İmdat TÜRKAY/Mükellef Hizmetleri Grup Başkanı
Özet: Tam/dar mükellef gerçek kişi gelir vergisi mükellefleri tarafından 2024 yılında elde edilen gelirler için yıllık beyanname verilmesi gerekiyorsa, beyan dönemi olan Mart/2025 ayı gelmeden önce; beyanname verme sınırlarını bilmeleri, beyan edilecek gelirlerini tespit etmeleri, kanunen izin verilen harcamaları/giderleri beyan edilecek gelirden indirilebilmeleri için yıl bitmeden bazı belgeleri hazırlamaları ve indirim tutarını hesaplamalarında fayda vardır.
Anahtar kelimeler: Yıllık beyan, beyan sınırları, eğitim ve sağlık harcamaları, hayat/şahıs sigorta primleri, bağış ve yardımlar, gider/harcama indiriminin şartları.
Mali uygulamalar ve vergisel işlemler için bir takvim yılının daha sonuna geldik. Aralık ayı bir vergilendirme döneminin bitişi olduğu kadar yeni bir dönemin başlangıcı olacak yeni mali yıla ilişkin maktu had ve tutarların belirlendiği bir ay olmaktadır. Aralık ayı beyanname verecek olan gelir sahiplerinin kendileri, eş ve çocukları için yıl içinde ödemiş oldukları eğitim/sağlık harcamaları ve hayat/şahıs sigorta primleri ile yaptıkları bağış ve yardımlar gibi birçok indirimin yapılabilmesi için alınması gereken belgelerin temin edilmesi gereken son aydır.
Bilindiği üzere, vergi kanunlarında belirlenen had ve tutarlar ile vergi cezaları, her yıl yeniden değerleme oranı esas alınarak yeniden belirlenmektedir. 2024 yılına ilişkin yeniden değerleme oranı 27.11.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 574 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile %43,93 olarak tespit ve ilan edilmiş olup, 2024 yılına ilişkin yeniden değerleme oranı olarak bu oranın dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca, 2024 yılının son ayı olan Aralık ayında Resmi Gazete’de yayınlanacak Genel Tebliğler ve Cumhurbaşkanı Kararları ile 2025 yılına ilişkin olarak vergi kanunlarında geçerli olacak maktu had ve tutarlar belirlenmektedir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, gerçek kişiler tarafından elde edildiğinde gelir vergisine tabi olan gelir unsurları; ticarî kazanç, ziraî kazanç, ücret, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan oluşmaktadır.
Gelir Vergisi Kanununa göre gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabi bulunmakta olup gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Mükellefler, yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar için Gelir Vergisi Kanununda aksine bir hüküm olmadığı sürece yıllık beyanname verirler. 2024 yılında gerçek kişilerin elde ettiği gelirler, şartlar sağlanıyorsa mutlaka yıllık gelir vergisi beyannamesi ile Mart/2025 ayında beyan edilmesi gerekiyor.
Ancak, 193 sayılı GVK’nın 86/1-a bendine göre kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname verilmeyecektir. Gelir vergisinden istisna edilen kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verilmez ve diğer gelir unsurları için beyanname verilmesi halinde de istisna edilen tutarlar yıllık beyannameye dahil edilmez. Kazanç ve iratların istisna hadleri bazı kazanç ve iratlarda elde edilen gelirin tamamını kapsarken, bazıları ise belli limitler (mesken istisnasında olduğu gibi) dahilinde istisna edilmiştir.
Gelir İdaresinin Kasım/2024 verilerine göre, gelir vergisinden dolayı faal mükellef olanların sayısı 2.606.805 kişidir. Bu sayıya gayrimenkul sermaye iradından dolayı faal mükellef olanların sayısı olan 2.692.266 kişiyi de eklediğimizde, toplam yıllık beyanname veren gerçek kişi mükellef sayısı 5.299.071 olmaktadır (https://www.gib.gov.tr/istatistikler). Kamuoyuna da yansıdığına göre, 2023 yılında elde edilen kira, ücret, menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlardan gelir elde eden 1,8 milyon mükellef; ticari, zirai veya serbest meslek kazancı olan 2,6 milyon mükellef 2024 yılında gelir vergisi beyannamesi vermiş bulunmaktadır. Bakalım 2024 yılı gelirlerinin beyan edileceği Mart/2025 ayında ne kadar mükellef beyanname verecektir.
Gelir Vergisi Kanununun “Toplama Yapılmayan Haller” başlıklı 86. Maddesinde yer alan hükümlere göre; maddede belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dâhil edilmez. Ayrıca, sayıları 833.417 olan basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri, gelir vergisinden istisna edildiğinden yıllık gelir vergisi beyannamesi vermemektedirler (https://www.gib.gov.tr/istatistikler). Yine, GVK’nın 9. maddesinde yer alan vergiden muaf esnaf kapsamında olan ticaret ve sanat erbabından belirlenen şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaf olduklarından yıllık beyanname vermeyeceklerdir.
