Yönetici ortağımız Ersin NAZALI ve Yunus ELMAS tarafından yazılan Gelir Toplanması ve Beyanı adlı makale Yaklaşım Dergisi’nin Mart sayısında yayımlanmıştır.
|
Yunus ELMAS SMMM, SPK Bağımsız Denetçi |
Ersin NAZALI Avukat, YMM, E.Hesap Uzmanı |
Gerçek kişilerin çeşitli gelir unsurlarından bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların toplanması ve hesaplanan gelirin bir beyanname ile vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 1. maddesinde gelirin mevzuu, “Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.” şeklinde tanımlanmıştır. Aynı Kanun’un 2. maddesinde ise gelir unsurları şu şekilde sayılmıştır:
Gelir vergisi uygulamalarında, matrah tespit edilirken ya çeşitli gelir kaynakları/unsurları ayrı ayrı ya da tüm gelir unsurlarından elde edilen kazançlar birlikte dikkate alınmaktadır. Bu bakımdan gelir vergisinin üniter ve sedüler şeklinde iki uygulaması bulunmaktadır. Mükellefin her türlü kazanç ve iratlarını bir araya getirmek suretiyle matrahın belirlendiği üniter gelir vergisi sisteminde, gayrisafi gelirden, yükümlünün şahsi, ailevi ve mali durumuna göre, başta en az geçim indirimi olmak üzere çeşitli indirimler yapıldıktan sonra bir bütün olarak vergilendirme yapılmaktadır.
Türk gelir vergisi sistemi, üniter sistemi esas aldığından bir mükellefin, bu 7 gelir unsurunun bir veya bir kaçından aynı yıl içinde gelir elde etmesi halinde, gelir unsurlarının her birinin safi miktarları aynı gelir vergisi beyannamesinde ayrı ayrı gösterilerek beyan edilir. Bu sebeple, gelir kaynaklarının bir kısmından hasıl olan zararlar diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilir (80. maddede yazılı diğer kazanç ve iratlardan doğanlar hariç). GVK 85’de belirtildiği gibi beyannamede çeşitli gelir unsurlarından elde edilen kazanç ve iratların toplanması, gelirin üniter olmasının doğal bir sonucudur. Mevcut uygulamada belirli şartlar altında bazı gelirlerin beyanname dışında bırakılmasına izin verilmiştir.
Mükellefler, ikinci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur.[1]
Gelir vergisinde bütün kazanç ve iratların beyannamede toplanması esas olmakla beraber, bazı gelirler çeşitli nedenlerle beyan dışı tutulmuştur. GVK 86. maddede mükellefin başka gelirler nedeniyle beyanname vermesi halinde de bu gelirlerin beyannameye dahil edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bazı gelirler ise şarta bağlı beyan dışı tutulmuştur. Bu gruba giren gelirler ancak kanunda belirtilen şartları taşıdığında beyan edilecektir. Bu çerçevede, izleyen bölümlerde gelirler beyan durumlarına göre tasnife tabi tutulmuştur.
1- Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar.
2- Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan;
a) Mevduat faizleri,
b) Katılım Bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları, kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları,
c) Repo gelirleri,
d) Diğer menkul sermaye iratları ve diğer kazanç ve iratlar.
3- Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından ödenen vergi tevkifatına tabi tutulmuş iratlar.
4- Kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları.
5- Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.
6- Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı.
7- Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler.
8- Vergiye tabi diğer gelirler toplamının beyan haddini (2016 yılı için 30.000 TL) aşmaması koşuluyla, birden sonraki işverenden alınan ve toplamı beyan haddini (2016 yılı için 30.000 TL) aşmayan tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler.
9- Vergiye tabi gelir toplamının tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan beyan haddini aşmaması (2016 yılı için 30.000 TL) koşuluyla Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan gayrimenkul ve menkul sermaye iratları.
10- Tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının bunlar için belirlenen beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşmaması halinde bu kapsama giren gelirlerin tamamı.
Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısımları hariç, aşağıdaki gelirler için yıllık beyanname verilecektir.
1- Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazançlar,
2- Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar,
3- Gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlar,
4- Serbest meslek kazançları,
5- Diğer kazanç ve iratların istisna haddini aşan kısmı,
6- Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücretler (Diğer ücretler hariç),
7- Tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının bunlar için belirlenen beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşması halinde bu kapsama giren gelirlerin tamamı.
Gelir Vergisi Kanunu’nda gelir unsuru itibariyle istisna öngörülen bir kazanç olmasına rağmen, farklı gelir unsurlarının (ticari ve zirai kazançlar ile serbest meslek kazançları) elde edilmesi nedeniyle öngörülen istisnadan yararlanılamayan gelirler için zikredilen Kanun’un 86/1-d maddesinde yer alan beyan haddi kıyaslaması söz konusu olmayacağından, bu gelirlerin tutarına bakılmaksızın beyan edilmesi gerekmektedir.
Vergiye tabi gelir toplamının beyan haddini (2016 yılı için 30.000 TL) aşması halinde Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları beyannameye dahil edilecektir.
Vergiye tabi gelir toplamının belirlenmesinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde sayılanlar dışında kalan bütün gelir unsurları dikkate alınacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. maddesi hükmü gereği;
Gelirin sadece birden fazla işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinden oluşması ve birden sonraki işverenden elde edilen ücretlerin toplamının beyan haddini aşması halinde, birinci işverenden elde edilen ücret de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyannameye dahil edilecektir.
Gelirin birden fazla işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret ile birlikte diğer gelir unsurlarından oluşması halinde, gelir unsurlarının hangilerinin beyannameye dahil edileceği Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının beyan haddini aşıp aşmadığına bağlı olarak belirlenecektir. Vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde; gelirlerin istisna sınırları içinde kalan tutarları, tek işverenden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret, toplamları beyan haddini aşmayan birden sonraki işverenlerden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler ile hiçbir şekilde beyanname verilmeyeceği belirtilen gelir unsurları dikkate alınmayacaktır. Bu şekilde belirlenen vergiye tabi gelir tutarının ilgili yıla ilişkin beyan haddini aşması durumunda, tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirlerinin tamamı ile tevkif suretiyle vergilendirilmiş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları beyana dahil edilecektir.
Mesken kira gelirinin istisnadan yararlanıp yararlanamayacağına yönelik tutarın tespitinde ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratların ayrı ayrı veya birlikte elde edilmesine bakılmaksızın, elde edilen kazanç ve iratların brüt tutarlarının toplamı dikkate alınacaktır. Ayrıca, zikredilen bu kazanç ve iratların beyan edilip edilmemesinin ya da bu kazanç ve iratlara herhangi bir istisna uygulanıp uygulanmamasının önemi bulunmamaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun mezkûr maddesinde 6322 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle, anılan Kanun’un 103. maddesinde yer alan tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için belirlenen tutarın (bu tutar 2016 yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınmak üzere 110.000 TL) üzerinde ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat elde edenler, ilgili istisnadan (2016 yılı için 3.800 TL) yararlanamayacaklardır.
Diğer taraftan, ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratları toplamının, anılan Kanun’un 103. maddesinde yer alan tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için belirlenen tutarı aşıp aşmadığına bakılmaksızın 3.800 TL istisna haddinin altında elde edilen mesken kira gelirleri yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil edilmeyecektir.
Elde edilen ve toplamı tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gelirler için belirlenmiş beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmeyecek ve bu gelir vergiye tabi gelir toplamının tespitinde de dikkate alınmayacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. maddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde; gayrisafi ücret tutarından Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesinde hüküm altına alınan indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden anılan Kanun’un 31. maddesinde yer alan (engellilik indirimi) yapılmasından sonra bulunan vergi matrahının dikkate alınması gerekmektedir.
