YENİ VARLIK BARIŞININ KAPSAMI/AVANTAJLARI/SORU VE CEVAPLAR/YENİLİKLER/ÖZET TABLOLAR VE YORUMLAR

23.09.2022

İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı

 

Özet: Beyan esasına dayanan vergi sistemimizde, mükelleflerin ödev ve yükümlülüklerini her zaman kanunlarda yazdığı gibi tam olarak süresinde yerine getirmeleri mümkün olamamaktadır. Yasama organı tarafından kabul edilen kanunlarla Vergi İdaresine uygulaması yaptırılan iki tür düzenleme ile mükelleflere eksik yaptıkları vergisel işlemleri düzeltme imkanı sağlanmaktadır. Yapılan yasal düzenlemelerden birincisi ile kamuoyunca vergi affı veya mali af da denen ancak esasında vergi ve ceza borçlarının düşük bir faizle yapılandırılması ve ödenmesi sağlanmaktır. Cumhuriyet tarihi boyunca bu kapsamda yapılan yasal düzenleme sayısı otuzun üzerindedir. Yapılan ikinci yasal düzenleme ise 2008 yılında başlayan ve kısaca varlık barışı denen düzenleme olup on beş yıllık süreçte yedi adet (5811, 6486, 6736, 7143, 7186, 7256, 7417) kanuni düzenleme yapılmıştır. Varlık Barışı denen düzenlemenin amacı yurt dışında ve yurt içinde bulunan bazı varlıkların milli ekonomiye kazandırılmasıdır. 7417 sayılı Kanunla getirilen son Varlık Barışı uygulaması vergili ve daha kapsamlı olarak 5.7.2022 tarihinde yürürlüğe girmiş olup gerçek ve tüzel kişiler, yurt dışı ve yurt içi varlıkları için bu yeni düzenlemeden 31 Mart 2023 tarihine kadar bildirim veya beyanda bulunmak suretiyle yararlanabileceklerdir.

 

Anahtar kelimeler: Yeni Varlık Barışının avantajları, varlık barışının kapsamı, bildirim/beyan esasları, ödenecek vergi ve iade esasları, vergi incelemesi ve tarhiyatın mahsubu.

 

GİRİŞ

Kamuoyunda torba kanun olarak da adlandırılan 1.7.2022 tarih ve 7417 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla[1]; kamu görevlilerinin ek gösterge sisteminin yeniden düzenlenmesinden, yükseköğretim kurumlarında öğrenim görmekte iken ilişiği kesilenlere getirilen yükseköğretimlerine devam etme hakkı tanınmasına, vergi usulsüzlüğü cezalarının artırılması ile özel kanunlarında ödeme süresi düzenlenmemiş olan idari para cezaları için genel ödeme süresinin belirlenmesi ve peşin ödeme indiriminin süresinde yapılan ödemelere uygulanmasından, varlık barışı uygulamasına kadar onlarca kanunda yeni düzenlemeler yapılmıştır.

Bilindiği üzere, 7256 sayılı Kanunla getirilen ve iki yıldır süre uzatımları ile uygulanmakta olan varlık barışı uygulamasının 30.06.2022 tarihinde sona ermesinin ardından kamuoyunda torba kanun olarak adlandırılan ve 5.7.2022 tarihinde yürürlüğe giren 7417 sayılı Kanunla Yeni Varlık Barışı yürürlüğe girmiş ve bu defa uzatma hükümleri olmadan 31.03.2023 tarihinde uygulamanın sona ermesi hüküm altına alınmıştır. Kanunun yayımlandığı tarihten bu yana vergi hukukçuları ve uzmanları tarafından konu hakkında onlarca değerlendirme yazıları yazılmış olup çalışmamızda çok çarpıcı olan bazı değerlendirmelere de çalışmanın sonunda yer verilmiştir.

7417 sayılı Kanunun 50 nci maddesiyle 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 15 inci madde ile yurt dışında ve yurt içinde bulunan bazı varlıkların ekonomiye kazandırılmasına imkân veren yeni varlık barışı uygulaması genel esasları itibariyle eski düzenlemelerle benzerlik gösterse de yeni düzenlemede; mükellefiyeti bulunmayanlarında bu imkandan yararlanması, bildirilen varlıklar için vergi ödenmesi, belli şartlarda yurtdışı varlıklar için ödenen verginin iadesi, taşınmazların bildiriminde daha önce uygulanan tapu harcının kaldırılması, devredilen taşınmazların işletmeye devrinin Gelir Vergisi Kanunu açısından değer artış kazancı olarak vergiye tabi olmaması, bildiren varlıklar için fon hesabının açılması ve açılan fon hesabının 2 yıl boyunca işletmeden çekilmeyecek olması ile diğer nedenlerle başlayan vergi incelemesinde, tarhiyat konusu ve bulunan matrah farkının mahsubuna ilişkin hükümlere yer verilmiş olması gibi bazı yeni hususlarda yer almaktadır.

Yeni Varlık Barışı düzenlemesine göre;

• Gerçek veya tüzel kişilerin yurt dışında bulunan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının banka veya aracı kurumlara bildirilmek suretiyle milli ekonomiye kazandırılmasına,
• Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye’de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların vergi dairesine beyan edilerek kanuni defter kayıtlarına alınabilmesine,
• Yurt içinde bulunan madde kapsamındaki varlıkların gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar tarafından beyan edilmesine,

imkan sağlanmaktadır.

 

Yeni Varlık Barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar için özetle;

• Bildirimde veya beyanda bulunulan varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacaktır.
• Yurt dışı varlık barışı kapsamında ödenen vergiler belirtilen şartların sağlanması halinde ödenen vergi iade edilecektir.
• Vergiye tabi dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacaktır.
• Bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla; vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek, kurumlar için dağıtabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecektir.
• İşletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrinde; tapuda yapılacak işlemlerden harç alınmayacak ve değer artışı kazancı hesaplanmayacaktır.
• Varlık barışı beyanları, diğer sebeplerle yapılan inceleme sonucu bulunan matrah farklarından mahsup edilebilecektir.

 

Gerçek ve tüzel kişiler, yurt dışı ve yurt içi varlıkları için Yeni Varlık Barışı uygulamasından 31 Mart 2023 tarihine kadar bildirim veya beyanda bulunmak suretiyle yararlanabileceklerdir. Yurt dışındaki söz konusu varlıkların Türkiye’ye getirilebilmesi için vergi mükellefi veya Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunmamakta olup düzenlemeden herkes yararlanabilecektir. Yeni Varlık Barışında, yurtdışı varlık barışı için üç kademeli, yurtiçi varlık barışı için sabit bir oranda vergilendirilme getirilmiştir. Buna göre, banka ve aracı kurumlara bildirilen yurt dışındaki varlıkların değeri üzerinden;

• 30/9/2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1,
• 1/10/2022 tarihi ila 31/12/2022 tarihi arasında yapılan bildirimler için %2,
• 1/1/2023 tarihi ila 31/3/2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3,

 

oranında vergi hesaplanacaktır. Hesaplanacak vergi, bildirim esnasında banka ve aracı kurumlara peşin olarak ödenecektir. Banka ve aracı kurumlar ise peşin olarak tahsil ettikleri vergiyi, bildirimi izleyen ayın 15 inci günü akşamına kadar vergi sorumlusu sıfatıyla bir beyanname ile bağlı bulunduğu vergi dairesine beyan edecek ve aynı sürede ödeyeceklerdir. Bildirilen varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlarda açılan hesaplarda en az bir yıl süreyle tutulması halinde vergi %0 olarak uygulanacak ve peşin olarak ödenmiş olan vergi, bildirim sahibinin ilgili vergi dairesine başvurusu üzerine kendisine iade edilecektir.

Vergi dairelerine beyan edilen yurt içi varlıkların değeri üzerinden ise %3 oranında vergi tarh edilecek ve bu vergi, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenecektir. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da beyan dışındaki varlıklarını beyan edebileceklerdir.

 

Yeni uygulamada, beyan edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden tapu harcı alınmayacaktır. Ayrıca, taşınmazların işletmeye devri, elden çıkarma sayılmayacak ve Gelir Vergisi Kanununa göre değer artış kazancı hesaplanmayacak ve yıllık beyanname verilmeyecektir.

Yeni Varlık Barışı uygulamasının eski düzenlemelerde olduğu gibi en önemli avantajı, bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacak olmasıdır. Ayrıca, diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri ile takdir komisyonu kararları sonucu bulunan matrah farkının madde kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti durumunda, bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının; bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda gelir ve kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden tarhiyat yapılmayacak, bulunan matrah farkından düşük olması halinde ise sadece aradaki fark tutar üzerinden gelir ve kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden vergi tarhiyatı yapılacaktır.

Konu hakkında Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan 1 seri no.lu Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliği, 09.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan “Yurt Dışında Ve Yurt İçinde Bulunan Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Rehberi”nde yer alan yurtdışı ve yurtiçi varlıkların varlık barışından yararlanmasını anlatan özet tablolar aşağıda yer almaktaddır.[2]Bu iki tablo tüm düzenlemeyi özetlemekte olup kısa ve öz bilgi almak isteyen ilgilileri yeterince bilgilendirecektir.