Özellikle her yılsonu ücret, kira, değer artışı kazancı, kar payı ve alacak faizi gibi menkul sermaye iradı elde edenler, yıllık beyanname verip vermeyecekleri konusunda tereddüt yaşamaktalar ve Vergi İletişim Merkezi (189), vergi daireleri başta olmak üzere gelir idaresinin birimlerine ve meslek mensuplarına başvurmak suretiyle beyan edecekleri ve ödeyecekleri vergiyi hesaplamaya çalışmaktadırlar.
Bu çalışmamızda, yıl bitmeden gelir sahipleri tarafından yapılması gereken işlemler hakkında soru cevap formatında genel bilgiler verilmiştir. Özellikle de mali müşaviri olmayan ücret, gayrimenkul sermaye iradı (kira), menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verecek olanlar için temel bilgiler verilmeye çalışılmıştır.
2. 2024 Yılı Gelirleri İçin Gelir Vergisi Beyannamesi Verecek Olanlar Kimlerdir?
Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller Gelir Vergisi Kanununun 85 ve 86. maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre mükellefler, yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile yıllık beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine ait olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır.
Dar mükelleflerde tıpkı tam mükellefler gibi şartları sağlıyorsalar 2024 yılında elde ettikleri beyana tabi gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri gerekmektedir. Ancak, gelirin toplanması ve beyanı ilkesinin aksine, çeşitli gerekçelerle bazı kazanç ve iratlar beyan dışında tutulmuştur. Örneğin GVK’nın 86/2. Maddesine göre, dar mükellefiyette tevkifata tabi tutulmuş ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar ve serbest meslek kazançları için yıllık beyanname verilmemektedir. Diğer taraftan, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süre yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir. Örneğin, tıpkı tam mükelleflerde olduğu gibi tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira geliri elde eden dar mükellef gerçek kişiler, mesken kira gelirinin 2024 yılı için istisna tutarı olan 33.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilecektir.
Yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar, mükellefin bunları Türkiye'de hesaplarına intikal ettirdiği yılda; Türkiye'de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yılda elde edilmiş sayılmaktadır. 2024 yılında elde edilen aşağıdaki gelirler için (istisna hadleri içinde kalan kısımları hariç) yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. Ticari ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançları ile ilgili olarak bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
Buna göre, tam mükellef gerçek kişiler tarafından 2024 yılında elde edilen aşağıda yer alan kazanç ve iratlar için Mart/2025 ayında yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
2.1. İstisna şartlarının kaybedilmesi halinde yıllık beyanname verilmesi
2024 yılının son günlerinde, gerek yıllık beyanname verecek olanların gerek ise istisnadan yararlanmakla beraber şartları kaybedenlerin yıllık beyanname vermesi gündeme geleceğinden, gelir vergisine tabi gelir elde eden gerçek kişilerin yılsonu kendi durumlarını kontrol etmelerinde fayda vardır. Yoksa verginin soğuk yüzüyle takip eden yıllarda yani beş yıllık tarh zamanaşımı boyunca her an karşılaşabilirler. Bu nedenle, gelir vergisi uygulamasında istisna sınırları ve beyanname verme sınırları son derece önemli bulunmaktadır.
Örneğin, son üç yıldır mesken istisnasının altında kira geliri elde etmesi nedeniyle yıllık beyanname vermeyen bir kişi, 2024 yılında 35.000 TL kira geliri elde etmişse, mesken istisna tutarı olan 33.000 TL’nin aşılması nedeniyle yıllık beyanname verecek ve gelir vergisi mükellefiyeti açtıracaktır.
Benzer şekilde, Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20/B maddesi gereğince, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden metin, görüntü, ses, video gibi içerikler paylaşan sosyal içerik üreticilerinin bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar ve bu ortamlar üzerinden verilen bireysel kurs, eğitim, veri işleme ve geliştirme, ürün tanıtımı gibi hizmetlerden sağlanan kazançlar ile akıllı telefon veya tablet gibi mobil cihazlar için uygulama geliştirenlerin elektronik uygulama paylaşım ve satış platformları üzerinden elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden istisnadır. Ancak elde edilen kazanç, 2024 yılı için vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 3.000.000 TL’yi aşmaması kaydıyla gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu tutarın aşılması halinde, elde edilen kazançların tamamının yıllık beyanname ile beyanı gerekmektedir.
Yine, GVK’nın 18 inci maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde bulunan ve eserlerini sadece aynı Kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi ve kurumlara teslim eden serbest meslek erbabından isteyenlerin; yıl içindeki kazançlarının toplamının GVK’nın 103 üncü maddesinin dördüncü gelir diliminde yer alan 2024 yılı için 3.000.000 TL’yi aşıp aşmadığına bakılmaksızın, defter-beyan sistemine kaydolma ve belge düzenleme zorunlulukları kaldırılmıştır. Bu tutarın aşılması halinde yıllık beyanname verilecektir. Örneğin 2024 yılında telif kazancı elde eden sanatçı ve yazarlar elde ettikleri telif kazancı vergi tarifesinin dördüncü gelir dilimindeki 3.000.000 TL’yi aşarsa bu istisnadan yararlanamayacaklar ve serbest meslek faaliyeti yönünden sadece mükellefiyet tesis ettirerek yıllık beyanname vereceklerdir.
Ayrıca, GVK’nın vergiden muaf esnafı anlatan 9 uncu maddesinin 10 uncu bendine göre; oturdukları evlerde imal ettikleri malları internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanlarda yıllık hasılat sınırını yılsonu kontrol edecekler ve 2024 yılında 1.100.000 TL olarak belirlenen muafiyet kapsamında elde edilen hasılatın 2024 yılı için belirlenen tutarı aşması hâlinde, mükellef izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilecek ve tekrar bu muafiyetten faydalanamayacaktır.
3. Yıllık Beyannamede İndirilmesi Mümkün Olan Harcamalar ve Sınırları Nelerdir?
Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinde, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince beyannamede bildirilecek gelirlerden/kurum kazancından indirim konusu yapılabilecek unsurlar tek tek sayılmıştır. Beyan edilecek gelir tutarından yapılacak söz konusu indirimler vergi matrahını azaltacağından hesaplanan gelir vergisini de azaltacaktır. Bu bazı harcamaları indirim hakkı kanunla mükelleflere sağlanmış olduğundan ve mükellefin beyanı esas olduğundan, bu indirimlerin gerçek olması şartıyla şartları sağlayan her mükellefin bu indirim imkanından yararlanması en doğal hakkıdır.
Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin yapılacak indirimler Gelir Vergisi Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden izin verilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki tutar esas alınacaktır.
Buna göre, yıllık beyannamede indirim konusu yapılabilecek hususlar GVK’nın 89. Maddesinde belirtilmiş olup gelir sahipleri tarafından en sık kullanılan bazı indirimler şöyledir: hayat/şahıs sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar, sponsorluk harcamaları, Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışlar, iktisadi işletmeleri hariç Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar, bireysel katılım yatırımcısı indirimi, diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar.
İndirim hakkından, gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden mükellefler yararlanabilmektedirler. Bu nedenle ticarî, ziraî ve meslekî kazanç sahipleri yanında, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları, değer artışı kazançları ile arızî kazançları ve ücretleri dolayısıyla yıllık gelir vergisi beyannamesi veren mükelleflerin de bu uygulamadan yararlanması mümkündür. Buna karşılık bu uygulamadan vergiye tabi gelir elde eden, ancak geliri istisna sınırı içinde kalanlar veya gelirleri stopaj yoluyla vergilendirilen ve beyanname verme hakkı bulunmayanlar yararlanamazlar.
Mükellefler tarafından her yıl mart ayında verilen yıllık gelir vergisi beyannamesinde GVK’nın “Diğer indirimler” başlıklı 89. maddesi ve geçici 82. maddesi ile 5746 sayılı Kanunun 3 ve 3/A maddesinde ve diğer bazı özel kanunlarda yer alan indirim konusu yapılabilecek hususlara toplu olarak bir bakalım;
GVK’nın 89/1 inci bendinde yer alan hükme göre; beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla (Bu şartın tespitinde işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile 63/3 numaralı bendi ve bu bent kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı birlikte dikkate alınır.) mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamı beyan edilen gelir toplamından indirim konusu yapılabilmektedir.
“Küçük çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade etmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun “Diğer indirimler” başlıklı 89/2 inci bendinde, gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden yapılabilecek indirimlerden biride eğitim ve sağlık harcamaları olup söz konusu indirimden yararlanmanın şartları şöyledir;
gerekmektedir.
Bu şartların birlikte oluşması halinde yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyannamede bildirilecek gelir toplamından indirilebilecektir. Bu bağlamda beyannameyi verenin tam veya dar mükellef gerçek kişi olmasının indiriminden faydalanılması açısından bir önemi bulunmamaktadır. Bu nedenle Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesi ve kendi özel kanunlarında yer alan hükümlerde, kurumlar vergisinden muaf olan kurumlara yapılan harcamalar bu indirim imkanından yararlanamazlar. Küçük çocuk tabiri aynı şekilde mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade etmektedir.
Gelir İdaresince konu hakkında verilen bir görüşe göre; çocuk için yapılan ve beyan edilecek gelirin %10'luk kısmını aşmayan eğitim harcamalarının; çocuğun 25 yaşını doldurmamış olması, Türkiye'de yapılması, harcamanın yapıldığı eğitim kurumunun gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişiliğe haiz kurumlardan olması ve bu kurumlardan alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, vakıflar tarafından kurulan üniversiteler kurumlar vergisinden muaf olduklarından, anılan kurumlara çocuk için ödenmiş olan tutarların gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır (www.gib.gov.tr/Özelge Sistemi/İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 21.05.2013 tarih ve 62030549-120[89-2013/140]-744 sayılı özelgesi).