Aşağıda konu hakkında örneklere yer verilmiş olup, ücret geliri dışındaki gelir unsurlarının brüt tutarları dikkate alınmıştır. Örneklerde, birden fazla işverenden ücret alınması halinde, sosyal güvenlik kesintisinin yapıldığı ücret (brüt ücret), tüm ücret ödemeleri üzerinden sosyal güvenlik kesintisi yapılmış olunması halinde ise tutarı yüksek olan ücret birinci işverenden alınan ücret olarak kabul edilmiştir.
Örnek 1:
| Birinci işverenden alınan ücret | 60.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 35.000 TL |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 25.000 TL |
| Engellilik indirimi (yıllık)460*12) | 5.520 TL |
%14 sigorta primi ve % 1 işsizlik sigortası primi toplamı olan % 15 oranı uygulanarak sigorta
kesintisi hesaplanacaktır.
Gayri Safi Ücret: 35.000 TL X %15 = 5.250 TL. 35.000 – 5.250 = 29.750 TL
Gayri Safi Ücret: 25.000 TL X %15 = 3.750 TL. 25.000 – 3.750 = 21.250 TL
29.750 + 21.250 – 5.520 = 45.480 TL
Buna göre, 45.480 TL ücret beyan sınırı olan 30.000 TL yi aştığı için birinci işverenden elde
ettiği ücret de dahil olmak üzere 120.000 TL beyan edecektir. Beyannamede vergiye tabi matrah bulunurken işcinin ödemiş olduğu %15 sigorta primleri düşülür. Beyannamede ödenecek olan vergi hesaplandıktan sonra yine işcinin ödemiş olduğu stopajlar mashup edilir.
Örneklerde, birinci işveren dışındaki diğer işverenlerden elde edilen ücret tutarlarında %15 SGK kesintisi düşüldükten sonra kalan tutarlar olduğu kabul edilmiştir.
Örnek 2:
Bayan (A), 2016 takvim yılında üç ayrı işverenden tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri elde etmiştir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 50.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 15.000 TL |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 15.000 TL |
Gelirin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinden oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-b maddesi uyarınca birden sonraki işverenden alınan ücret geliri toplamı olan (15.000+15.000) 30.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aştığı için birinci işverenden alınan ücret geliri de dahil olmak üzere 80.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir.
Örnek 3:
Bay (B)'nin 2016 yılında elde ettiği tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş gelirleri aşağıdaki gibidir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 50.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 10.000 TL |
| İşyeri kira geliri | 30.000 TL |
Gelirin, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri ile işyeri kira gelirinden oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan işyeri kira geliri olan 30.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aştığı için birinci işverenden alınan ücret geliri de dahil olmak üzere ücret gelirleri ile işyeri kira geliri toplamı olan 90.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir.
86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde, birden sonraki işverenden alınan ücretin 103. maddenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması nedeniyle bu unsur dikkate alınmamış, ancak işyeri kira gelirinin tutarı dikkate alınarak hesaplanan vergiye tabi gelir tutarının ilgili yıl beyan haddini aşması nedeniyle zikredilen madde hükmü uyarınca ücret gelirlerinin tamamı beyannameye dahil edilmiştir.
Örnek 4:
Serbest meslek erbabı Bay (C)'nin serbest meslek kazancı yanında tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş iki işverenden elde edilen ücret geliri ile yine tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadır.
| Serbest meslek kazancı | 20.000 TL |
| Birinci işverenden alınan ücret | 50.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 21.000 TL |
| İşyeri kira geliri | 15.000 TL |
Gelir Vergisi Kanunu’nun 85 inci maddesine göre serbest meslek kazancı nedeniyle her halükârda beyanname verilecektir.
Gelirin, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri ile işyeri kira geliri ve serbest meslek kazancından oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan serbest meslek kazancı ve işyeri kira geliri toplamı olan (20.000+15.000) 35.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL lik beyan haddini aştığı için, serbest meslek kazancı ve birinci işverenden alınan ücret geliri de dahil olmak üzere ücret gelirleri ile işyeri kira geliri toplamı olan 106.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir.
Örnek 5:
Bayan (D)'nin 2016 yılında üç ayrı işverenden elde etmiş olduğu tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri ile mesken kira gelirine ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 30.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 15.000 TL |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 15.000 TL |
| Mesken kira geliri | 20.000 TL |
Mükellefin elde etmiş olduğu gelirlerin toplamı olan (30.000+15.000+15.000+20.000) 80.000 TL, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde yer alan tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için belirlenen tutarı (2016 yılı için 110.000 TL) aşmaması nedeniyle, mesken kira geliri istisnasından yararlanılabilecektir. Mesken kira geliri, 3.800 TL lik istisna tutarını aştığından bu gelir nedeniyle beyanname verilecektir.
Gelirin, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri ile mesken kira gelirinden oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan, ikinci ve üçüncü işverenden elde edilen ücret gelirleri toplamı olan (15.000+15.000) 30.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aştığı için birinci, ikinci ve üçüncü işverenden elde edilen ücret gelirleri ile istisna tutarı düşülmeden önceki mesken kira geliri toplamı olan 80.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir. Mesken kira gelirine ilişkin istisna tutarı beyanname üzerinde düşülecek olup matrahın tespitinde istisna düşüldükten sonra kalan bu tutar dikkate alınacaktır.
86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde, birden sonraki işverenden alınan ücretin 103. üncü maddenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşması nedeniyle dikkate alınmış, zikredilen madde hükmü uyarınca mesken kira geliri de dahil, gelirlerinin tamamı beyannameye dahil edilmiştir.
Örnek 6:
Bay (E)'nin 2016 yılında üç ayrı işverenden elde etmiş olduğu tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri ile mesken kira gelirine ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 30.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 12.000 TL |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 12.000 TL |
| Mesken kira geliri | 22.000 TL |
Mükellefin elde etmiş olduğu gelirlerin toplamı olan (30.000+12.000+12.000+22.000) 76.000 TL, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde yer alan tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için belirlenen tutarı (2016 yılı için 110.000 TL) aşmaması nedeniyle, mesken kira geliri istisnasından yararlanılabilecektir. Mesken kira geliri, 3.800 TL'lik istisna tutarını aştığından bu gelir nedeniyle beyanname verilecektir.
Gelirin, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret gelirleri ile mesken kira gelirinden oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan mesken kira geliri olan (22.000-3.800) 18.200 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aşmadığından, ücret gelirleri beyan edilmeyecek sadece mesken kira geliri beyan edilecektir.
86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde, birden sonraki işverenden alınan ücretin 103. maddenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması nedeniyle bu unsur dikkate alınmamış, ayrıca mesken kira geliri tutarı dikkate alınarak hesaplanan vergiye tabi gelir tutarının ilgili yıl beyan haddini aşmaması nedeniyle zikredilen madde hükmü uyarınca ücret gelirleri beyannameye dahil edilmemiştir.
Örnek 7:
Bay (F)'nın 2016 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri tevkif suretiyle vergilendirilmiştir. Mükellef, sahip olduğu işyerlerini basit usule tabi mükelleflere kiraya verdiğinden, kira gelirleri üzerinden tevkifat yapılmamıştır.
| Birinci işverenden alınan ücret | 200.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 24.000 TL |
| İşyeri kira geliri | 24.000 TL |
Tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan 24.000 TL'lik işyeri kira geliri, anılan Kanun’un 86/1-d maddesi uyarınca, belirlenen beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşması nedeniyle beyan edilecektir.
86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde, birden sonraki işverenden alınan ücretin 103. maddenin ikinci gelir diliminde yeralan tutarı aşmaması nedeniyle bu unsur dikkate alınmamıştır. Dolayısıyla vergiye tabi gelir tutarı 103. maddenin ikinci gelir diliminde yeralan tutarı aşmaması nedeniyle, sadece tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan işyeri kira geliri beyan edilecektir.
Örnek 8:
Bay (G)'nin 2016 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 40.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 10.000 TL |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 12.000 TL |
| İşyeri kira geliri | 30.000 TL |
| Alacak faizi | 3.500 TL |
Alacak faizi tutarının tamamı, GVK'nın 86/1-d maddesine göre kesinti ve istisna uygulamasına tabi olmayan gelirler için geçerli olan beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşması nedeniyle beyan edilecektir.
Gelir, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret ile diğer gelir unsurlarından oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan işyeri kira geliri ile alacak faiz geliri toplamı olan (30.000+3.500) 33.500 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aştığı için, işyeri kira geliri, alacak faiz geliri ile ücret gelirleri toplamı 95.500 TL'nin tamamı beyan edilecektir.
86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde, birden sonraki işverenden alınan ücretin 103. maddenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması nedeniyle bu unsur dikkate alınmamış, ancak işyeri kira geliri ve alacak faiz geliri tutarı dikkate alınarak hesaplanan vergiye tabi gelir tutarının ilgili yıl beyan haddini aşması nedeniyle zikredilen madde hükmü uyarınca ücret gelirlerinin tamamı beyannameye dahil edilmiştir.
Örnek 9:
Ticari kazanç yönünden gelir vergisi mükellefi olan Bay (H)'nin 2016 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir.
| Ticari kazanç | 40.000 TL |
| Mesken kira geliri | 1.000 TL |
Bay (N) ticari kazanç yönünden gelir vergisi mükellefi olması nedeniyle mesken kira geliri istisnasından yararlanamayacağından, (40.000+1.000) 41.000 TL tutarındaki gelirlerinin tamamını beyannameye dahil edecektir.
Örnek 10:
Bayan (I)'nin 2016 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir.
| Ticari kazanç | 40.000 TL |
| Diğer kazanç ve iratlar (zarar) | - 10.000 TL |
Diğer kazanç ve iratlardan doğan zararın anılan Kanun’un 88. maddesi uyarınca diğer gelir unsurlarından elde edilen kazanç ve iratlardan mahsubu mümkün olmadığından Bayan (S), 40.000 TL'lik ticari kazancının tamamını beyan edecektir.
Örnek 11:
Dar mükellef Bay (J) Türkiye' de mukim bir limited şirkete ait ortaklık haklarının satışından 2016 yılında 45.000 TL değer artış kazancı elde etmiştir.
Dar mükellef Bay (J) tarafından elde edilen 45.000 TL'den değer artış kazançları için öngörülen 11.000 TL'lik istisna tutarının düşülmesi sonucu bulunan 34.000 TL münferit beyannameyle beyan edilecektir.
Örnek 12:
Bayan (K)'nın 2016 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif suretiyle vergilendirilmiştir. Eurobond faiz geliri döviz cinsindendir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 40.000 TL |
| İkinci işverenden alınan ücret | 10.000 TL |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 12.000 TL |
| İşyeri kira geliri | 8.000 TL |
| Eurobond faiz geliri | 25.000 TL |
Gelirin, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret ile işyeri kira ve Eurobond faiz gelirinden oluşması nedeniyle Kanun’un 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan, işyeri kira geliri ile Eurobond faiz geliri toplamı olan (8.000+25.000) 33.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aştığı için, işyeri kira geliri, Eurobond faiz geliri ile ücret gelirleri toplamı olan 95.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir.
86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelir tutarının belirlenmesinde, birden sonraki işverenden alınan ücretin 103. maddenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması nedeniyle bu unsur dikkate alınmamış, ancak işyeri kira geliri ve Eurobond faiz geliri tutarı dikkate alınarak hesaplanan vergiye tabi gelir tutarının ilgili yıl beyan haddini aşması nedeniyle zikredilen madde hükmü uyarınca ücret gelirlerinin tamamı beyannameye dahil edilmiştir.
Eurobond faiz gelirlerinin, beyan sınırını aşıp aşmadığı dikkate alınırken, kâr payı, temettü ve işyeri kirası gibi gelirlerle birlikte değerlendiriliyor. Eurobond itfa tarihini bekleyip elden çıkarıldığında kazanç herhangi bir vergiye tabi değildir. İtfa tarihini beklemeden elden çıkarılmasında ise kazanç vergiye tabidir. Kazancın hesaplanması sırasında maliyet bedeli elden çıkarıldığı ay hariç ÜFE artış oranında arttırılmak suretiyle bulunmaktadır.[2]
Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.
Buna göre indirim konusu yapılabilecek unsurlar şunlardır:
1. Şahıs sigorta primleri (Gelirin %15’i ve asgari ücretin yıllık tutarı ile sınırlı),
2. Eğitim ve sağlık harcamaları, (Gelirin %10’u ile sınırlı),
3. Bağış ve yardımlar,(Kalkınmaya önceliklikle yerlere yapılan bağışlarda gelirin %10’u ile sınırlı, diğer yerlerde %5’i ile sınırlı, Okul, sağlık tesisi gibi yerlerde sınırsız…),
4. Profesyonel spor dalları için yapılan sponsorluk harcamalarının yarısı, amotör spor dalları için tamamı,
5. Yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
6. Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan
nakdi bağış ve yardımlar,
7. Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi (6327 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunu’na
eklenen Geçici 82. maddeye göre yapılacak indirim)
8. EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan her türlü nakdî ve ayni bağış ve yardımlar,
9. Diğer kanunlara göre indirilebilecek bağış ve yardımlar.
Gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir kısmından doğan zararlar (diğer kazanç ve iratlardan doğanlar hariç) diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilecektir. Yani aynı takvim yılı içinde bir gelir unsurunda kâr diğerinden ise zarar edilebilir. Bu zarar diğer gelir unsurlarından elde edilen kazaçlardan düşülebilir. Ancak, menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider fazlalığından doğanlar hariç, sermayede meydana gelen eksilmeler zarar kabul edilmemektedir. Ayrıca, Gelir Vergisi Kanunu’nun 74. maddesinin birinci fırkasının (4) ve (10) numaralı bentlerinde yer alan gider kısıtlamasına ilişkin hükümlerin zarar mahsubunda ayrıca dikkate alınması gerekmektedir. Ticari ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançlarına ilişkin olarak bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
|
ZARARIN KARDAN MAHSUBU |
|
|
Zarar Olarak Mahsup Edilecekler |
Zarar Olarak Mahsup Edilmeyecekler |
|
- Diğer Kazanç ve İratlar Dışındaki Kazanç ve İratlardan Doğan Zararlar - Yurt Dışındaki Faaliyetten Doğan Zararlar |
- Değer Artış Kazançlarından Doğan Zararlar, - Menkul ve Gayrimenkul Sermaye İratlarında, Sermayede Meydana Gelen Eksilmeler, - Gelir Vergisinden İstisna Edilen Kazançlarla İlgili Zararlar, |
Diğer taraftan aynı yıl içinde indirilemeyen zararlar ileriki yılların kazanç ve iratlarından indirilmek üzere gelecek yıllara devredilir. Devredilen indirilecek geçmiş yıl zararlarının indirimi, zararın doğduğu yılı takip eden beş yıl ile sınırlandırılmıştır.
Beyannamelerin elektronik ortama alınması, ödemelerin bankalar kanalı ile yapılmasının zorunlu olması ile birlikte Mali İdare’nin takip ve raporlamaları oldukca kolaylaşmıştır. Bundan dolayı herhangi bir cezai işlem ile karşılaşmamak adına mükellefin elde ettiği gelirin doğru olarak toplanıp, hesaplanması önem arz etmektedir. Özellikle son dönemde, idare tarafından çok teknik ve detay düzenlemeler yapıldığı dikkate alındığında, mükelleflerin cezai işlemler ile muhatap olmamaları için hangi gelir unsularının beyan edileceği/edilmeyeceğini iyi bilmeleri gerekmektedir.
[1] GVK, Madde:85
[2] Şükrü Kızılot, http://www.hurriyet.com.tr/eurobond-geliri-vergisinde-son-durum-ne-22747583