 

Tablo 1: Yurt Dışında Bulunan Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılmasına İlişkin Tablo
Bildirim Konusu Varlık	Para	Altın	Döviz	Menkul Kıymet veya Diğer Sermaye Piyasası Araçları
Kimler Yararlanır	Gerçek ve tüzel kişiler (Vergi mükellefi veya Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunmayıp herkes yararlanabilir.)
Bildirim Süresi	31/3/2023 tarihine kadar
Yararlanma Şartları	Yurt dışında para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları niteliğinde bir varlığın olması Varlıkların 31 Mart 2023 tarihine kadar Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara bildirilmesi Bildirime konu edilen varlıkların, bildirim tarihinden itibaren 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi Bildirilen varlıklara ilişkin hesaplanan verginin ödenmesi Bildirilen varlıkların 213 sayılı Kanun uyarınca defter tutan mükelleflerce kanuni defterlere kaydedilmesi Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin, bildirdikleri ve yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açılması ve bu hesabın bildirim tarihinden itibaren iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilememesi ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamaması Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin, bildirdikleri kıymetleri defterlerinde ayrıca göstermeleri
Hangi Durumlarda Varlıklar Türkiye'ye Getirilmiş Sayılır	Fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba transfer edilmesi Fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi mümkün olmayan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının aracı kurumlara bildirilmesi
Türkiye’ye Getirildiğine İlişkin Tevsik Edici Belgeler	Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba transfer edilmesi durumunda banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları 31/3/2023 tarihine kadar banka veya aracı kurumlara bildirilmesi kaydıyla, Türkiye’ye fiziki olarak getirilmesi sırasında yapılan deklarasyon/bildirime istinaden Gümrük İdaresinden alınan belgeler
Banka ve Aracı Kurumlara Yapılacak Bildirim	Bidirimler, gerçek ve tüzel kişilerce 31/3/2023 tarihine kadar iki nüsha olarak hazırlanacak Tebliğ ekinde yer alan form (Ek-1) ile bankalara veya aracı kurumlara yapılacaktır. Formun bir nüshası, ilgili banka veya aracı kurum tarafından, varsa bildirim nedeniyle açılan hesaba ilişkin bilgiler yazılıp tasdik edildikten sonra, düzenlenen banka dekontları veya işlem sonuç formlarıyla birlikte ilgilisine geri verilecektir. Aracı kurumlara sadece menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçları bildirilebilecektir. Bildirimde bulunan gerçek ve tüzel kişilerce, vergi dairelerine ayrıca herhangi bir beyanda bulunulmayacaktır.
Değerleme Ölçütleri (Banka veya Aracı Kurumlara Bildirildiği Tarih İtibarıyla)	(Türk lirası cinsinden para) İtibari (nominal) değeriyle	(Altın) Rayiç bedeliyle	(Döviz) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruyla	Pay senetleri, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle Tahvil, bono, eurobond gibi borçlanma araçları, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle Yatırım fonu katılma payları, ilgili piyasasında belirlenmiş kapanış fiyatıyla Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gibi türev araçlar, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle
Ödenecek Vergi	Banka ve aracı kurumlara bildirilen yurt dışındaki varlıkların değeri üzerinden; 30/9/2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1, 1/10/2022 tarihi ila 31/12/2022 tarihi arasında yapılan bildirimler için %2, 1/1/2023 tarihi ila 31/3/2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3, oranında hesaplanacak vergi, bildirim esnasında banka ve aracı kurumlara peşin olarak ödenecektir.
Ödenen Verginin İadesi	Yurt dışında bulunan ve bildirime konu edilen varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması halinde, bildirilen varlıkların değeri üzerinden uygulanması gereken vergi oranı %0 olarak uygulanacaktır. Bu durumda, banka ve aracı kurumlar tarafından tahsil edilerek vergi sorumlusu sıfatıyla vergi dairesine ödenen vergiler, bildirim sahibinin  Tebliğ ekinde yer alan form (Ek-4) ile düzeltme zamanaşımı süresi içinde vergi dairesine başvurusu üzerine iade edilecektir.
Sağladığı Avantajlar	Bildirim ve beyandan hareketle vergi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır. Bildirilen ve işletme kayıtlarına alınan varlıklar; Vergiye tabi dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacak, Bildirim tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla; Vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek, Kurumlar için dağıtabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek, İşletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrinde; Tapuda yapılacak işlemlerden harç alınmayacak, Değer artışı kazancı hesaplanmayacaktır, Vergi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır.
İnceleme ve Tarhiyat Yapılmayacak Durumlar	Bildirilen varlıklar dışındaki diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri veya takdire sevk işlemleri dolayısıyla, düzenleme kapsamında bildirimde bulunan mükellefler hakkında matrah farkı bulunması durumunda; Bulunan matrah farkının bildirime konu edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bildirilen varlık tutarının, bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda gelir veya kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden tarhiyat yapılmayacaktır. Bulunan matrah farkının bildirime konu edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bu farkın bildirilen varlık tutarından fazla olması durumunda, yalnızca aradaki fark tutar üzerinden gelir veya kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden vergi tarhiyatı yapılacaktır.

 

Tablo 2: Yurt İçinde Bulunan Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılmasına İlişkin Tablo
Bildirim Konusu Varlık	Para	Altın	Döviz	Taşınmaz	Menkul Kıymet veya Diğer Sermaye Piyasası Araçları
Kimler Yararlanır	Türkiye’de bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlara sahip olan; 5/7/2022 tarihi itibarıyla kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıklara ilişkin gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar, yararlanabilir.
Beyan Süresi	31/3/2023 tarihine kadar
Yararlanma Şartları	Türkiye’de bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlara sahip olunması 31/3/2023 tarihine kadar  vergi dairesine beyanda bulunulması Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayanlar tarafından, taşınmazlar dışındaki varlıkların banka veya aracı kurumlardaki hesaplara yatırıldığını gösterir belgelerle tevsik edilmesi Beyan edilen varlıklara ilişkin hesaplanan verginin süresinde ödenmesi Beyan edilen varlıkların 213 sayılı Kanun uyarınca defter tutan mükelleflerce kanuni defterlere kaydedilmesi Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin, beyan ettikleri ve yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açılması ve bu hesabın beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilememesi ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamaması Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin, beyan ettikleri kıymetleri defterlerinde ayrıca göstermeleri
Vergi Dairelerine Yapılacak Beyan	Beyanlar, 31/3/2023 tarihine kadar Tebliğ ekinde yer alan beyanname (Ek-3) ile vergi dairelerine yapılacaktır. Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükellefler, Ek-3’te yer alan beyannamelerini de elektronik ortamda vermek zorundadırlar. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanların beyanları yerleşim yerlerinin bağlı bulunduğu vergi dairesine verilecektir. Türkiye’de bulunan varlıkların beyanında, vergi dairelerine beyan edildiği tarih itibarıyla belirlenen Türk lirası karşılığı bedelleri esas alınacaktır.
Değerleme Ölçütleri (Vergi Dairelerine Bildirildiği Tarih İtibarıyla)	(Türk lirası cinsinden para) İtibari (nominal) değeriyle	(Altın) Rayiç bedeliyle	(Döviz) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruyla	(Taşınmazlar) Rayiç bedeliyle	Pay senetleri, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle Tahvil, bono, eurobond gibi borçlanma araçları, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle Yatırım fonu katılma payları, ilgili piyasasında belirlenmiş kapanış fiyatıyla Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gibi türev araçlar, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle
Ödenecek Vergi	Vergi dairelerine beyan edilen yurt içi varlıkların değerleri üzerinden %3 oranında vergi hesaplanacak vergi izleyen ayın sonuna kadar ödenecektir.
Sağladığı Avantajlar	Bildirim ve beyandan hareketle vergi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır. Bildirilen ve işletme kayıtlarına alınan varlıklar; Vergiye tabi dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacak, Bildirim tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla; Vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek, Kurumlar için dağıtabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek, İşletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrinde; Tapuda yapılacak işlemlerden harç alınmayacak, Değer artışı kazancı hesaplanmayacaktır, Vergi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır.
İnceleme ve Tarhiyat Yapılmayacak Durumlar	Beyan edilen varlıklar dışındaki diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri veya takdire sevk işlemleri dolayısıyla, düzenleme kapsamında beyanda bulunan mükellefler hakkında matrah farkı bulunması durumunda; Bulunan matrah farkının beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve beyan edilen varlık tutarının bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda gelir veya kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden tarhiyat yapılmayacaktır. Bulunan matrah farkının beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bu farkın beyan edilen varlık tutarından fazla olması durumunda, yalnızca aradaki fark tutar üzerinden gelir veya kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden vergi tarhiyatı yapılacaktır.

 

1.SORU VE CEVAPLARLA YENİ VARLIK BARIŞI UYGULAMA ASASLARI

 

Yeni Varlık Barışı uygulamasından gerek yurt dışından gerekse yurtiçinde bulunan ve kapsam dahilindeki varlıkları bildiren ve beyan eden ister mükellef olsun isterse mükellef olmasın gerçek ve tüzel kişilerin tamamı yararlanabilecektir. Bu bölümde, 7417 sayılı Kanunla 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen Yeni Varlık Barışı uygulamasına ilişkin olarak, mevcut kanuni düzenlemedeki hükümlerden ve konuya ilişkin olarak yayımlanan 1 seri no.lu Genel Tebliğde yer alan açıklamalardan hareketle yeni varlık barışı uygulaması 21 soru ve cevapla incelenmiştir.

 

7417 sayılı Torba Kanununun ilk TBMM’ne sevkinde, varlık barışına ilişkin düzenleme yoktu söz konusu kanunun genel kurulda görüşülmesi sırasında verilen önerge ile torba kanununa eklenmiştir. Dolayısıyla, kanunun genel ve madde gerekçelerinde düzenlemeye ilişkin açıklamalara yer verilmemiştir. Daha önceki düzenleme Gelir Vergisi Kanununa eklenmişken bu son düzenleme 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu geçici 15 inci maddeye eklenmiştir. Yeni varlık barışı, süresi 30 Haziran 2022’de biten önceki varlık barışı uygulamasının devamı niteliğinde değil, tamamen yeni hükümler içeren ve birçok farklı yönleri olan bir düzenlemedir. Yeni düzenlemenin şartları biraz daha farklı olup özellikle 7256 sayılı Kanunla getirilen ve yaklaşık iki yıldır uygulanmakta olan önceki uygulamanın aksine yeni düzenlemede vergi ödenmesi gerekmektedir. Ancak, şartların sağlanması durumunda yurtdışı varlık barışı kapsamında ödenen verginin iadesi mümkün bulunmaktadır.

 

Yeni Varlık Barışı hakkında bilgi edinmek için başvurulması gereken yasal ve idari düzenlemeler şöyledir;[3]

 

-1.7.2022 tarih ve 7417 sayılı Kanunun 50. Maddesi ile 5520 sayılı KVK’ na eklenen geçici 15. Madde,

- Hazine ve Maliye Bakanlığı-Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan ve 09.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 1 seri no.lu Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliği,

-Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından internet sayfasından 14.09.2022 tarihinde yayınlanan Yurt Dışında ve Yurt İçinde Bulunan Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Rehberi ile Varlık Barışı’na İlişkin Soru ve Cevaplar Broşürü. 

 

Ayrıca gerçek ve tüzel kişilerin, Yeni Varlık Barışına ilişkin her türlü soruları için Gelir İdaresinin çağrı merkezi olan Vergi İletişim Merkezini yurt içi aramalar için 189, yurt dışı aramalar için ise 0090–312-189-1122 numaralı telefon hattını arayarak bilgi almaları mümkün bulunmaktadır.

 

1. Varlık Barışı Uygulamasının Avantajları Nelerdir?

Yeni Varlık Barışı uygulamasının gerçek ve tüzel kişilere sağlayacağı avantajları şöyle sıralamak mümkündür;

• Yeni varlık barışı uygulamasından herkes yararlanabilecektir. Yani, vergi mükellefi olup olmadığı dikkate alınmaksızın gerçek ve tüzel kişilerin tamamı yararlanabilecektir.
• Bildirimde veya beyanda bulunulan varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin olarak belirtilen şartların sağlanması halinde hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacaktır. Yani bildirilen ve beyan edilen varlıklar için mutlak bir koruma söz konusudur.
• Yapılan düzenlemede, inceleme ve tarhiyat yapılmamasının ayrıntıları bu defa kapsamlı olarak açıklanmıştır. Bu kapsamda, diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri ile takdir komisyonu kararları sonucu bulunan matrah farkının varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının, bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda matrah farkına ilişkin tarhiyat yapılmayacaktır. İnceleme veya takdir sonucu bulunan matrah farkının, bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespitine rağmen söz konusu varlık tutarlarından büyük olması durumunda sadece aradaki fark tutar üzerinden vergi tarhiyatı yapılacaktır.
• Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da yurt içinde bulunan madde kapsamındaki varlıklarını beyan ederek varlık barışından yararlanabilecektir.
• Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükellefler, Türkiye'de Sahip Olunan Taşınmazlara İlişkin Beyanlarını elektronik ortamda verebileceklerdir.
• Şirketlerin kanuni temsilcileri, ortakları veya vekilleri adına görünen varlıklar da varlık barışından yararlanacaktır.
• Yurt dışında bulunan varlıkların bildirimi sonrasında kanuni sürenin sonuna kadar birden fazla bildirimde bulunulması veya önceki bildirimlerin düzeltmesi mümkün bulunmaktadır.
• Yurt dışında bulunan ancak kapsama girmeyen varlıkların (örneğin taşınmazların) 31/3/2023 tarihine kadar kapsamdaki varlıklara dönüştürülmek suretiyle Türkiye’ye getirilmesi mümkün bulunmaktadır.
• Yurtdışından yapılacak bildirimlerde, banka veya aracı kurumlar tarafından, bildirimde bulunanlardan bildirime konu edilen varlıklara ilişkin olarak herhangi bir belge istenilmeyecektir.
• Yurtdışından yapılacak bildirimler üzerine ödenecek verginin hesaplanmasında kademeli vergi oranı uygulanacaktır. Yani erken bildirimler düşük vergi oranı ile teşvik edilmektedir. 30/9/2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1, 1/10/2022-31/12/2022 tarihi arasında yapılan bildirimler için %2 ve 1.1.2023-31/3/2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3 oranında vergi ödenecektir.
• Vergi peşin olarak alınacak ancak varlıkların yurtdışından Türkiye’ye getirilip 1 yıl süreyle bankalarda tutulması halinde tahsil edilen vergiler iade edilebilecektir.
• Yurt dışında bulunan varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması halinde, bildirilen varlıkların değeri üzerinden ödenen vergi, vergi dairesine yapılacak başvuru üzerine mahsuben/nakten iade edilecektir.
• Yurt dışından bildirilen varlıkların, yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve 5/7/2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31/3/2023 tarihine kadar kapatılmasında kullanılması mümkün olup, defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, borcun ödenmesinde kullanılan varlıklar için Türkiye’ye getirilme şartı aranmaksızın vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmaması imkanından yararlanılacaktır.
• 5/7/2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının anılan tarihten önce Türkiye’ye getirilmek suretiyle karşılanmış olması halinde, söz konusu avansların defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmaması imkanından yararlanılabilecektir.
• Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, bildirime veya beyana konu ettikleri ve yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açacaklar ve söz konusu hesap sermayenin cüz’ü addolunacak, bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilemeyecek ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamayacak, işletmenin tasfiye edilmesi halinde ise vergilendirilmeyecektir. Fon hesabında tutulan bu tutarların, 193 sayılı GVK’nın 81 inci maddesi ile 5520 sayılı Kanunun uyarınca gerçekleşecek devir ve bölünme hallerinde de vergilendirilmeyecektir.
• Defter tutan mükelleflerce Türkiye’ye getirilen varlıklar ile gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince kanuni defterlere kaydedilen varlıklar, dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaksızın işletmelerine dâhil edilecek ve bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla vergiye tabi kazancın ve kurumlar için dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmelerinden çekilebilecektir.
• Varlık barışı kapsamında beyana konu edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca harç alınmayacak; ayrıca bu taşınmazların işletmeye devrinde 193 sayılı GVK’nın mükerrer 80 inci maddesine göre değer artışı kazancı hesaplanmayacaktır.
• Bildirimde bulunduktan sonra, yapılan hataların düzeltilmesi ya da bildirime konu edilen varlıkların azaltılması amacıyla 31/3/2023 tarihine kadar yapılacak düzeltmelerde varlıkların ilk bildirim tarihindeki değerleri esas alınacaktır.

2.Varlık Barışı Uygulamasından Kimler Yararlanabilir?

• Yeni varlık barışı uygulamasından herkes yararlanabilecektir.
• Yurt dışında, para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı bulunan gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilir. Bir başka ifadeyle, söz konusu varlıkların Türkiye’ye getirilebilmesi için vergi mükellefi veya Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunmadığından, bu düzenlemeden herkes faydalanabilir.
• Yurt içinde, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri uygulamadan faydalanabilir. Bu mükellefler Türkiye’de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazları varlık barışı kapsamında bildirebilirler.
• Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanların da Türkiye'de bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazları için beyanda bulunmak suretiyle uygulamadan yararlanabileceklerdir.

 

3.Varlık Barışı Uygulamasında Bildirim ve Beyanlar İçin Son Başvuru Tarihi Nedir?

• Türkiye’de bulunan para, döviz, altın, menkul kıymetler, diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların 31 Mart 2023 tarihine kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi gerekmektedir.
• Yurt dışında bulunan varlıkları ise gerçek ve tüzel kişiler, 31 Mart 2023 tarihine kadar varlık barışı hükümleri çerçevesinde banka veya aracı kurumlara bildirerek, 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi gerekmektedir..
• Yeni düzenlemede Cumhurbaşkanına süreyi uzatma yetkisi verilmemiştir.

31.03.2022 tarihinden sonra düzeltme kapsamında bildirimde bulunmak mümkün değildir.

 

4.Hangi Varlıklar Bildirime ve Beyana Konu Edilebilir?

• Yurt dışında bulunan; para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları, bildirime konu edilebilir. Örneğin, bir şirketin yurt dışında bulunan menkul kıymetlerini, Türkiye’de istediği bir aracı kuruma 31 Mart 2023 tarihine kadar yapacağı bildirimle düzenlemeden faydalanabilecek ve bu menkul kıymetlerini banka veya aracı kurumda bulunan mevcut veya yeni açacağı bir hesaba transfer edebilecektir.
• Yurt içinde ise Türkiye’de bulunan ancak kanuni defterlerde yer almayan; para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar bildirime konu edilebilir.
• Ayrıca şirketlerin kendi adlarına olmayıp kanuni temsilcileri, ortakları veya vekilleri adına görünen veya bunlar dışındaki kişilerce tasarruf edilen varlıklar da bildirime veya beyana konu edebilmeleri mümkündür.
• Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanların yurt içinde bulunan sahip oldukları madde kapsamındaki varlıkların beyan edilmesi mümkün bulunmaktadır.

 

5.Varlık Barışı Uygulamasında Banka ve Aracı Kurumların Sorumlulukları Nelerdir?

Yurt dışında bulunan varlıkların gerçek ve tüzel kişiler tarafından bildirimi üzerine yapılacak işlemler ve verginin ödenmesi konusundaki sorumluluk banka veya aracı kurumlara ait bulunmaktadır. Gerçek ve tüzel kişiler, yurt dışında bulunan varlıkları iki nüsha olarak hazırlayacakları 1 seri no.lu Genel Tebliğ ekinde yer alan Ek-1'deki formunu doldurup imzalamak suretiyle bankalara veya aracı kurumlara bildireceklerdir.

Bildirimin gerçek veya tüzel kişinin vekili ya da kanuni temsilcisi tarafından yapılması halinde, bankalar veya aracı kurumlarca söz konusu vekil veya kanuni temsilcinin yetkili olup olmadığı hususu kontrol edilecektir. Banka veya aracı kurumlar tarafından, bildirimde bulunanlardan bildirime konu edilen varlıklara ilişkin olarak herhangi bir belge istenilmeyecektir.

Banka ve aracı kurumlar, kendilerine bildirilen varlıklara ilişkin olarak bildirim sahibinden bildirilen varlıkların değeri üzerinden 30/9/2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1, 1/10/2022 tarihi ila 31/12/2022 tarihi arasında yapılan bildirimler için %2, 31/3/2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3 oranında peşin olarak tahsil ettikleri vergiyi, bildirimi izleyen ayın on beşinci günü akşamına kadar vergi sorumlusu sıfatıyla genel tebliğ ekindeki Ek-2'de yer alan (Yurt Dışında Sahip Olunan Para, Altın, Döviz, Menkul Kıymet ve Diğer Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Vergi Beyannamesi-Sorumlu Bankalar ve Aracı Kurumlar için) beyanname ile bağlı bulundukları vergi dairesine beyan edecektir. Beyan edilen varlıkların değerleri üzerinden, vergi dairelerince tarh edilen vergiler, söz konusu beyan süresi içerisinde banka ve aracı kurumlarca vergi sorumlusu sıfatıyla ödenecektir.

1. Yurt Dışında Sahip Olunan Varlıkların Başvurusu ve Getirilmesi Nasıl Yapılacaktır?

Yurt dışında bulunan para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya bu varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi; fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi mümkün olmayan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının ise aracı kurumlara bildirilmesi gerekmektedir. Gerçek ve tüzel kişiler;

• (TL) değeri üzerinden 31 Mart 2023 tarihine kadar bankalara veya aracı kurumlara bildirilebilecektir. Aracı kurumlara sadece menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçları bildirilebilecektir. Gerçek ve tüzel kişiler bu bildirimi kendileri yapabilecekleri gibi yetkili kıldıkları vekiller veya kanuni temsilcileri de bildirimde bulunabilecektir.
• Yurtdışındaki varlıkların bildirim tarihinden itibaren 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi gerekmektedir.
• Yurtdışında bulunan varlıkların banka ve aracı kuruma bildirilmesi esas olup gerçek veya tüzel kişilerce vergi dairelerine beyanı söz konusu değildir.
• Bildirilen varlıklara ilişkin olarak banka veya aracı kurumlar tarafından bildirimde bulunanlardan herhangi bir belge istenilmeyecektir. Ancak, bildirimin gerçek veya tüzel kişinin vekili ya da kanuni temsilcisi tarafından yapılması halinde, bankalar veya aracı kurumlarca söz konusu vekil veya kanuni temsilcinin yetkili olup olmadığı hususu kontrol edilecektir.
• Para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının; Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi veya bu varlıkların fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi halinde Türkiye’ye getirilme şartı sağlanmış olacaktır.
• Yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba transfer edilmesi durumunda, banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılabilecektir.
• 31/3/2023 tarihine kadar banka veya aracı kurumlara bildirilmesi kaydıyla, yurt dışında bulunan söz konusu varlıkların Türkiye’ye fiziki olarak getirilmesi sırasında yapılan deklarasyon/bildirime istinaden Gümrük İdaresinden alınan belgeler, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılabilecektir.

 

1. Yurt İçinde Bulunan Varlıkların Vergi Dairesine Beyanı Nasıldır?

• Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye'de bulunan, ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar, 31/3/2023 tarihine kadar 1 seri no.lu Genel Tebliğde yer alan Ek-3’te yer alan beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairelerine beyan edilecektir.

 

Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükellefler, Ek-3’te yer alan beyannamelerini de 340 ve 346 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda elektronik ortamda vermek zorundadırlar.

 

• Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanların da Türkiye'de bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazları için beyanda bulunmak suretiyle varlık barışından yararlanabilmeleri mümkündür. Bu kişilerin taşınmazlar dışındaki varlıklarını beyan tarihi itibarıyla banka veya aracı kurumlarda açılan hesaplara yatırmaları ve bu durumu tevsik edici belgelerle kanıtlamaları zorunludur.

 

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar için beyanda bulunulacak vergi dairesi, bunların yerleşim yerlerinin bağlı bulunduğu vergi daireleri olacaktır.

 

8.Varlık Barışı Uygulamasında Ödenecek Vergi Nasıl Hesaplanacaktır?

Banka ve aracı kurumlara bildirilen yurt dışındaki varlıkların değeri üzerinden;

• 30/9/2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1,
• 1/10/2022 tarihi ila 31/12/2022 tarihi arasında yapılan bildirimler için %2,
• 1/1/2023 tarihi ila 31/3/2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3,

 

oranında hesaplanacak vergi, bildirim esnasında banka ve aracı kurumlara peşin olarak ödenecektir. Banka ve aracı kurumlar peşin olarak tahsil ettikleri vergiyi, bildirimi izleyen ayın 15 inci günü akşamına kadar vergi sorumlusu sıfatıyla bir beyanname ile bağlı bulunduğu vergi dairesine beyan edecek ve aynı sürede ödeyeceklerdir. Verginin beyan ve ödemesinden bildirimde bulunanların sorumlulukları bulunmayıp, sorumluluk tamamen banka ve aracı kurumlara aittir.

Öte yandan, vergi dairelerine beyan edilen yurt içi varlıkların değeri üzerinden ise %3 oranında vergi tarh edilecek ve bu vergi, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenecektir. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da beyan dışındaki diğer şartlar aranmaksızın varlıklarını beyan edebilirler. Varlık Barışı kapsamında tahakkuk eden verginin vadesinde ödenmemesi halinde vergi aslı, gecikme zammı ile birlikte 6183 sayılı Kanun uyarınca takip ve tahsil edilecek olup tahsil edilmiş olan vergiler ise red ve iade edilmeyecektir.

1. Beyan Edilerek İşletme Kayıtlarına Alınacak Taşınmazların İşletmeye Devrinde Tapu Harcı ve Değer Artış Kazancı Hesaplanıp Ödenecek mi?

Yeni Varlık Barışı uygulaması kapsamında beyana konu edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca harç alınmayacaktır. Ayrıca bu taşınmazların işletmeye devrinde 193 sayılı Kanunun mükerrer 80 inci maddesindeki değer artışı kazancı hükümleri de uygulanmayacaktır. Geçmiş varlık barışı düzenlemelerinde, bu hususta bir düzenleme yoktu, bu nedenle, düzenleme son derece yerinde ve olumlu olmuştur.

1 seri no.lu Genel Tebliğe göre; tapuda yapılacak taşınmaz devir işlemlerinde tapu harcının alınmaması için Kanunda belirtilen beyannamenin verilmesini müteakiben, ilgili vergi dairesinden, beyan edilen taşınmazların tapu kayıtlarına ilişkin bilgileri de içerecek şekilde bu madde kapsamında şirket adına beyan edilerek özel fon hesabına alındığını ve bu çerçevede tapu işleminde harç alınmayacağı hususunda beyanın yapıldığı vergi dairesinden alınacak yazı, ilgili tapu sicil müdürlüğüne ibraz edilecektir.

10.Yurt Dışındaki Varlıkların Bildiriminde Ödenen Verginin İade Süreci Nasıldır?

 

Ödenen verginin iadesi sadece yurtdışı varlıkların bildiriminde ödenen vergilerde belli şartların yerine getirilmesi halinde söz konusu olup yurtiçi varlıklar için ödenen verginin iadesi söz konusu değildir. Yurt dışında bulunan ve bildirime konu edilen varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması halinde, bildirilen varlıkların değeri üzerinden uygulanması gereken vergi oranı %0 olarak uygulanacaktır. Bu durumda, banka ve aracı kurumlar tarafından tahsil edilerek vergi sorumlusu sıfatıyla vergi dairesine ödenen vergiler, bildirim sahibinin Tebliğ ekinde yer alan form (Ek-4) ile düzeltme zamanaşımı süresi içinde vergi dairesine başvurusu üzerine iade edilecektir.

 

İadeye ilişkin bir yıllık sürenin başlangıcında, bildirime konu edilen varlıkların Türkiye’deki banka ve aracı kurumlarda açılan hesaplara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarih dikkate alınacaktır. Başvuru talebi, Tebliğ ekinde yer alan form (Ek-4) ile kesintiyi yapan banka veya aracı kurum merkezinin bağlı bulunduğu vergi dairesine yapılacaktır. Başvurular, İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden elektronik ortamda yapılabileceği gibi ilgili formun elden veya posta yoluyla da ilgili vergi dairesine verilebilmesi mümkündür.

 

İade talebinde bulunacak gerçek veya tüzel kişilerin Ek-4’te yer alan ve başvuru yaptıkları formlarına, bildirdikleri varlıkların banka ve aracı kurumlara yatırıldığına ve en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulduğuna dair tevsik edici belgeleri (banka dekontu, hesap cüzdanı, aracı kurum işlem sonuç formu gibi) eklemeleri gerekmektedir. Bildirim sahipleri madde kapsamında nakden iade talebinde bulunabilecekleri gibi, vergi borçları için de mahsuben iade talebinde bulunabileceklerdir. Mahsuben iade talebi, Ek-4’te yer alan formun eksiksiz şekilde vergi dairesine verildiği tarih esas alınarak yerine getirilecektir. Bildirim sahibine iade yapılabilmesi için bildirilen varlıkların değeri üzerinden hesaplanan vergilerin vergi sorumlularınca ödenmiş olması şarttır.

 

6183 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi[4] ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 88 inci maddesi[5] hükümleri dikkate alınarak bildirim sahiplerinin iade işlemleri gerçekleştirilecektir. İadeye ilişkin bir yıllık sürenin başlangıcında, bildirime konu edilen varlıkların Türkiye’deki banka ve aracı kurumlarda açılan hesaplara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarih dikkate alınacaktır. Bildirime konu edilip bu kapsamda banka ve aracı kurumlarda açılan hesaplara transfer edilen veya yatırılan varlıkların, banka ve aracı kurumlarda farklı mevduat, katılım ve yatırım gibi hesaplarda değerlendirilmesi iadeye ilişkin bir yıllık sürenin hesabını etkilemeyecektir.

11.Yurt Dışında Bulunan ve Kapsama Girmeyen Varlıklar da Varlık Barışı Kapsamında Bildirilebilir mi?

Yurt dışında bulunan ancak kapsama girmeyen varlıkların (örneğin taşınmazların) 31/3/2023 tarihine kadar kapsamdaki varlıklara dönüştürülmek suretiyle söz konusu madde hükümleri çerçevesinde Türkiye’ye getirilmesi mümkündür. Buna göre, gerçek ve tüzel kişilerin para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları dışındaki yurt dışındaki varlıklarını Türkiye’ye getirerek düzenleme hükümlerinden yararlanmak istemeleri halinde;

• Bu varlıkları 31 Mart 2023 tarihine kadar varlık barışı kapsamdaki varlıklara dönüştürmek suretiyle varlık barışı hükümleri çerçevesinde Türkiye’ye getirebilir ve sağlanan avantajlardan yararlanabilirler.
• Örneğin, bir gerçek kişisinin yurt dışında bulunan taşınmazını 31 Mart 2023 tarihine kadar paraya çevirmesi halinde taşınmazın bedelini varlık barışı kapsamında Türkiye’ye getirebilecektir.

12.Yurtdışı Varlıkların Bildiriminde Birden Fazla Bildirimde Bulunmak veya Düzeltme Kapsamında Bildirimde Bulunmak Mümkün müdür?

Gerçek ve tüzel kişilerce, yurt dışında bulunan varlıklar için tek bir bildirim verilmesi esastır. Ancak, maddenin uygulamasında bildirimin yapıldığı her ay farklı bir vergilendirme dönemi olarak kabul edildiğinden, 31/3/2023 tarihine kadar birden fazla bildirimde bulunulması mümkündür. Buna göre;

• Bildirimde bulunulduktan sonra aynı ay içerisinde, yapılan hataların düzeltilmesi amacıyla ya da bildirime konu edilen varlıkları azaltıcı ya da artırıcı yeni bir bildirimde bulunulmak istenilmesi halinde, ilk bildirimin düzeltilmesi gerekmektedir. Bu şekilde ilk bildirime konu varlıkların azaltılması yönünde yapılacak düzeltmelerde, başlangıçta peşin olarak ödenen verginin azaltılan tutara isabet eden kısmı, banka ve aracı kurum tarafından bildirim sahibine iade edilebilecektir.
• Bildirimde bulunulduktan sonraki aylarda, yapılan hataların düzeltilmesi amacıyla ya da bildirime konu edilen varlıkları azaltıcı bir bildirimde bulunulmak istenilmesi halinde de önceki bildirimin düzeltilmesi gerekmektedir. Bu durumda, banka ve aracı kurumlarca Genel tebliğ ekinde bulunan Ek-2’de yer alan beyanname ile vergi dairesine bildirilen varlıklara ilişkin düzeltme talebinin banka ve aracı kurum aracılığıyla yapılması esastır.
• Bildirimde bulunulduktan sonraki aylarda, bildirime konu edilen varlıkları artırıcı bir bildirimde bulunulmak istenilmesi halinde ise önceki bildirimin düzeltilmesi söz konusu olmayacak, ilave olarak bildirilmek istenilen varlıklar için yeni bir bildirim yapılacaktır.

• Düzeltme kapsamı dışında verilen tüm bildirimler yeni bir bildirim olarak kabul edilecek ve önceki bildirimle ilişkilendirilmeyecektir.

Bildirim süresi sona erdikten sonra bildirimlere ilişkin yapılan düzeltme talepleri dikkate alınmayacaktır. Bu çerçevede, 31/3/2023 tarihine kadar yapılan bildirimlerin bu tarihten sonra düzeltilmesi mümkün olmayacaktır. Yani, bildirim ve beyan süresi sona erdikten sonra varlık barışı bildirim veya beyanlarına ilişkin olarak düzeltme yapılamayacaktır.[6]

13.Yapılan İncelemelerde Varlık Barışı Kapsamında Bildirilen veya Beyan Edilen Varlıklar Mahsup Edilebilecek mi?

Yeni Varlık Barışında yer alan en önemli düzenlemelerden biri de bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacak olmasının yanı sıra; diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri ile takdir komisyonu kararları sonucu bulunan matrah farkının varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının, bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda matrah farkına ilişkin tarhiyat yapılmayacağı ile inceleme veya takdir sonucu bulunan matrah farkının, bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespitine rağmen söz konusu varlık tutarlarından büyük olması durumunda sadece aradaki fark tutar üzerinden vergi tarhiyatı yapılacağı imkânlarının sağlanmış olmasıdır.

Ancak, vergi incelemesine başlanılan veya takdir komisyonuna sevk edilen tarihten sonra Varlık Barışı kapsamında bildirimde veya beyanda bulunulması durumunda, vergi incelemesi ve takdir komisyonu kararına istinaden bulunan matrah farkları üzerinden vergi tarhiyatı yapılmasına engel teşkil etmeyecek ve bildirime veya beyana konu edilen tutarlar mahsuba konu edilemeyecektir. Konuyu özetlemek gerekirse, Yeni Varlık Barışı uygulamasında inceleme ve tarhiyat yapılmayacak haller şöyledir;[7]

• Bildirimde veya beyanda bulunulan varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacaktır. Bu hükümden yararlanabilmek için;

• Yurt dışında bulunan bildirime konu varlıkların bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi ya da Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi,
• Bildirimde veya beyanda bulunulan varlıklar için hesaplanan verginin süresinde ödenmesi,
• Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayanlar tarafından, taşınmazlar dışındaki beyana konu edilen varlıkların banka veya aracı kurumlardaki hesaplara yatırıldığının belgelendirilmesi,
• Bildirimde veya beyanda bulunulan varlıkların 213 sayılı VUK’nın uyarınca defter tutan mükelleflerce kanuni defterlere kaydedilmesi, yasal defterlerine kaydettikleri bu kıymetler için pasifte özel fon hesabı açılması (veya kanuni defterlerin ilgili sayfalarında gösterilmesi), bu fon hesabının ve varlıkların iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilmemesi ve fon hesabının sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılmaması,

gerekmektedir.

• Yurt dışında bulunan bildirime konu varlıkların, yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve 5/7/2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31/3/2023 tarihine kadar kapatılmasında kullanılması mümkün olup, defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, borcun ödenmesinde kullanılan varlıklar için Türkiye’ye getirilme şartı aranmaksızın vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmaması imkanından yararlanılacaktır.
• 5/7/2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının anılan tarihten önce Türkiye’ye getirilmek suretiyle karşılanmış olması halinde, söz konusu avansların defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmaması imkanından yararlanılabilecektir.
• Bildirilen veya beyan edilen varlıklar dışındaki diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri veya takdire sevk işlemleri dolayısıyla, düzenleme kapsamında bildirimde veya beyanda bulunan mükellefler hakkında matrah farkı bulunması durumunda;

• Bulunan matrah farkının bildirime veya beyana konu edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda gelir veya kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden tarhiyat yapılmayacaktır.
• Bulunan matrah farkının bildirime veya beyana konu edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti halinde, bu farkın bildirilen veya beyan edilen varlık tutarından fazla olması durumunda, yalnızca aradaki fark tutar üzerinden gelir veya kurumlar vergisi ile katma değer vergisi yönünden vergi tarhiyatı yapılacaktır.

• Vergi incelemesine başlanılan veya takdir komisyonuna sevk edilen tarihten sonra bildirimde veya beyanda bulunulması durumunda ise, vergi incelemesi ve takdir komisyonu kararına istinaden bulunan matrah farkları üzerinden vergi tarhiyatı yapılmasına engel teşkil etmeyecek ve bildirime veya beyana konu edilen tutarlar mahsuba konu edilemeyecektir.

 

14.Bildirilen Varlıklar İçin Gelir/Gider ve Amortisman Uygulaması Nasıl Olacaktır?

Bildirim veya beyan konusu yapılarak kanuni defter kayıtlarına intikal ettirilen varlıklar hakkında 213 sayılı VUK’da yer alan amortismanlara ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.  Kayıtlara alınan bu varlıkların daha sonra elden çıkarılmasından doğan zararlar, gelir veya kurumlar vergisi uygulaması bakımından gelirin veya kurum kazancının tespitinde gider veya indirim olarak kabul edilmeyecektir. Söz konusu varlıkların elde tutulması ve elden çıkarılmasından doğan kazanç ve iratlar ise genel esaslar çerçevesinde gelirin veya kurum kazancının tespitinde dikkate alınacaktır. Bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ödenen vergiler, hiçbir suretle gider yazılamayacak ve başka bir vergiden mahsup edilemeyecektir.

15.Varlık Barışı Uygulamasında Bildirilen Varlıkların Bildirim Değeri Nasıl Hesaplanacaktır?

Gerek yurt dışında bulunan varlıkların banka veya aracı kurumlara bildirilmesinde, gerekse yurt içinde bulunan varlıkların vergi dairelerine beyan edilmesinde, bildirildiği veya beyan edildiği tarih itibarıyla varlıklar, 1 seri no.lu Genel Tebliğde belirtilen değerleme ölçütlerine göre değerlenecektir. Buna göre;

• Türk lirası cinsinden para, itibari (nominal) değeriyle,
• Altın, rayiç bedeliyle,
• Döviz, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruyla,

• Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarından;
  • Pay senetleri, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle,
  • Tahvil, bono, eurobond gibi borçlanma araçları, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle,
  • Yatırım fonu katılma payları, ilgili piyasasında belirlenmiş kapanış fiyatıyla,
  • Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gibi türev araçlar, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle,
  • Taşınmazlar ise rayiç bedeliyle,

değerlenecektir.

Bildirim veya beyanlarda söz konusu varlıkların Türk lirası karşılığı bedelleri esas alınacaktır. Uygulamada dikkate alınacak rayiç bedel, söz konusu varlıkların bildirildiği veya beyan edildiği tarih itibarıyla belirlenen alım-satım bedeli olup, bu bedelin gerçek durumu yansıtması gerekmektedir. Borsa rayiciyle değerlenecek varlıkların borsa rayicinin belirlenmesinde, söz konusu varlıkların bildirildiği veya beyan edildiği tarihte işlem gördüğü yurt içi veya yurt dışındaki borsalarda oluşan değerler dikkate alınacaktır.

Döviz cinsinden varlıklarda, bunların bildirildiği veya beyan edildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru dikkate alınacaktır. Bildirimde bulunduktan sonra, yapılan hataların düzeltilmesi ya da bildirime konu edilen varlıkların azaltılması amacıyla 31/3/2023 tarihine kadar yapılacak düzeltmelerde varlıkların ilk bildirim tarihindeki değerleri esas alınacaktır.

16.Bildirilen Varlıklar Yurt Dışı Kredilerin ve Sermaye Avansının Kapatılmasında Kullanılabilecek mi? 

Bildirime konu edilen varlıklar yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve bu düzenlemenin yürürlük tarihi olan 5.7.2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31 Mart 2023 tarihine kadar kapatılmasında kullanılabilecektir. Bu takdirde, defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, borcun ödenmesinde kullanılan varlıklar için Türkiye’ye getirilme şartı aranmayacaktır. Uygulamanın yürürlük tarihi olan 5.7.2022 itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının 5.7.2022 tarihinden önce  Türkiye’ye getirilmek suretiyle karşılanmış olması hâlinde, söz konusu avansların en geç 31 Mart 2023 tarihinde defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla uygulamadan yararlanılabilecektir.[8]

17.Defter Tutan Mükellefler, Bildirilen veya Beyan Edilen Varlıklarını Kayıtlarına Aldıktan Sonra İşletmeden Çekebilecek mi?

Bildirilen veya beyan edilen varlıklar 213 sayılı VUK uyarınca defter tutan mükellefler tarafından bildirim veya beyan tarihi itibarıyla kanuni defterlere kaydedilecektir. Bildirime ve beyana konu olan varlıklar dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacaktır. Bu varlıklar bildirim veya beyan tarihinden itibaren 2 yıl geçmesi koşuluyla vergiye tabi kazancın ve kurumlar için dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecektir. Yurt dışında bulunan varlıkların; şirket adına bildirilmesi durumunda ilgili şirket, şahıslar adına bildirilmesi halinde bu şahısların kendileri, varlık barışının sağladığı imkânlardan yararlanabileceğinden, şirket adına bildirime konu edilen varlıkların, şirketin kanuni defter kayıtlarına intikal ettirilmesi gerekmektedir.

Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, madde hükmü uyarınca bildirime veya beyana konu ettikleri ve yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açacaklardır. Söz konusu hesap sermayenin cüz’ü addolunacak, bildirim veya beyan tarihinden itibaren 2 yıl geçmedikçe işletmeden çekilemeyecek ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamayacak, işletmenin tasfiye edilmesi halinde ise vergilendirilmeyecektir. Fon hesabında tutulan bu tutarların, 193 sayılı GVK’nın 81 inci maddesi ile 5520 sayılı KVK’nun 19 ve 20 nci maddeleri uyarınca gerçekleşecek devir ve bölünme hallerinde de vergilendirilmesi söz konusu olmayacaktır.

Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler, varlık barışı kapsamında bildirimde veya beyanda bulundukları söz konusu kıymetleri defterlerinde ayrıca göstereceklerdir.

213 sayılı VUK uyarınca defter tutan mükelleflerce Türkiye’ye getirilen varlıklar ile gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince kanuni defterlere kaydedilen varlıklar, dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaksızın işletmelerine dâhil edilecek ve bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla vergiye tabi kazancın ve kurumlar için dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmelerinden çekilebilecektir. Türkiye’de bulunan varlıkların, vergi dairelerine beyan edildiği tarih itibarıyla belirlenen Türk lirası karşılığı bedelleriyle bu varlıkların yasal defterlere kaydedilmesi gerekmekte olup, söz konusu varlıkların elden çıkarılması halinde satış kazancının tespitinde bu bedel dikkate alınacaktır. Uygulama kapsamında beyana konu edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden harç alınmayacaktır. Ayrıca bu taşınmazların işletmeye devrinde değer artışı kazancı hesaplanmayacaktır.

18.Vergi Mükellefiyeti Bulunmayanlar Varlık Barışı Uygulamasından Yararlanmak İçin Hangi Vergi Dairesine Beyanda Bulunacaktır?

Önceki varlık barışı uygulamasında yurtiçi varlık barışı uygulamasından sadece gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabiliyordu. İlk defa bu yeni düzenleme ile gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar, Türkiye'de bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazları için beyanda bulunmak suretiyle uygulamadan yararlanabileceklerdir. Bu kişilerin taşınmazlar dışındaki varlıklarını beyan tarihi itibarıyla banka veya aracı kurumlarda açılan hesaplara yatırmaları ve bu durumu tevsik edici belgelerle kanıtlamaları zorunludur. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar, yerleşim yerlerinin bağlı bulunduğu vergi dairelerine beyanda bulunacaklar ve hesaplanan %3 oranındaki vergiyi ödeyeceklerdir. 

 

19.Şirketlerin Kanuni Temsilcileri, Ortakları veya Vekilleri Adına Görünen Varlıklar Uygulamadan Yararlanabilecek mi?

Şirketlerin kanuni temsilcileri, ortakları ya da şirket veya şirketin ortakları adına kapsama giren varlıkları 5/7/2022 tarihinden önce yetkili kuruluşlarca düzenlenen bir vekalet veya temsil sözleşmesine istinaden değerlendirmeye yetkili olanların, bu tarih itibarıyla sahip oldukları ve yurt dışında bulunan varlıklarının, 1 seri no.lu Genel Tebliğde yapılan açıklamalar çerçevesinde şirket adına bildirime konu edilerek Türkiye'ye getirilmesi veya Türkiye'deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi ya da Türkiye'de bulunan ancak 5/7/2022 tarihi itibarıyla kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıklarının Genel Tebliğde yapılan açıklamalar çerçevesinde şirket adına beyan edilmek suretiyle madde hükümlerinden yararlanılabilmesi mümkündür.

 

Şirket veya şirket ortaklarına ait olduğu halde şirketin kanuni temsilcileri, ortakları veya vekilleri dışındaki kişilerce tasarruf edilen varlıklar, söz konusu madde hükümleri çerçevesinde şirket adına bildirim veya beyana konu edilerek madde hükmünden yararlanılabilecektir. Ayrıca, gerçek kişilere ait olduğu halde bu kişilerin ortağı veya kanuni temsilcisi oldukları yurt dışındaki şirketlerce tasarruf edilen varlıkların da ilgili gerçek kişiler adına bildirim veya beyana konu edilmesi halinde madde hükmünden yararlanılabilmesi mümkündür. Ancak, bildirim veya beyan dışındaki nedenlerle yapılacak inceleme esnasında söz konusu varlıkların şirket veya şirket ortaklarına ya da gerçek kişilere ait olduğunun ispat edilmesi gerekmektedir.

 

20.Yurt Dışında Bulunan Varlıkların Türkiye’ye Getirildiğini Gösteren Belgeler Nelerdir?

Yurtdışında bulunan varlık barışı kapsamında bulunan bir varlığın Türkiye’ye getirilmesinden maksat;

• Para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya bu varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi,
• Fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi mümkün olmayan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının aracı kurumlara bildirilmesidir.

 

Yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba transfer edilmesi durumunda, banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılabilecektir. 31/3/2023 tarihine kadar banka veya aracı kurumlara bildirilmesi kaydıyla, yurt dışında bulunan söz konusu varlıkların Türkiye’ye fiziki olarak getirilmesi sırasında yapılan deklarasyon/bildirime istinaden Gümrük İdaresinden alınan belgeler, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılabilecektir.

 

21. Varlık Barışından Yararlanmak İçin Yapılan Bildirim ve Beyan Sonrasında Şartları İhlal Etmenin Sonuçları Nelerdir?

Yurt dışında bulunan varlıklara ilişkin düzenlemeden yararlanılabilmesi için;

• Yurt dışında bulunan para,  altın,  döviz,  menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının 31 Mart 2023 tarihine kadar Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara bildirilmesi,
• Bu varlıkların bildirim tarihinden itibaren 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi,
• Hesaplanan verginin süresinde ödenmesi,

gerekmektedir.

 

Yurt içinde bulunan varlıklara ilişkin düzenlemeden yararlanılabilmesi için;

• Türkiye’de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların 31 Mart 2023 tarihine kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi,
• Yurt içinde bulunan madde kapsamındaki varlıkların gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar tarafından 31 Mart 2023 tarihine kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi,
• Hesaplanan verginin süresinde ödenmesi,

gerekmektedir.

Aksi durumda, yani yurtdışı varlıklar için bildirimin ve transferin süresinde yapılmaması ile yurtiçi varlıkların süresinde beyan edilmemesi ve bildirilen ve beyan edilen tutarlara ilişkin tarh edilen vergilerin süresinde ödenmemesi hallerinde; Kanunun bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılamayacağı yönündeki hükümlerinden faydalanılamayacaktır.

 

Öte yandan, tahakkuk eden verginin vadesinde ödenmemesi vergi aslının aylık %2,5 oranında gecikme zammı ile birlikte 6183 sayılı Kanun uyarınca takip ve tahsiline engel teşkil etmeyecek ve tahsil edilmiş olan vergiler red ve iade edilmeyecektir. Ayrıca, bildirim ve beyan süresi sona erdikten sonra bildirim veya beyanlara ilişkin düzeltme yapılamayacaktır. Ancak başvuru süreleri içerisinde her zaman düzeltme ve eklemeler yapılabilecektir.

 

2. YENİ VARLIK BARIŞI DÜZENLEMESİ HAKKINDA YAPILAN MALİ VE HUKUKİ YORUMLAR

7417 sayılı Kanunla Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen ve 31.03.2022 tarihinde sona erecek olan Yeni Varlık Barışı düzenlemesinin TBMM’de kabul edildiği 1 Temmuz 2022 tarihinden buyana konu hakkında yazı yazan bazı vergi hukukçuları ve vergi uzmanlarının makalelerinde dikkat çeken bazı hususlar aşağıda yer almaktadır.

• Yeni düzenleme bildirilen/beyan edilen varlıkların tespit edilen matrah farklarından mahsubuna ilişkin daha detaylı hükümler içeriyor. Bundan önceki tüm varlık barışı düzenlemelerinde, bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacağı taahhüt edilmesine rağmen sahada bu konuda sıkıntılar yaşanıyordu. Maalesef yasal düzenlemeler bu konuda mükellefleri rahatlatacak net hükümler içermediği gibi, Hazine ve Maliye Bakanlığı da uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili olmasına rağmen topa girmiyordu. Yani tebliğlerde yasal düzenlemeden farklı bir düzenleme/açıklama yapılmıyordu. Bu durum da sahada mükellefler ile vergi müfettişlerini karşı karşıya getiriyor, gereksiz vergi uyuşmazlıklarına neden oluyordu. Bu konudaki eleştirilerin karşılık bulduğu anlaşılıyor (Erdoğan Sağlam, Yeni bir Varlık Barışı daha geldi!, www.t24.com, 04.07.2022).

• Varlık Barışına ilişkin son düzenleme, gelir elde ettiği halde hiç beyanname vermeyenlerle birlikte mükellef olmayanlara %3 vergi ile matrah artırımı müessesesi gibi etki yapacaktır (Nedim Türkmen, Yeni varlık barışı İsviçre’de parası olanlara, Sözcü, 8.7.2022).
• Bundan önceki varlık barışı uygulamalarında, varlık barışı beyanlarının matrah farkına mahsup edilebileceğine ilişkin açık bir düzenleme yer almıyordu. Ancak, vergi mahkemeleri ve Danıştay’ın bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının vergi incelemeleri veya takdir komisyonu sonucunda bulunacak matrah farkından katma değer vergisini de içerecek şekilde mahsup edilebileceğine ilişkin kararları üzerine, yeni düzenlemede bu konu açıklığa kavuşturulmuştur. Kurumlar ve gelir vergisi mükellefleri ve özellikle serbest meslek erbaplarının banka hesaplarına gelen paralar ile beyannamelerinin örtüşmemesi, eksik veya hiç fatura düzenlenmemesi gibi durumları için varlık barışından yararlanmaları durumunda, varlık barışı matrah artırımı müessesesi gibi işe yarayacaktır. Şöyle ki, bir avukat müvekkili tarafından 1.8.2022 tarihinde hesabına yatan 400 bin lira avukatlık hizmet bedeline ilişkin serbest meslek makbuzu düzenlememiştir. Avukat yeni varlık barışı kapsamında 15.08.2022 tarihinde 400 bin lira beyanda bulunup, %3 vergiyi ödemiş ve diğer şartları da yerine getirmiştir. Bu avukatın 2023 yılında sektörel vergi incelemeleri kapsamında incelemeye alındığını varsayalım. Vergi müfettişinin, avukatın hesabına gelen 400 bin lira için SMM düzenlemediği gerekçesiyle bulduğu matrah farkı nedeniyle avukata tarhiyat yapılmayacaktır (Nedim Türkmen, Varlık Barışı matrah artırımının yerini tutar mı?, sözcü.com.tr, 12.08.2022).
  • Ben böylesi af düzenlemelerini tekrarlayarak kayıt dışı varlıkların kayıt altına alınabileceğini düşünmüyorum. Faaliyetler kayıt dışı olduğu sürece faaliyetlerden kaynaklanan gelirin dönüştüğü varlıklar da kayıt dışında olacaktır. Kayıt dışı ile mücadele için samimi bir mücadele iradesine, güçlü ve kapasitesi yüksek Gelir İdaresine, samimi bir uluslararası işbirliğine ihtiyaç var (Bülent Taş, Yine yeniden Varlık Barışı, vergialginet, 7.7.2022).
  • Özellikle varlık barışına yönelik düzenlemelerde ya çok düşük oranda vergi alınmış veya hiç alınmamış. Öte yandan vergi incelemesi yapılmayacağı güvencesine de hemen tüm düzenlemelerde yer verilmiş. Görüldüğü gibi yeni düzenlemeyle mükelleflere ve hatta mükellef olmayanlara bile yine çok ciddi imkanlar getirilmiş durumda (Nevzat Saygılıoğlu, Maliye’nin yeni “Vergi Barışı” ne getiriyor?, Dünya Gazetesi, 6.7.2022).

• Yeni varlık barışı, artan cari açık ve düşük rezerv sebebiyle çıkarıldı. Varlık barışı artık sıradan düzenleme haline geldi. Erken getiren daha az vergi ödeyecek, 1 yıl tutan hiç vergi ödemeyecek. Yurtdışı varlıklarını erken getirenlere %1, 2 ve 3 oranında kademeli vergi uygulanmakta olup, getirilen değerleri bir yıl banka ve aracı kurumlarda depo edenlere verginin iade edilmesi, yani vergi uygulanmaması dikkat çekici bir uygulamadır (Nazmi Karyağdı, 7. Varlık Barışı vergili olarak yürürlüğe girdi, Dünya gazetesi, Temmuz/2022).
• İlk defa, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlara da, yurt içinde sahip oldukları varlıkları için bu yeni Varlık Barışı düzenlemesinden yararlanma imkanı sağlanıyor. Çok ama çok önemli bir düzenleme. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar, beyan dışındaki diğer şartlar aranmaksızın yurtiçi varlık barışı düzenlemesinden yararlanabilecekler. Ancak, bunlar tarafından taşınmaz dışındaki varlıkların en geç beyan tarihi itibarıyla banka veya aracı kurumlara yatırılmak suretiyle tevsik edilmesi zorunlu bulunuyor. Yurtiçi Varlık Barışı kapsamında beyan edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden, tapu harcı alınmayacak. Önceki uygulamalarda, toplamda yüzde 4 tapu harcı alınıyordu. Ayrıca, yeni düzenlemede, önceki düzenlemelerin aksine Cumhurbaşkanımıza varlık barışı süresini uzatma konusunda verilmiş bir yetki bulunmuyor (Abdullah Tolu, Vergi Kurdu, Yine yeni yeniden varlık barışı!, Dünya Gazetesi, 2.7. 2022).
• Gayrimenkullerin işletme kayıtlarına alınması ve işletmeye devrine ilişkin olarak tapuda yapılacak işlemlerden, tapu harcı alınmayacağı kanun hükmünde yer almıştır. Bu husus önemli bir yeniliktir, zira önceki varlık barışı düzenlemesinde gayrimenkullerin işletme kayıtlarına alınması süreci bakımından gerekli olan işletme üzerine devir işlemlerinde tapu harcı ödenmekteydi. Ayrıca bu hususta yapılan önemli bir düzenleme de işletmeye devir eden kişiler bakımından, söz konusu gayrimenkullerin 193 sayılı GVK’nın mükerrer 80 inci maddesi kapsamında “elden çıkarma” olarak kabul edilmeyecek ve devir eden kişiler bakımından değer artışı kazancına konu edilmeyecektir. Yeni Varlık Barışı uygulamasının başta ülkemiz ekonomisine ve vergi mükelleflerine hayırlı  uğurlu olmasını dilerim. Söz konusu uygulamanın hayata geçirilmesinde ve başvuru süreçlerinin gerçekleştirilmesinde emeği geçecek Gelir İdaresi Başkanlığı çalışanlarına şimdiden teşekkürler (Abdullah Kiraz, Yeni Varlık Barışında öne çıkan hususlar, Dünya Gazetesi, Serbest Kürsü, 04.07.2022).

• Düzenlemeye göre yurt dışında bulunan ve madde kapsamında bildirime konu edilen varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması halinde, bildirilen varlıkların değeri üzerinden madde kapsamında uygulanması gereken vergi oranı %0 olarak dikkate alınır. Bildirim sırasında ödenen vergi ise başvuru üzerine mükellefe iade edilir. Yine işleyişe göre banka ve aracı kurumlar, vergiyi peşin olarak tahsil edip öderler. Bu durumda banka/aracı kurum, bildirilen ve hesaba transfer edilen meblağın içerisinden belli bir miktarı kesip vergi olarak yatırabilir. Bu durum ise bildirilen miktarın kesilen vergi kadar azalmasına neden olur. Bu nedenle peşin olarak kesilen vergiye tekabül eden miktarın banka hesabından eksilmesinin %0 vergi oranı uygulanmasına engel teşkil etmemesi gerektiğini düşünmekteyiz. Kanuna göre yukarıda bahsettiğimiz tahsil edilerek vergi dairesine ödenen vergi, bildirim sahibinin ilgili vergi dairesine başvurusu üzerine iade edilir. Ancak Kanunda başvuru zamanı ile ilgili bir hüküm yoktur. Bu nedenle başvuruyla ilgili bir süre kısıtı olmadığını düşünmekteyiz (Mustafa Ak, Yeni varlık barışında tereddütlü konular için öneriler, Dünya Gazetesi,  Serbest Kürsü, 19.07.2022).
• Önceki kanunlarda yer alan varlık barışı işlemlerinde gri alanlar ile ilgili idarenin uygulamaları    yargı organlarında ihtilaf konusu olmuş ve genellikle mükellef lehine yargı kararları çıkmıştır. Yurtiçi varlıklar ile ilgili mükellef olmayanlarında yeni yasada faydalandırılması bu hususa örnek teşkil etmektedir. Yurt içi varlıklar için ise sabit bir oran (%3) öngörülmüş olup herhangi bir iade mahsup durumu bulunmamaktadır. Söz konusu yasanın daha önceki örneklerinden farklı olarak daha açıklayıcı ve katı olduğu söylenebilir. Burada bildirim öncesi başlayan incelemenin konusu önem arz etmekte olup, yapılan sınırlı incelemelerde bu husus irdelenmelidir. Tahminimizce mükellefler ile idare    arasında ihtilafa konu olacak en önemli husus ve muğlak alan burası olacaktır (Yalçın Başar, 7417 Sayılı Kanun İle Yeni/Yeniden Varlık Barışı, www.MuhasebeTR.com, 07.07.2022).

 

SONUÇ

TBMM tarafından kabul edilen ve 5 Temmuz 2022 tarihinde yürürlüğe giren yedinci Varlık Barışı uygulaması, 7417 sayılı Kanunla 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 15 inci maddesinde düzenlenmiş olup, buna göre; gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda getirilerek milli ekonomiye kazandırılmasına, yurt içinde bulunan bu varlıkların gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince kanuni defter kayıtlarına alınmasına ve mükellef olmayanlarca da beyanına yönelik düzenleme yapılmış olup yeni varlık barışı uygulaması 31.03.2023 tarihinde sona erecektir. Yeni Varlık Barışı uygulamasından gerek yurt dışında gerekse yurt içinde vergi mükellefi olup olmadığı dikkate alınmaksızın bütün gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilecektir.

 

Yeni Varlık Barışına ilişkin usul ve esaslar, 1 Seri No.lu Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliğ ile belirlenmiştir. Söz konusu düzenlemeyle;

• Gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda getirilerek milli ekonomiye kazandırılması ve bu varlıkların gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince kanuni defter kayıtlarına alınması,
• Yurt içinde bulunan ancak gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymetler, diğer sermaye piyasası araçları ve taşınmazların vergi dairesine beyan edilerek kanuni defter kayıtlarına alınması,
• Yurt içinde bulunan madde kapsamındaki varlıkların gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlarca beyan edilmesi,

imkânı getirilmiştir.

 

Gerçek ve tüzel kişiler, yurt dışında ve yurt içinde bulunan bazı varlıklarını 31 Mart 2023 tarihine kadar bildirim veya beyanda bulunmak suretiyle Varlık Barışı uygulamasından yararlanabileceklerdir.

 

Yeni varlık barışı uygulamasındaki en önemli hususlardan biri de diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri ile takdir komisyonu kararları sonucu bulunan matrah farkının varlık barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti durumunda, bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda matrah farkına ilişkin tarhiyat yapılmayacak; bulunan matrah farkından düşük olması halinde, sadece aradaki fark tutar üzerinden vergi tarhiyatı yapılacaktır. Ancak, bu imkândan faydalanılabilmesi için bildirim veya beyanın, vergi incelemesine başlama veya takdir komisyonuna sevk tarihinden önce yapılmış olması gerekmektedir.

Gerçek ve tüzel kişilerin yeni varlık barışı uygulamasından yararlanmaları getirilen birçok avantajlar dikkate alındığında yurt dışında bulunan varlıkların yurda getirilerek milli ekonomiye kazandırılmasına ve yurt içindeki varlıkların da gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince kanuni defter kayıtlarına alınmasına imkan sağlayacağından, kayıt dışı ekonomiyle mücadele etmekte olan Ülkemiz açısından son derece yararlı bir düzenleme olarak hayata geçirilmiş bulunmaktadır. Yeni düzenleme ile ilk defa, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlara da yurt içinde sahip oldukları varlıkları için bu yeni Varlık Barışı uygulamasından yararlanma imkanı sağlanmaktadır. Yeni düzenlemede, önceki düzenlemelerin aksine Cumhurbaşkanımıza varlık barışı süresini uzatma konusunda verilmiş bir yetki bulunmamaktadır. Dolayısıyla yeni varlık barışı uygulaması 31.03.2023 tarihinde sona erecektir.

 

Konu hakkında merak edilen tüm hususlar için 1 seri no.lu Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliğe bakılmasında fayda vardır. Ayrıca, Gelir İdaresinin internet sayfasında yer alan Yeni Varlık Barışı mikro sitesinde tüm mevzuat ile sıkça sorulan sorular ve konu hakkında hazırlanan Rehbere de bakılması yararlı olacaktır. Bu arada tüm vergisel konularda olduğu gibi Yeni Varlık Barışı uygulaması hakkında da tüm vatandaşların Gelir İdaresinin çağrı merkezi olan Vergi İletişim Merkezini (189 numaralı telefon hattını) aramak suretiyle bilgi almaları mümkün bulunmaktadır.

 

Kuşkusuz yurtiçi varlık barışı kapsamında yapılan beyanlarda ödenen verginin yurtdışında olduğu gibi iadesinin olmaması, vergi incelemesine alındıktan sonra bildirimde bulunulması durumunda bulunan matrah farkından mahsup imkanının olmaması gibi birçok husus vergi uzmanları ve hukukçular tarafından tartışılmaya devam edilecektir. Ancak, geçmiş varlık barışı düzenlemelerine baktığımızda bu son düzenleme, kapsayıcılık ve geçmişte yaşanan birçok ihtilafları da dikkate alarak daha avantajlı bir düzenleme olarak yasallaştığı çok açıktır. Dileğimiz ve temennimiz odur ki, bu güzel ülkemizin imkan ve kaynaklarıyla kazandıkları varlıklarını bir şekilde yurtdışına transfer etmiş olan gerçek ve tüzel kişiler ile yurt içindeki varlıklarını kayıt altına almayan kişi ve mükelleflerin, bu uygulamayı fırsat bilerek varlık barışından yararlanmak suretiyle hem kendilerinin kazanması hem de Ülkemizin kazanmasıdır.

 

KAYNAKÇA

 

1. 7417 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
2. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Geçici 15. Madde
3. 1 Seri No.lu Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliğ
4. www.gib.gov.tr/Yeni Varlık Barışı, Varlık Barışına İlişkin Soru ve Cevaplar, Eylül/2022, Yayın No: 440
5. www.gib.gov.tr, Rehber ve Broşürler, Yurt Dışında ve Yurt İçinde Bulunan Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Rehberi, Eylül/2022, Yayın No:439