ÜLKE BAZLI RAPORLAMA (“CBCR”) YÜKÜMLÜLÜĞÜ

24.12.2020

Beste KÜÇÜKŞAHİN                                                                                Yasir YILMAZ

      Avukat                                                                                                 Stj. Avukat

 

ÖZET

Temmuz 2013’de G20 zirvesinin görevlendirmesiyle Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (“OECD”), Matrahın Aşındırılması ve Kârın Aktarılmasına (“BEPS”) ilişkin eylem planını duyurmuş ve bu eylem planı ile 15 eylemi üç ana başlıkta toplamıştır. İşbu eylem planının 13. eylem maddesi kapsamında transfer fiyatlandırmasına ilişkin belgelendirme yükümlülüklerini gözden geçiren OECD, üç aşamalı bir belgelendirme planı düzenlemiş ve Ülke Bazlı Raporlama (“CbCR”) uygulamasını oluşturmuştur. 30 Aralık 2019 tarihinde Ankara’da imzalanan Ülke Bazlı Raporların Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması, 1 Ekim 2020 tarih ve 31261 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 3038 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile onaylanmıştır.

Anahtar Kelimeler: BEPS Eylem Planı, Transfer Fiyatlandırması, Ülke Bazlı Raporlama, CbCR.

 

GİRİŞ

Yatırımların uluslararası boyutta dolaşımının kolayca sağlandığı küresel dünya ekonomisinde, çok uluslu şirketler nezdinde çıkan tartışmalar sonucu çok uluslu şirketlerin kârlarının diğer ülkelere aktarımı üzerine daha az vergi ödemelerinin önüne geçmek ve adil bir vergilendirme sistemi oluşturmak adına G20 zirvesinin görevlendirmesiyle Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (“OECD”) 2013 yılında Matrahın Aşındırılması ve Kârın Aktarılmasına (Base Erasion and Profit Shifting) (“BEPS”) ilişkin bir eylem planı duyurmuş ve bu eylem planı ile matrahın aşındırılması ve kârın aktarılmasına ilişkin izlenmesi gereken adımları detaylıca şekillendirmiştir.

15 adet eylem sıralayan BEPS Eylem Planı, işbu eylemleri üç ana prensibe dayandırmaktadır. Kurumlar vergisinin uluslararası kapsamda uyumu, vergilendirme ve özün önceliği ilkesinin aynı doğrultuda ilerlemesi ve vergilendirmede şeffaflığın sağlanması prensiplerine dayanan bu 15 eylem aşağıdaki gibidir:

 

No.	Konu
1	Dijital ekonomiye ilişkin vergisel sorunların tespiti
2	Ülke mevzuatları arasındaki farklardan ortaya çıkan hibrid düzenlemelerin olumsuz etkilerini engelleme
3	Kontrol edilen yabancı kurum kazançlarının vergilendirilmesi kurallarını güçlendirme
4	Faiz ve diğer mali ödemeler yoluyla oluşan matrah kaybına sınırlama
5	Zararlı vergi uygulamalarını önleme
6	Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarının kötüye kullanımını engelleme
7	Daimî işyeri durumundan yapay olarak kaçınma hallerini önleme
8	Transfer fiyatlandırması kuralları – Gayri maddi varlık transferlerinde değerin yaratıldığı yerin uyumu
9	Transfer fiyatlandırması kuralları – Risk ve sermaye transferlerinde değerin yaratıldığı yerin uyumu
10	Transfer fiyatlandırması kuralları – Diğer yüksek riskli işlemlerde değerin yaratıldığı yerin uyumu
11	Matrahın aşındırılması ve kâr aktarımı uygulamalarına ilişkin verilerin toplanması ve analizi ile bunların tespiti için gerekli yöntemleri belirleme
12	Agresif vergi planlama uygulamaları hakkında bildirim zorunluluğu getirme
13	Transfer fiyatlandırması belgelendirme kurallarını gözden geçirme
14	Vergi uyuşmazlık çözüm mekanizmalarını daha etkin hale getirme (karşılıklı anlaşma usulleri, tahkim vb.)
15	Çok taraflı çözüm üretme mekanizması geliştirme

