy 16. İş Mahkemesi tarafından, toplu iş sözleşmesinin tarafı olmayan sendikanın avukatı tarafından vekili olduğu sendika işçisi üyeler adına açılan toplu iş sözleşmesinden geçmişe dönük yararlandırılma talepli davada itiraz konusu kuralın Anayasa’nın 51. maddesinde düzenlenen sendikal özgürlüklere aykırılığı ileri sürülerek iptaline karar verilmesi talep edilmiştir.
İtirazın gerekçesini; toplu iş sözleşmesini akdeden sendikanın üyesi olmaksızın toplu iş sözleşmesinden faydalanma imkanı sağlamak amacıyla öngörülen dayanışma aidatı kurumunun işçilerin diledikleri sendikaya üye olma veya olmama haklarının güvencesi konumunda olduğu, toplu iş sözleşmesinden faydalanmaya ilişkin talebin işverene iletildiği andan itibaren sendikalı ve sendikasız işçi ayrımının ortadan kalktığı ancak itiraz konusu kuralla sendikaya üye olmayan işçiler bakımından söz konusu talebin geçerlilik tarihinin toplu iş sözleşmesinin imza tarihi olarak belirlendiği, bu suretle işçilerin toplu iş sözleşmesini akdeden sendikaya üye olmaya zorlandıkları belirtilerek kuralın sendikal özgürlüklere aykırılık teşkil etmesi oluşturmaktadır.
Söz konusu istem doğrultusunda inceleme gerçekleştiren Anayasa Mahkemesi tarafından,
- Anayasa m. 51’deki sendika hakkının; işçilerin istedikleri sendikayı kurma hakkı ve bunlara izin almaksızın üye olma hakkı şeklinde tezahür eden olumlu sendika haklarını ve dilediklerinde bunlardan ayrılma hakkı ve hiçbir sendikaya üye olmama hakkı şeklinde tezahür eden olumsuz sendika haklarını içerek şekilde düzenlendiği,
- Anayasa m. 53’de güvence altına alınan toplu iş sözleşmesi yapma hakkını işçilerin bu hakkın toplu niteliği gözetildiğinde ancak sendikalar vasıtasıyla kullanabileceği,
- İptali istenen hükmün toplu görüşme ve pazarlık sürecinde toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işyerinde çalışan, süresinde talepte bulunan ve dayanışma aidatı ödeyen taraf sendika üyesi olmayan işçilerin toplu iş sözleşmesinde yer alan ve toplu görüşme ve pazarlık süreçleri nedeniyle geçmişe yönelik parasal haklar bahşeden hükümlerden yararlanmasına engel olduğunu ve bu suretle işçileri toplu iş sözleşmesi öncesinde taraf sendikaya üye olmaya zorlayarak işçilerin hem olumsuz sendika hakkını hem de toplu iş sözleşmesi hakkını sınırladığı,
- Sendikalar arasında haksız rekabet oluşturacak, işçi örgütlenmeleri arasında çoğulculuğu zedeleyecek şekildeki kamusal müdahalelerin kanun koyucunun iptali istenen hükmün gerekçesinde belirttiği toplu iş hukukunun geliştirilmesi amacına hizmet etmeyeceği ve dolayısıyla kamusal müdahalenin temelindeki tercihlerin demokratik toplum değerleri ile uyumlu olacak şekilde kullanılması gerektiği,
- İptale konu hükmün işçileri taraf sendika üyesi olmaya zorlayarak taraf sendika lehine bir avantaj yarattığından sendikalar arası yarışın ve çoğulculuğun zedelenmesine yol açabilecek nitelikte olduğu ve dolayısıyla getirilen sınırlamanın Anayasa m. 51 kapsamında bir toplumsal ihtiyacı karşılamadığı, aksine demokratik bir toplumda olması gereken çoğulculuğa zarar verdiği, sendikalar arasındaki rekabeti taraf sendika lehine haksız bir şekilde bozduğundan demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun bir sınırlama olmadığı,
- Hükmün taraf sendikaya üye olmayan işçilerin dayanışma aidatı ödemek suretiyle sözleşme hükümlerinden yararlanma imkanını anlamsız kılabilecek bir nitelikte olduğu,
- Yukarıdaki nedenlerle kuralla getirilen sınırlamanın toplu sözleşme hakkı kapsamında bir toplumsal ihtiyacı karşılamadığı ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığı,
Yönünde hukuki değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Yapılan değerlendirmeler doğrultusunda, Anayasa Mahkemesi tarafından itiraza konu olan hükmün, Anayasa m. 13, 51 ve 53’e aykırılığı sebebiyle iptaline karar verilmiştir.
İlgili Karar’ın tamamına aşağıdaki bağlantı aracılığıyla ulaşabilirsiniz.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210303-11.pdf
Yukarıda yer verilen açıklamalarımız, hukuki görüş ve tavsiye niteliğinde olmayıp, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir; bu sebeple belirtilen konularda bir aksiyon almadan önce, bir uzmana danışmanızı tavsiye ederiz. NAZALI’ya işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz