İmdat TÜRKAY/Mükellef Hizmetleri Grup Başkanı
Öz: 2023 yılının Ocak ayının sonunda TBMM’ne sevk edilen son yedi yıldaki altıncı yapılandırma kanunu olacak olan 27.01.2023 tarihli Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifinin gündeme gelmesiyle birlikte vergi dünyasında konuşulan en sık konulardan birisi de bu düzenlemelerle, vergisini düzenli olarak beyan edip ödeyen mükelleflerin vergiye gönüllü uyumlarının daha da azalacağı için onlar için ne yapılması gerektiği konusudur. Tartışmanın bir boyutu da bu uyumlu mükellefleri teşvik etmek için mevcut sistemlerin daha da geliştirilmesi ve bunlara sağlanan indirimlerin artırılması gerektiği üzerine olmaktadır. Çalışmamızda, vergi sistemimizde 2018 yılından buyana uygulanmakta olan vergiye uyumlu bazı mükellef gruplarına %5 vergi indirimi sağlayan düzenlemeden bahsedilecektir. Ayrıca, yeni yapılandırma kanun teklifinde vergi indirimine ilişkin olarak yer alan düzenlemeden de bahsedilecektir.
Anahtar kelimeler: Vergiye gönüllü uyum, %5 vergi indirimi, vergi indiriminin şartları.
Giriş
Vergi hukukunun en temel kavramlarından birisi toplumsal vergi bilinci, diğeri ise mükelleflerin vergiye gönüllü uyumudur. Toplumsal vergi bilinci ne kadar yüksek ise toplumun içinden çıkan vergi mükelleflerinin vergiye gönüllü uyumuda o derece yüksek seviyede olmaktadır. Vergiye gönüllü uyum, mükellefler tarafından vergiye ilişkin yükümlülüklerinin doğru, zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirilmesidir. Vergisini düzenli ödeyen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine sağlanan %5 vergi indirimi uygulamasıyla vergiye gönüllü uyumu yüksek mükellefler bir bakıma ödüllendirilmektedir. Ancak, her yapılandırma kanunu düzenlemesi sürecinde vergisini düzenli beyan edip ödeyenler tepki göstermekte, çeşitli sebeplerle vergisel ödev ve yükümlülüklerini yerine getiremeyenler ise bu düzenlemeleri fırsat olarak görmektedirler.
2022 yılı kazançlarını Mart-Nisan/2023 aylarında beyan edecek olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden şartları sağlayanlar %5 vergi indiriminden yararlanacaklardır. 2018 yılından bu yana vergiye uyumlu mükellefler tarafından verilen gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde hesaplanan vergiden mahsup edilmek suretiyle ödenecek vergiyi azaltan %5 vergi indirimi uygulamasından yararlanmak, en temel mükellef haklarından birisidir. Gerçekten de yapılandırma kanunlarının sık uygulandığı bir ortamda, uyumlu vergi mükellefleri ne kadar ödüllendirilse azdır ve mevcut vergi indiriminin mükellefler lehine daha da geliştirilmesi gerektiği ortadadır.
Vergi indirimi uygulamasının başladığı tarihten bu yana daha çok mükellefin yararlanması için %5 vergi indirimi düzenlemesi hakkında üç defa yasal değişiklik yapılmıştır. Vergi indirimi uygulaması hakkında detaylı açıklamalar, 301 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde ve 312 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 301)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğde yapılmıştır. Düzenlemenin ilk haline göre, 7338 sayılı Kanunla yapılan ve 1/1/2022 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere yürürlüğe giren değişiklikler sonucunda vergi indiriminden yararlanmak çok daha kolaylaşmıştır.
Vergiye uyumlu mükelleflere getirilen %5 vergi indirimi uygulamasından; ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefleri yararlanabilmektedir. Gelir vergisi mükelleflerinden ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat gelirleri için yıllık beyanname verenler %5 vergi indiriminden yararlanamazlar. Yani yedi gelir unsurundan sadece üç gelir unsuru için vergi indirimi uygulaması geçerli bulunmaktadır.
Kurumlar vergisi mükellefleri de belirtilen şartları taşımaları şartıyla %5 vergi indiriminden yararlanabilmektedir. Ancak, finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları vergi indiriminden yararlanamazlar. Buna göre, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121 inci maddesinde yer alan “Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi” uygulamasından;
yararlanabilmektedirler.
2. %5 Vergi İndiriminden Yararlanmak İçin Gerekli Olan Şartlar
Vergi indirimi uygulaması, kapsam dahilindeki gelir ve kurumlar vergi mükelleflerinden belirtilen şartları taşıyanların verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan vergisinin %5'inin, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmesi suretiyle gerçekleştirilmektedir. 7338 sayılı Kanunla, 2022 yılından itibaren 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 121 inci maddesinde yer alan “Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi” uygulaması hakkında bazı değişiklikler yapılmış ve %5 vergi indiriminden yararlanma şartları mükellefler lehine esnetilmiştir. Mükelleflerin vergi indiriminden yararlanma şartları şöyledir;
Kesinleşen tarhiyatların, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl için geçerli olan, yıllık indirim tutar sınırının %1’ini aşmaması durumunda bu şart ihlal edilmiş sayılmayacaktır. Dolayısıyla, 2023 yılı için (4.400.000X%1=) 44.000 TL’yi aşmayan kesinleşmiş tarhiyatlar bu şartı ihlal etmeyecektir.
Ödemenin, ilgili mevzuatı gereği istenilen bilgi ve belgelerin tam ve eksiksiz olarak ibraz edilmiş olması koşuluyla, vergi kanunları gereği doğan iade alacaklarından mahsuben yapılmış olması ve indirimden yararlanıldıktan sonra söz konusu iade alacağı tutarının mahsuben ödemesi talep edilen vergi borcu tutarının altına düşmesi hâlinde, eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin mahsuben ödenmek istenilen tutarın %10'unu aşmaması kaydıyla, eksik ödenmiş vergiler dolayısıyla veya vergi kanunları gereğince, tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması hâlinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden onbeşinci günün bitimine kadar ödenmesi şartıyla, bu şart ihlal edilmiş sayılmayacaktır.
Mükellefin vergi aslı (vergi cezaları ile fer'i alacaklar dâhil) 1.000 Türk lirasının üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması gerekmektedir.
Ancak, vergi indiriminin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 359 uncu maddesinde (Kaçakçılık suçları ve cezalar) sayılan fiilleri işlediği tespit edilenler vergi indiriminden yararlanamazlar.
2.1. Beyana tabi vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması gerektiği konusunda Yeni Yapılandırma Kanun Teklifinde yer alan düzenleme
27.01.2023 tarihli Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile vergiye uyumlu mükelleflere getirilen en önemli imkan; şayet devam eden davalar veya inceleme aşamasındaki tarhiyatlarla ilgili olarak bu kanundan yararlanılması durumunda, bu durumun olumsuz şart ihlali sayılmayacak olmasıdır. Kanun teklifinin “Diğer hükümler” başlıklı 10. maddesinde yer alan hükme göre; bu Kanunun 3 üncü maddesi (Kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacaklar) ve 4 üncü (inceleme ve tarhiyat safhasında bulunan işlemler) maddesine göre yapılandırılarak kesinleşen tarhiyatlar, yapılandırmanın ihlal edilmemesi şartıyla, 193 sayılı Kanunun mükerrer 121 inci maddesinin ikinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında değerlendirilmeyecektir. Şu kadar ki, anılan bent kapsamında, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce söz konusu tarhiyatlar nedeniyle, 193 sayılı Kanunun mükerrer 121 inci maddesi kapsamında yararlanılamayan indirim tutarları için bir düzeltme yapılamaz.
Bilindiği üzere, GVK’nın mükerrer 121. maddesinin ikinci fıkrasının 2 nolu bendine göre; (1) numaralı bentte belirtilen süre içerisinde (İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıl) kesinleşmiş olması koşuluyla vergi beyannamelerindeki vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması gerekmektedir. Kesinleşen tarhiyatların, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl için geçerli olan, birinci fıkradaki indirim tutar sınırının %1'ini aşmaması durumunda bu şart ihlal edilmiş sayılmaz. Son yapılandırma kanun teklifinde, %5 vergi indiriminden yararlanmanın şartlarından biri olan, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yılda, kesinleşmiş olması koşuluyla vergi beyannamelerindeki vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması şartı biraz daha esnetilmiş ve mükelleflerin bu yeni yapılandırmadan yararlanması ve yapılandırmanın ihlal edilmemesi şartıyla;
ilişkin olarak düzenleme kapsamında yapılandırılarak kesinleşen tarhiyatlar, yapılandırmanın ihlal edilmemesi şartıyla, 193 sayılı Kanunun mükerrer 121 inci maddesinin ikinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında değerlendirilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Ancak, anılan bent kapsamında, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce söz konusu tarhiyatlar nedeniyle, 193 sayılı Kanunun mükerrer 121 inci maddesi kapsamında yararlanılamayan indirim tutarları için bir düzeltme yapılmayacaktır. Böylece, yapılan düzenlemeyle, yapılandırmaya başvuran ve yapılandırmalarını ihlal etmeyen mükellefler için, 193 sayılı GVK’nın mükerrer 121 inci maddesinin ikinci fıkrasının (2) numaralı bendinde yer alan, haklarında beyana tabi vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması hükmü ihlal edilmemiş sayılacaktır.
3. %5 Vergi İndiriminin Uygulanacağı Beyannameler
Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmek suretiyle mükellefin ödeyeceği vergi azaltılmaktadır. %5 vergi indirimi uygulaması, sadece yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerine göre hesaplanan gelir ve kurumlar vergisi için geçerli bulunmakta olup bunlar dışında kalan KDV, damga vergisi, MTV, ÖTV, veraset ve intikal vergisi, emlak vergisi, değerli konut vergisi vb. vergilerde indirim uygulaması söz konusu değildir.
4. Vergi İndiriminden Yararlanmak İçin Ödenmesi Gereken Vergiler
Uygulamada bahsedilen vergi beyannameleri ibaresi, yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannamelerini; vergi ibaresi ise anılan Bakanlığa bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken beyannameler üzerine tahakkuk eden vergileri ifade etmektedir. Dolayısıyla, vergi indiriminden yararlanabilmek için sadece gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinin değil, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannamelerinin yasal süresinde verilmesi ve bu beyannameler üzerine tahakkuk eden bütün vergilerin de vergi indiriminin hesaplanacağı gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarihte ödenmiş olması gerekmektedir. Mükellefin vergi aslı (vergi cezaları ile fer'i alacaklar dâhil) 1.000 Türk lirasının üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması gerekmektedir.
4.1. Vergi indiriminden yararlandıktan sonra, mahsuben iade talebinin eksik gerçekleşmesi ve verginin eksik ödenmiş sayılmasının sınırı
Mükelleflerin mahsuben iade talebinde bulunması da ödeme şartını yerine getirmektedir. Çünkü, vergi borcuna karşılık olarak yapılan mahsuben iade talebi de bir çeşit ödeme sayılmaktadır. Ancak ödemenin, ilgili mevzuatı gereği istenilen bilgi ve belgelerin tam ve eksiksiz olarak ibraz edilmiş olması koşuluyla, vergi kanunları gereği doğan iade alacaklarından mahsuben yapılmış olması ve indirimden yararlanıldıktan sonra söz konusu iade alacağı tutarının mahsuben ödemesi talep edilen vergi borcu tutarının altına düşmesi hâlinde, eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin mahsuben ödenmek istenilen tutarın %10'unu aşmaması kaydıyla, eksik ödenmiş vergiler dolayısıyla veya vergi kanunları gereğince, tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması hâlinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden onbeşinci günün bitimine kadar ödenmesi şartıyla, bu şart ihlal edilmiş sayılmayacaktır.
5. Mükellefin Yararlanacağı Vergi İndirimi Tutarının Üst Sınırı
Vergi indirim tutarının üst sınırına ilişkin yıllık olarak belirlenen tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanmaktadır. 2022 yılı için %5 indirim tutarının üst limiti, 1/1/2022 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 2.000.000 TL olarak tespit edilmişti. Hesaplanan indirim tutarı, 323 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılan belirlemeye göre, 1/1/2023 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 4.400.000 Türk lirasından fazla olamayacaktır. Dolayısıyla, 2022 yılına ilişkin olarak Mart-Nisan/2023 aylarında verilecek gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde belirlenen bu yeni tutar dikkate alınacaktır.
6. İndirilecek Tutarın Ödenmesi Gereken Vergiden Fazla Olması Durumunda Mahsup İmkanı
Vergi indirimi uygulamasında %5 oranında hesaplanan indirilecek tutarın, ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde mahsup edilemeyen tutarlar mükellefe red ve iade edilmeyecektir. Bu süre hak düşürücü bir süre olup süre geçtikten sonra mahsup etme imkanı ortadan kalkmaktadır.
Örneğin kurumlar vergisi mükellefi için 2022 yılına ilişkin olarak verilen beyannamede doğan bir iade, 2022 yılı kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken son tarihten 30 Nisan 2023 tarihinden itibaren 01.05.2023-30.04.2024 tarihine kadar beyan edilen ve tahakkuk etmiş olan vergilere (KDV, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi, geçici vergi vb.) mahsup edilebilecektir. Ayrıca, mükellefin örneğin 2022 yılı için 20 Nisan 2023 tarihinde kurumlar vergisi beyannamesini vermesi sonucunda, %5 vergi indiriminden dolayı ortaya çıkan iade alacağının 30 Nisan 2023 tarihi öncesinde tahakkuk etmiş olan (örneğin 28 Nisan 2023’de tahakkuk eden KDV ve 26 Nisan 2023’de tahakkuk eden MPHB gibi) vergilere de mahsup imkanı yoktur. Vergi indiriminden doğan iadenin mahsup imkanı, 30 Nisan 2023 tarihinden itibaren bir yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk edecek vergiler için söz konusudur.
7. Mükellefin Şartları Taşımadığının Anlaşılması Durumunda İndirilen Verginin Geri Alınması
Uygulama kapsamında, %5 vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, öngörülen şartları taşımadığının vergi dairesi tarafından sonradan tespiti hâlinde ilgili vergilendirme döneminde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın mükellef adına tarh edilerek geri alınacaktır.
8. Pişmanlıkla Beyanname Verilmesinin Vergi İndirimine Etkisi
Kanuni süresi içinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak, kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler vergi indiriminden yararlanılmasına engel teşkil etmeyecektir. Ancak, indirimden yararlanılabilmesi için bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin de indirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla ödenmiş olması gerekmektedir.
9. İndirim Kapsamında Olan Kazançlarla İndirim Kapsamında Olmayan Kazançların Beyanında Vergi İndiriminin Hesaplanması
Gelir vergisindeki yedi gelir unsurundan sadece ticari, zirai ve mesleki kazanç elde edenler vergi indiriminden yararlanabilmekte; ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat gelirlerinin beyanında %5 vergi indirimi uygulaması uygulanmamaktadır. Dolayısıyla, uygulama kapsamındaki kazançlarla, kapsamda olmayan kazanç ve iratların birlikte beyan edilmesi durumunda, mükelleflerin yararlanacağı indirim tutarı ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle beyan edilen kazançların, toplam gelir vergisi matrahı içerisindeki oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanan gelir vergisi esas alınarak tespit edilecektir.
Örnek 1: Avukatlık faaliyetinden dolayı gelir vergisi mükellefi olan Bay (A), vergi indiriminden yararlanma şartlarının tamamını taşımakta olup 2022 takvim yılında 2.000.000 TL serbest meslek kazancı, 150.000 TL de alacak faizi elde etmiştir. Mükellef bu dönemde 500.000 TL geçici vergi, 250.000 TL’de tevkif suretiyle kesilen vergi ödemiştir. Buna göre, ödevli Mart/2023 ayında vereceği gelir vergisi beyannamesinde vergi indirimi aşağıdaki şekilde uygulanacaktır.
|
Serbest meslek kazancı |
2.000.000 TL |
|
Menkul sermaye iradı |
150.000 TL |
|
Gelir vergisi matrahı (2.000.000+150.000=) |
2.150.000 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi (2.150.000X%15-20-27-35-40) |
795.900 TL |
|
SMK/gelir vergisi matrahı (2.000.000/2.150.000=) |
0,93 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisinin SMK isabet eden kısmı (795.900 X0,93=) |
740.187 TL |
|
Hesaplanan vergi indirimi tutarı (740.187 X %5=) |
37.009 TL |
|
Mahsup edilecek vergiler toplamı (Ödenen geçici vergi 500.000 +Tevkifat 250.000) |
750.000 TL |
|
Ödenmesi gereken gelir vergisi (795.900-750.000=) |
45.900 TL |
|
%5 Vergi indirimi tutarı |
37.009 TL |
|
Ödenecek gelir vergisi (45.900-37.009=) |
8.891 TL |
10. %5 Vergi İndirimi Uygulamasına İlişkin Örnekler
%5 vergi indirimi kapsamında hesaplanan gelir ve kurumlar vergisi üzerinden hesaplanan indirim tutarı, hiçbir şekilde 1.1.2023 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere üst limit olarak belirlenen 4.400.000 TL’den (323 seri no.lu GVGT) fazla olamayacaktır.
Örnek 2: Ticari faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olan Bay (B), vergi indiriminden yararlanma şartlarını tamamını taşımaktadır. Ödevli 2022 takvim yılında 1.000.000 TL ticari kazanç, kiraya verdiği işyerinden de 250.000 TL işyeri kira geliri elde etmiş ve götürü gider yöntemini seçmiştir. Mükellef yıl içinde 250.000 TL geçici vergi, 150.000 TL’de tevkif yoluyla kesilen vergi ödemiştir.
Mükellef, ticari kazancı ve tevkifata tabi işyeri kira geliri için vereceği yıllık beyannamede %5 vergi indiriminden aşağıdaki şekilde yararlanacaktır.
|
Ticari kazanç |
1.000.000 TL |
|
Gayrimenkul sermaye iradı (işyeri) |
250.000 TL |
|
Giderler (götürü) (250.000 X %15) |
37.500 TL |
|
Safi irat (kira) (250.000 – 37.500) |
212.500 TL |
|
Gelir vergisi matrahı (1.000.000 +212.500) |
1.212.500 TL |
|
Hesaplanan gelir vergisi |
420.900 TL |
|
Ticari kazanç/gelir vergisi matrahı (1.000.000/1.212.500) |
0,82 |
|
Hesaplanan gelir vergisinin ticari kazanca isabet eden kısmı (420.900 X 0,82) |
345.138 TL |
|
Hesaplanan vergi indirimi tutarı (345.138 X %5) |
17.256,9 TL |
|
Mahsup edilecek vergi toplamı (250.000 + 150.000) |
400.000 TL |
|
Ödenmesi gereken vergi (420.900 – 400.000) |
20.900 TL |
|
Mahsup edilecek vergi indirimi tutarı |
17.256,9 TL |
|
Ödenecek gelir vergisi (20.900 – 17.256,9) |
3.643,1 TL |
Örnek 3: Kurumlar vergisi mükellefi (X) A.Ş. 2022 hesap dönemine ilişkin olarak kanuni süresinde Nisan/2023 ayında vereceği kurumlar vergisi beyannamesinde beyan ettiği matrah üzerinden 5.000.000 TL kurumlar vergisi hesaplandığını varsayalım. Vergi indiriminden yararlanma şartlarının tamamını taşıyan firmanın 2022 hesap dönemine ait ödemiş olduğu geçici vergi tutarı 1.000.000 TL’dir. Mükellef yıl içinde 500.000 TL tevkif suretiyle vergi ödemiştir.
Vergi indirim tutarı = Hesaplanan kurumlar vergisi X indirim oranı
= 5.000.000 TL X %5= 250.000 TL
olarak hesaplanmıştır. Buna göre, mükellef vergi indiriminden aşağıdaki şekilde yararlanacaktır.
|
Hesaplanan kurumlar vergisi |
5.000.000 TL |
|
Hesaplanan vergi indirimi tutarı (5.000.000X%5=) |
250.000 TL |
|
Mahsup edilecek vergiler toplamı -Ödenen geçici vergi= 1.000.000 TL -Tevkif yoluyla kesilen vergi=500.000 TL |
1.500.000 TL |
|
Ödenmesi gereken kurumlar vergisi (5.000.000-1.500.000=) |
3.500.000 TL |
|
Mahsup edilen %5 vergi indirimi tutarı |
250.000 TL |
|
Ödenecek kurumlar vergisi (3.500.000-250.000=) |
3.250.000 TL |
Örnek 4: 2022 yılına ilişkin olarak Nisan/2023 ayında verilecek kurumlar vergisi beyannamesinde, 500.000 TL ödenmesi gereken kurumlar vergisinden, ödevli kurumun 750.000 TL vergi indirim hakkı olması durumunda, geriye kalan 250.000 TL’lik vergi indiriminden kalan bu tutarı, 2022 hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içerisinde (01.05.2023 tarihinden 30.04.2024 tarihine kadar), mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilecektir.
Sonuç
Vergi gelirlerini artırmak ve düzenli olarak vergisini beyan edip ödeyen mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu teşvik etmek için getirilen %5 vergi indirimi uygulaması büyük bir yenilik olarak vergi sistemimize gireli beş yıl olmuştur. Ancak, mevcut gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin çok azı bu indirimden yararlanabilmektedir. Yeni bir yapılandırma kanununun yasallaşma sürecinin yaşandığı bugünlerde, işverenlerin bağlı olduğu tüm meslek örgütlerinin beklentisi vergisini düzenli beyan edip ödeyen vergi mükelleflerinin daha çok korunması ve teşvik edilmesi yönündedir. Bu nedenle, 2018 yılından bu yana uygulamada olan %5 vergi indirimi müessesesi vergiye gönüllü uyumu sağlamak ve daha da artırmak için çok önemli bir fonksiyon icra etmektedir.
Vergi indirimi uygulaması yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi verildiği anda hesaplanan verginin %5'i olarak belirlenmekte ve ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmektedir. Vergi indirimi konusu, başlangıçta Devletin vergi alacağından vazgeçmesi yani bir çeşit vergi harcaması olarak görülmektedir. Yapılandırma kanunlarının sıklıkla uygulandığı ülkemizde (2016-6736 sy. Kanun, 2017-7020 sy. Kanun, 2018-7143 sy. Kanun, 2020-7256 sy. Kanun, 2021-7326 sy. Kanun ve son olarak 27.01.2023 tarihli Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi) %5 vergi indirimi uygulamasının kapsamının mutlaka genişletilmesi ve gelir vergisinin konusunu oluşturan yedi gelir unsurunun da bu indirimden yararlanması sağlanmalıdır. Ayrıca, vergi indiriminden yararlanma şartlarının da olabildiğince kolaylaştırılması gerekmektedir.
NAZALI VERGI & HUKUK