2024 yılı gelirleri için Mart/2025 ayında yıllık beyanname verecek olan ücretli ve serbest meslek kazanç sahiplerinin engellilik indiriminden beyanname üzerinde yararlanma imkanları varsa, aşağıda tabloda yer alan 2024 yılı için belirlenen birinci, ikinci ve üçüncü derece engelliler için belirlenen yıllık indirim tutarlarını esas alacaklardır.
|
Engellilik Derecesi |
2024 Yılı Aylık İndirim Tutarları |
2024 Yılı Yıllık İndirim Tutarları |
|
1. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş olanlar) |
6.900 TL |
82.800 TL |
|
2. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %60’ını kaybetmiş olanlar) |
4.000 TL |
48.000 TL |
|
3. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari %40’ını kaybetmiş olanlar) |
1.700 TL |
20.400 TL |
Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu ve Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinde, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince beyannamede bildirilecek gelirlerden/kurum kazancından indirim konusu yapılabilecek bağış ve yardımlar düzenlenmiştir.
Mükelleflerin yıllık beyannamede beyan edecekleri gelir toplamından indirilebilecekleri bağış ve yardımlar iki gruba ayrılmakta olup birinci gruba tamamı yani %100’ü indirim konusu yapılabilen bağış ve yardımlar, ikinci gruba ise belli sınırlamalar çerçevesinde indirimi mümkün olan bağış ve yardımlar girmektedir. Gelir vergisi matrahının tespitinde, beyannamede bildirilecek gelirden bağış ve yardımlar indirilebilir. Bir kısım bağış ve yardımlar, belirli bir hadle sınırlı olarak, ikinci gruptakiler ise herhangi bir sınır olmaksızın indirim konusu yapılabilir.
Bazı bağış ve yardımların tamamı, bazılarının ise mükelleflerce beyan edilen gelirin/kurum kazancının %5’ini (gelir vergisine münhasır olmak üzere kalkınmada öncelikli yöreler için %10’u) aşmayan kısmı matrahtan indirim konusu yapılabilmektedir. Bağış ve yardımlar; gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmek suretiyle indirilebilmekte ve indirim konusu yapılacağı yılda mükelleflerin beyana tabi gelirinin/kurum kazancının bulunması gerekmektedir. İndirim konusu yapılabilecek bağış ve yardım tutarları her hal ve takdirde beyan edilen gelir/kurum kazancı ile sınırlıdır. İndirilemeyen kısım izleyen yıllara nakledilemez.
Özellikle tamamı indirim konusu yapılacak bağış ve yardımların bilinmesinde fayda vardır. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen çalışmalara ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların tamamı beyan edilen gelirden indirim konusu yapılabilecektir.
Bağış ve yardımların matrahtan indirilmesi için; mevzuatta belirtilmiş olan kurum ve kuruluşlara yapılması, makbuz karşılığı olması, karşılıksız yapılması, sadece ilgili dönem gelir ve kurum kazancından indirilmesi, gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde ayrıca gösterilmesi gerekmektedir. Gelir sahiplerinin bu konuda Gelir İdaresi tarafından kapsamlı olarak hazırlanmış olan “Vergi Mevzuatı Yönünden Bağış ve Yardımlar Rehberine” bakılmasında büyük fayda vardır.
(https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/2024/vm_bagisyardim.pdf)
Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin tamamı (%100’ü) beyan edilecek gelirden indirilebilecektir.
Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni veya nakdi bağışların tamamı (%100’ü) indirim konusu yapılabilecektir.
İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı (%100’ü) indirim konusu yapılabilecektir.
4. Ücret Gelirlerinin Yıllık Beyanı İçin Yapılması Gereken Hesaplamalar Nelerdir?
2024 yılında tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerin, ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL’yi aşması halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir. 2024 yılında birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde edilmesi halinde ise, birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücret toplamı, beyanname verme sınırı olan 230.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilecektir. Ancak, 230.000 TL’lik beyanname verme sınırı aşılmamakla beraber, birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden ücretlilerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının 3.000.000 TL’yi aşması halinde de söz konusu ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir.
Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri ise asgari ücret istisnası nedeniyle yıllık olarak asgari ücretin vergi matrahını aşması durumunda yıllık beyannameyle beyan edilmesi gerekmektedir. Tevkifatsız ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi durumunda, asgari ücrete isabet eden vergi tutarı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Özetle, 2024 yılında elde edilen kesintiye tabi olmayan ücret gelirinin safi tutarı, 2024 yılında asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 204.025,44 TL’yi aşması halinde beyan edilmesi gerekmektedir.
Kamuda ve özel sektörde tek işveren/birden fazla işveren tespitinin yapılmasına ilişkin düzenlemeler 311 ve 321 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır. 2024 yılında tek ve/veya birden fazla işverenden tevkifatlı veya tevkifatsız olarak ücret geliri elde eden ve Mart/2025 ayında belli şartları sağlamaları halinde yıllık beyanname verecek muhtemel ücretliler şöyledir;
Buna göre, ücretlilerin 2024 yılında kaç işveren bünyesinde çalıştıklarını ve ücret matrahlarını belirlemeleri ve de beyanname verme sınırını aşıp aşmadıklarını tespit etmeleri gerekmektedir. Özellikle, kamuda tek/birden fazla işverenden ücret alanların yıllık beyan esasları ile özel sektör işyerlerinde çalışanlar açısından tek işveren/birden fazla işveren tespiti ya da kamuda çalışan ücretlinin aynı anda veya işveren değişikliği yaparak özel sektördeki işverenden elde ettiği ücretin yıllık beyanı hususlarında Gelir İdaresince hazırlanmış olan Ücret Geliri Elde Edenler İçin Vergi Rehberine bakılmasında fayda vardır
(https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/2024/2024UcretGeliriVergiRehberi.pdf).
5. Mesken/İşyeri Kira Gelirinin Beyanı İçin Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Kira gelirinde gelirin elde edilmesi, tahsil esasına bağlanmıştır. Tahsil esasına göre kira gelirinin vergilendirilmesi için nakden veya ayni olarak tahsil edilmiş olması gerekmektedir. Tahsilatın yapılmaması halinde elde edilmeyen kira için yıllık beyanname verilmeyecektir. Döviz cinsinden kiraya verme işlemlerinde tahsilatın yapıldığı tarihteki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınarak kira gelirinde gayri safi hasılat belirlenir. Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olan mükelleflerden;
• Bir takvim yılı içinde elde ettiği konut kira geliri, 2024 yılı için 33.000 TL’lik istisna tutarını aşanlar,
• Tevkifata tabi iş yeri kira gelirlerinin brüt tutarı 2024 yılı için 230.000 TL’lik beyanname verme sınırını aşanlar,
• Bir takvim yılı içinde mal ve hakların kiralanmasından elde edilen gelirlerden kesinti ve istisna uygulamasına konu olmayan ve tutarı 2024 yılı için 13.000 TL’lik beyanname verme sınırını aşanlar,
yıllık beyanname vereceklerdir. Uygulamada en sık sorulan soru mesken kira gelirinde beyan sınırının ne olduğudur. GVK’nın 21 inci maddesinde yer alan mesken kira gelirleri için uygulanan mesken istisna tutarı 2024 yılında 33.000 TL olmuştur. Bu tutarın altında kalan mesken kira gelirleri için yıllık beyanname verilmeyecek, ancak bu tutarın aşılması halinde yıllık beyanname verilecek ve istisna tutarı beyan edilen gelirden düşülecektir.
Gayrimenkul sermaye iratlarında; ticari, zirai veya mesleki kazancını beyan etmek zorunda olanlar ile 33.000 TL’nin üzerinde konut kira geliri elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yer alan üçüncü gelir diliminin ücretler için geçerli olan 2024 yılı için belirlenen 580.000 TL’lik tutarı aşanlar istisnadan yararlanamazlar.
Vergi kesintisine ve istisna uygulamasına konu olmayan kira gelirlerinin beyanında (örneğin, kazançları basit usulde tespit olunan mükellefe kiraya verilen iş yerinden elde edilen kira gelirlerinde olduğu gibi), 13.000 TL’lik tutar bir istisna olmayıp, beyanname verme sınırıdır.
Aile bireylerinin her birinin sahip oldukları mal ve haklardan elde ettikleri kira gelirleri için kendi adlarına ayrı ayrı beyanname vermeleri gerekmektedir. Küçük ve kısıtlıların mükellef olması durumunda bunlar adına verilecek olan yıllık gelir vergisi beyannamesi veli, vasi veya kayyum tarafından imzalanacaktır. Mal ve haklara hisseli olarak sahip olunması halinde, her ortağın sadece kendi hissesine karşılık gelen kira gelirlerini beyan etmesi gerekmektedir. Örneğin eşlerin %50 hisseli olarak bir gayrimenkule sahip olması ve 2024 yılında 100.000 TL kira geliri elde etmeleri halinde, her eş 50.000 TL için beyanname verecek ve 33.000 TL istisnadan ayrı ayrı yararlanacaktır.
Kira bedelinin hiç olmaması veya düşük olması halinde, “emsal kira bedeli” esas alınmaktadır. Buna göre; gayrimenkulün bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması ile kiraya verilen gayrimenkulün kira bedelinin emsal kira bedelinden düşük olması hallerinde emsal kira bedeli esası uygulanacaktır. Bina veya arazi için kira takdiri ya da tespiti yapılmamış ise emsal kira bedeli, bina veya arazinin emlak vergisi değerinin %5’idir. Bina veya arazi dışında kalan mal ve haklarda emsal kira bedeli, bunların maliyet bedelinin %10’udur. Bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanununun servetlerin değerlenmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin %10’udur.
Kira gelirinin beyanında gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda, safi iradın bulunması için gayrisafi hasılattan Gelir Vergisi Kanununun 74 üncü maddesinde yazılı giderleri indirilebilir. Götürü gider yöntemini seçen mükellefler, gerçek giderlere karşılık olmak üzere hasılatlarından %15’ini götürü olarak indirebilirler. Kira geliri elde edip de konut istisnasından yararlanabilecek mükellefler için götürü gider, istisna tutarı düşüldükten sonra bulunan tutar üzerinden hesaplanacaktır. Hakları kiraya verenler, götürü gider yöntemini kullanamazlar.
Örneğin 2024 yılında elde edilen kira gelirinin beyanında gerçek gider yönteminin seçilmesi halinde; yıl içinde kiraya verilen mal ve haklara müteallik sigorta giderleri, kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren beş yıl süre ile iktisap bedelinin % 5'i, kiraya verilen mal ve haklar için ödenen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından ödenmiş olmak şartıyla belediyelere ödenen harcamalara iştirak paylarının olması durumunda şimdiden bu giderlere ilişkin belgelerin toplanmasında fayda vardır.
6. Gayrimenkul Alım Satımının Vergilendirilmesi (Değer Artışı Kazancı) Nasıldır?
Bir işletmenin aktifine kayıtlı olmayan ve ivazsız olarak elde edilmeyen konut ve arsa gibi gayrimenkullerin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde elden çıkarılması durumunda, elde edilen kazanç değer artışı kazancıdır. Gayrimenkulün 5 yıllık süre geçtikten sonra elden çıkarılması durumunda elde edilen gelir değer artışı kazancının konusuna girmemektedir. Beş yıllık sürenin hesabında gün sayısı dikkate alınarak hesaplama yapılmaktadır.
GVK’nın mükerrer 80 inci maddesinde yer alan değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı, 2024 yılı için 87.000 TL olarak belirlenmiştir. Bu tutarların altında kalan değer artış kazançları için gelir vergisi beyannamesi verilmeyecek, ancak bu tutarın aşılması halinde yıllık beyanname verilecek ve istisna tutarı beyan edilen gelirden düşülecektir. GVK’nın 82 nci maddesinde yer alan arızi kazançlara ilişkin istisna tutarı ise 2024 yılı için 200.000 TL olarak belirlenmiştir. Yıllık olarak belirlenen bu tutarın altında kalan arizi kazançlar için yıllık beyanname verilmeyecek, ancak bu tutarın aşılması halinde yıllık beyanname verilecek ve istisna tutarı beyan edilen gelirden düşülecektir.
Gelir Vergisi Kanununa göre, ivazsız iktisap edilenler hariç, gayrimenkullerin iktisap tarihinden başlayarak 5 (beş) yıl içerisinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar, yıllık istisna tutarını aşıyorsa değer artışı kazancı olarak vergiye tabi tutulmaktadır. Örneğin 2020 yılında alınan bir gayrimenkulün 2024 yılında satılması durumunda, 5 yıl içinde elden çıkarılmış olduğundan elde edilen değer artışı kazancı istisna tutarı olan 87.000 TL’yi aşıyorsa yıllık beyanname verilecektir.
Değer artışı kazancında vergilendirilecek kazanç safi değer artışı olup değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla (eşya, mal vb.) sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından; elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedeli, elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının üzerinde kalan giderler ile ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunur.
7. Menkul Sermaye İradı Elde Edenler Neler Yapacaklar?
Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradı olarak değerlendirilmektedir. Bazı menkul sermaye iratları için beyanname verilmesi söz konusu değildir. Bazı iratlar için tutar sınırı olmaksızın beyan dışı kalmakta iken bazılarında yıllık olarak belirlenen bir beyanname verme sınırı vardır. Bazı iratlarda ise belli bir oranda istisna söz konusu olmakta, bir kısmında ise indirim oranı uygulanması söz konusudur.
Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’inci maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan; mevduat faizleri, özel finans kurumlarınca (katılım bankaları) kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları, repo kazançları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez. Gelir Vergisi Kanununda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür. Enflasyondan arındırmaya ilişkin indirim oranı için yapılan belirlemeye bakmakta fayda vardır.
Bazı menkul sermaye iratlarında, 2024 yılında elde edilen gelirin 230.000 TL’yi aşması halinde tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Örneğin; 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler, tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler ile tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları bu kapsamdadır.
Vergi uygulaması bakımından Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmekte olan Eurobondlar yurt dışında ihraç edilmiş olduğundan geçici 67 nci madde kapsamında değildir. Dolayısıyla ihraç tarihine bakılmaksızın 2024 takvim yılında elde edilen ve 230.000 TL’yi aşan Eurobond faiz gelirleri beyan edilecektir. Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak 2024 yılında 230.000 TL’yi aşıyor ise beyan edilecektir.
GVK’nın 22. maddesine eklenen 4. bent hükmüne göre; kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki kurumlardan elde edilen, GVK’nın 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı, bu kurumların ödenmiş sermayesinin en az %50’sine sahip olunması ve kâr payının elde edildiği takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi şartıyla gelir vergisinden müstesnadır. GVK 22/4 üncü maddesinde yer alan istisna şartlarının sağlanması halinde elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna olup istisna düşüldükten sonra kalan tutarın tamamı beyan edilecektir (Bu konuda detaylı bilgi için https://nazaligundem.com/tr/yayinlar/yurt-disindan-elde-edilen-kar-paylarinda-yillik-beyan?onlyTm=&tm=).
Menkul sermaye iratları toplamının 230.000 TL’yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir. Bir kısım menkul sermaye iradı ise vergi kesintisine (kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri) ve istisnaya tabi olmadıkları için 2024 yılı için 13.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Bu konuda gelir idaresince yayınlanan “Menkul Sermaye İradı Elde Eden Mükellefler İçin Vergi Rehberine” bakılmasında büyük fayda vardır. (https://intvrg.gib.gov.tr/hazirbeyan/assets/pdf/menkulsermaye2024.pdf).
8. Mükelleflerin İndirime Konu Harcamalara İlişkin Belgeleri Saklama Süresi Nedir?
213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, tuttukları defterler ile vesikaları, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar. Anılan Kanuna göre defter tutmak mecburiyetinde olmayanlar, almaya mecbur oldukları fatura ve benzeri belgelerini düzenlenme tarihini takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar.
Örneğin kira geliri için yıllık beyanname veren ve gerçek gider yöntemini seçen mükelleflerin, yaptıkları giderlere ilişkin belgeleri ilgili bulundukları yılı takip eden yıldan başlayarak 5 yıl süresince saklamaları ve vergi dairesince istendiğinde ibraz etmeleri gerekmektedir.
Dolayısıyla, mükelleflerin Türkiye’de gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları eğitim ve sağlık harcamalarına dair belgeleri, defter tutmak mecburiyetinde olanlar, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile defter tutmak mecburiyetinde olmayanlar ise düzenlenme tarihini takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar. Söz konusu harcama belgelerinin beyannameye eklenmesi gerekmemekle beraber elektronik ortamda gönderilen beyannamede söz konusu harcama belgelerinin listelenmesi talep edilmektedir. Bu kapsamda 2024 yılı gelirlerinden indirim konusu yapılan bir harcama belgesinin 31.12.2029 tarihine kadar gelir sahibi tarafından saklanması ve Gelir İdaresi tarafından istendiğinde ise ibraz edilmesi gerekmektedir.
9. Bazı Gelirlerden Doğan Zararın Diğer Gelirlerden Mahsubu Nasıldır?
GVK’nın 88. maddesinde, “Zararların kârlara takas ve mahsubu” konusunda yer alan hükümlere göre; yıllık beyannamede gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir kısmından hasıl olan zararlar, diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilebilmektedir. Ancak, aynı maddede yer alan hükme göre, bu durumun bir istisnası söz konusu olup o da GVK’nın 80'inci maddesinde yazılı diğer kazanç ve iratlardan doğan zararlar diğer gelir unsurlarından oluşan kardan mahsup edilemeyecek olmasıdır. Gelir vergi mükellefleri tarafından verilen yıllık beyannamede, 5 yılı aşmamak şartıyla geçmiş yıl zararlarının mahsubu mümkün bulunmaktadır. Beş yıl içinde mahsup edilemeyen zararlar sonraki yıllara devredilemez.
Birden fazla dönemin zararla sonuçlanması durumunda, zarar mahsubunda en önceki yıl zararından başlanmak suretiyle mahsup işlemi yapılmalıdır. Zarar mahsubunun azami beş yıllık süre içerisinde yapılabilmesinin mümkün olması, en önceki yıl zararının mahsubunu zorunlu kılmaktadır. Buna göre geçmiş yıllara ait zararların, beş yıllık süre içinde olmak kaydıyla, dönem kârının mevcut olduğu ilk dönemden itibaren mahsup edilmesi gerekmekte olup dönem kârının mevcut olduğu hesap döneminde mahsup edilmeyen geçmiş yıl zararlarının, sonraki dönemlerde mahsup edilmesi mümkün bulunmamaktadır.
10. Elde Edilen Gelirin Beyanı Durumunda Ödenecek Vergi Nasıl Hesaplanacak?
324 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile GVK’nın 103 üncü maddesinde yer alan gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan vergi tarifesi, 2024 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde uygulanmak üzere aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Vergi tarifesine ilişkin aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde üçüncü gelir diliminden itibaren farklılaştırma söz konusudur.
|
Gelir Vergisine Tabi Gelirler (2024 Yılı Gelir Vergisi Dilimleri) |
Oran |
|
110.000 TL'ye kadar |
% 15 |
|
230.000 TL'nin 110.000 TL'si için 16.500 TL, fazlası |
% 20 |
|
580.000 TL'nin 230.000 TL'si için 40.500 TL (ücret gelirlerinde 870.000 TL'nin 230.000 TL'si için 40.500 TL), fazlası |
% 27 |
|
3.000.000 TL'nin 580.000 TL'si için 135.000 TL, (ücret gelirlerinde 3.000.000 TL'nin 870.000 TL'si için 213.300 TL), fazlası |
% 35 |
|
3.000.000 TL'den fazlasının 3.000.000 TL'si için 982.000 TL, (ücret gelirlerinde 3.000.000 TL'den fazlasının 3.000.000 TL'si için 958.800 TL), fazlası |
% 40 |
|
oranında vergilendirilir. |
|
Yukarıda yer alan vergi tarifesi üzerinden gelir vergisinin hesaplanması mümkün olmakla beraber, Gelir İdaresinin internet sayfasında yer alan Dijital Vergi Dairesine giriş yaparak (https://dijital.gib.gov.tr/hesaplamalar/GelirVergisiHesaplama) 2024 yılını seçip gelirinin türü ücret ise ücreti diğer altı gelir unsuru için ise ücret dışı sekmesini seçmek suretiyle ödenecek gelir vergisini hesaplamak mümkün bulunmaktadır. Tabi yıllık beyanname için ödenmesi gereken maktu bir damga vergisi tutarı da bulunmaktadır. Ayrıca, yıllık beyannamede yapılacak bazı indirim ve harcamalar olduğunda vergi matrahı daha da düşeceğinden verginin en son kalan matrah üzerinden hesaplanması daha doğru olacaktır.