 

Yukarıda ayrıntılarına yer verilen ve vergi matrahlarının adil dağılımını ve adil vergilemeyi sağlamak adına oluşturulmuş işbu Eylem Planı’nın 13. eylem maddesi kapsamında, çok uluslu şirketler nezdinde ilişkili kişi işlemlerinin karmaşıklığının ve sürekli artan hacminin, belgelendirme yükümlülüklerinin değiştirilmesi yoluyla tam ve doğru olarak tespit edilmesini amaçlayan OECD, üç aşamalı bir transfer fiyatlandırması belgelendirme yükümlülükleri planı oluşturmuştur.[1] Bu üç aşamalı raporlandırma sistemi aşağıdaki gibidir:

• Genel Rapor
• Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu
• Ülke Bazlı Raporlama (“ÜBR”) (Country by Country Report (“CbCR”))

ÜBR uygulaması, 30 Aralık 2019 tarihinde Ankara’da Türkiye Cumhuriyeti adına imzalanan Ülke Bazlı Raporların Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması’nın, 1 Ekim 2020 tarihli ve 31261 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 3038 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile onaylanması ile uygulamada geçerlilik kazanmış olup işbu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

 

1. ÜLKE BAZLI RAPORLAMA

BEPS Eylem Planı ile birlikte transfer fiyatlandırması ve BEPS ile ilişkili risklerin vergi idarelerince sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi adına yeterli bilginin sağlanarak şeffaflığı artırmayı hedefleyen OECD’nin, bu hedefi doğrultusunda geliştirdiği çözümlerden biri de ÜBR uygulamasının hayata geçirilmesi olmuştur.

Söz konusu uygulamanın ana öznesini çok uluslu işletmeler oluşturmakta olup, çok uluslu işletmeler grubu (“ÇUİ”); farklı ülkelerde mukim olan iki veya daha fazla işletmenin dahil olduğu grubu veya bir işletmenin başka bir ülkede işyeri veya daimi temsilcisi aracılığıyla faaliyette bulunulmasından dolayı vergiye tabi olması nedeniyle oluşan grubu ifade etmektedir.

Bu şeffaflığın yanında, ÇUİ’lere, emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda hareket ettiklerini ispata yarar bir belirlilik ve güvence aracı sağlandığı da değerlendirmeler arasındadır.[2]

Transfer fiyatlandırmasında belgelendirme yükümlülüklerini güncelleyen BEPS Eylem Planı’nın 13 numaralı eylemi uyarınca, yıllık toplam konsolide grup geliri 750 milyon Euro ve üzerinde olan ÇUİ grubunun Türkiye’de mukim nihai ana işletmesi ülke bazlı raporlarını vergi idarelerine sunmak ile yükümlü hale gelmiştir.

Belgelendirme yükümlülüğünün kapsamını belirleyen 750 milyon Euro sınırı hesaplanırken, konsolide finansal tablolarda yer alan gelir, kazanç ve hasılat kalemlerinin toplamı göz önüne alarak yapılmaktadır.

Bu kapsamda, yükümlülüğün belirlenmesinde, konsolide finansal tablolar dikkate alınacağından, konsolide finansal tabloların tanımının yapılması gerekmektedir. Bir şirketler grubunun, finansal tablolarının tek bir işletme gibi sunulduğu ve yürürlükteki muhasebe ve finansal raporlama standartları uyarınca hazırlanan mali tabloları, konsolide finansal tablolar olarak anılmaktadır.

Bu çerçevede, Türkiye Finansal Raporlama Standartları, Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları veya ilgili ülkede yürürlükte olan başka bir muhasebe ve finansal raporlama standardı uyarınca hazırlanan konsolide mali tablolar ülke bazlı raporlama yükümlülüklerinin belirlenmesinde dikkate alınmalıdır.

Nihai ana işletmesi Türkiye dışında olan ÇUİ grubuna üye işletmeler ise ÜBR’yi raporlayan işletme veya vekil işletme statüsünde İdare’ye sunabilir.

Vekil işletme ile kastedilen nihai ana işletmeye vekalet ederek ÜBR sunacak olan işletme kastedilmektedir. Bu kapsamda:

1. Nihai ana işletme veya vekil işletmenin mukim olduğu ülkede ÜBR zorunluluğunun bulunmaması,
2. Nihai ana işletme veya vekil işletmenin mukim olduğu ülkede ÜBR zorunluluğunun bulunması ve Mali İdare ile bu ülke idaresi arasında uluslararası bir anlaşmanın varlığı ile beraber ÜBR bilgilerinin paylaşımına ilişkin yürürlükte olan bir yetkili makam anlaşmasının bulunmaması,
3. (b) maddesinde sayılan anlaşmaların varlığı ile beraber bilgi paylaşımında sistemik bir hatanın mevcut olması

şartlarının varlığı halinde Türkiye’deki yabancı şirketler, diğer deyişle nihai ana işletmesi Türkiye dışında olan ÇUİ grubuna üye işletmeler Mali İdare’ye ÜBR sunabilmektedirler.

ÇUİ gruplarının ÜBR’de yer vermesi gereken bilgiler:

1. Faaliyet gösterdikleri her bir ülke ile ilgili gelir, vergi öncesi kâr/zarar, ödenen/tahakkuk eden gelir/kurumlar vergisi, sermaye, geçmiş yıl kârları, çalışan sayısı, nakit ve nakit benzeri dışında kalan maddi varlıklar;
2. Ülke bazında, ilgili ülkede mukim her bir işletmesinin de adı/unvanı, işletmenin kurulduğu ülke vergisel açıdan mukim olduğu ülkeden farklı ise bu ülkenin adı ve her bir işletmenin ana faaliyetlerinin mahiyeti

şeklindedir.

Süre bakımından incelendiği zaman ÜBR, hesap döneminden sonraki on ikinci ayın sonuna kadar hazırlanıp sunulması gerekmektedir. Keza ilk ÜBR, 2019 hesap dönemi için, 31 Aralık 2020 tarihine kadar sunulmalıdır.

Bunun yanında ÜBR’ye ilişkin ek bir bildirim yükümlülüğünün de söz konusu olduğu görülmektedir. ÜBR yükümlülüğü kapsamında olan ÇUİ grubuna dahil olan işletmeler, kendileri ana merkez olmasa bile ÜBR’nin hangi şirket tarafından ve hangi ülkede yapılacağını düzenli olarak bildirmek ile yükümlü kılınmışlardır. Buna göre, ÜBR kapsamına giren ÇUİ üyelerinin;

1. nihai ana işletme veya vekil işletme olup olmadıkları bilgisini,
2. ÇUİ grubu adına hangi işletmenin raporlamayı gerçekleştireceği bilgisini,
3. hesap dönemi hakkındaki bilgileri

her yılın haziran ayı sonuna kadar İdare’ye bildirmesi gerekmektedir.

İşbu ek bildirim kapsamında, 2020 yılı için, 30 Ekim 2020 günü saat 23:59’a kadar; takip eden yıllara ilişkin söz konusu bilgiler de her yılın Haziran ayı sonuna kadar elektronik ortamda (internet/interaktif) İdare’ye bildirilecektir.

 

SONUÇ

Transfer fiyatlandırmasında yeni belgelendirme yükümlülükleri kapsamında herhangi bir cezai işlemle karşılaşılmaması adına, çok uluslu işletmelerin grup içi işlemlerinin daha rahat takibini öngören ve işletmelere de bir güvence sağlayan işbu raporlama yükümlülüğüne uyulması önem arz etmektedir.