11. Yıl İçinde Tevkif Suretiyle Kesilen Vergilerin Beyan Edilen Gelirden Mahsubu İçin Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Her gelir unsuru üzerinden yıl içinde yapılan gelir vergisi tevkifatı, gelirin yıllık beyanname ile beyanı durumunda hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilerek ödenecek vergi bulunur ve böylece mükerrer vergileme önlenmiş olur. Örneğin, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve kuruluşlar; gayrimenkul sermaye iradına konu mal ve hakları kiralamaları durumunda, bu kapsamda yapacakları kira ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi (tevkifat) yapmak zorundadırlar. Kiracı olan söz konusu kişi, kurum ve kuruluşlar, yaptıkları kira ödemelerinin brüt tutarı üzerinden %20 oranında gelir vergisi kesintisi yapacaklardır. Bu vergi kesintisi, gelecek aylara veya yıllara ait olmak üzere peşin ödenen kira bedeli üzerinden de yapılmaktadır. Yapılan bu kesintiler yıllık beyannameden hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.
Beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan Gelir Vergisi Kanununa göre kesilmiş bulunan vergiler, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilir, mahsubu yapılan miktar gelir vergisinden fazla olursa aradaki fark vergi dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine red ve iade edilir. Tevkif yoluyla kesilen vergilerin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsubu ve kalan kısmın iadesine ilişkin düzenlemeler 252 ve 315 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde yer almaktadır.
Tevkif yoluyla kesilen vergilerin yıllık beyannamedeki mahsuplar sonunda kalan kısmının diğer vergi borçlarına mahsup talebi, tutarına bakılmaksızın ve inceleme raporu ve teminat aranılmadan yerine getirilir. Bunun için mahsup talebinin 429 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekinde yer alan iade talep dilekçesi (1A) ile yapılması gerekmektedir. Mahsuba ilişkin iade talep dilekçesinin (1A) verilmiş olması kaydıyla, mükelleflerin vergi borçlarına ilişkin mahsup talepleri yıllık beyannamenin verildiği tarih esas alınarak yerine getirilir.
Tevkif yoluyla kesilen vergilere ilişkin nakden iade edilecek tutarın 2024 takvim yılı için 239.000 TL’yi geçmemesi halinde iade talebi, iade talep dilekçesi (1A) ile birlikte, örneğin gayrimenkul sermaye iradı elde edenler için kira kontratının onaylı örneğini ekleyerek, belgelerinin ibraz etmesi kaydıyla inceleme raporu ve teminat aranmaksızın yerine getirilir. Bu nedenle, yıllık beyanname verecek mükelleflerin beyan ettikleri gelirden yıl içinde yapılan kesintilere ilişkin bilgileri/belgeleri hazırda tutmaları ve istendiğinde ibraz etmeleri gerekmektedir.
12. Sonuç
Gelir Vergisi Kanununa göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirler, çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile yıllık beyanname verirler. Yıllık beyanname verme zorunluluğu gelir vergisi mükellefi olan adi şirket ortakları, kollektif şirket ortakları ile adi komandit şirketlerin komandite ortakları için de geçerli bulunmaktadır. GVK’nın “Toplama Yapılmayan Haller” başlıklı 86. maddesine göre; maddede belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmeyeceği ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirlerin yıllık beyannameye dahil edilmeyeceği belirtilmiştir.
2024 yılında elde edilen ticari, zirai ve serbest meslek kazançlar için verilmesi gereken yıllık gelir vergisi beyannamesi Dijital Vergi Dairesi/E-Beyanname Sisteminden verilecek; kira, ücret, menkul sermaye iratları ve diğer kazanç ve iratları elde eden kişilerin ise Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden vergi dairesine gitmeden yıllık beyannamelerini kolay ve hızlı bir şekilde vermeleri mümkün bulunmaktadır. Mükelleflerin eksik beyanları ve/veya haksız yere yapacakları indirimlerin Vergi İdaresi tarafından tespiti halinde ziyaa uğratılan verginin faizi ile birlikte vergi ziyaı cezası da uygulanmak suretiyle geri alınacağı unutulmamalıdır.
2024 yılında beyana tabi gelir sahibi olan kişilerin yıllık beyanname verip vermeyecekleri konusunda tereddüte düştüklerinde mutlaka bir meslek mensubuna danışmaları, Gelir İdaresinin çağrı merkezi olan Vergi İletişim Merkezini (189) aramaları ve her gelir unsuru için hazırlanmış olan rehber ve broşürleri gib.gov.tr adresinden takip etmelerinde fayda vardır. Gelir sahiplerinin her gelir unsuru için varsa istisna kazançları ve indirimleri bilmeleri ödenecek verginin doğru hesaplanması açısından çok önemlidir. Özellikle beyanname verme sınırının altında kalan kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verilmeyeceğinden ve beyan edilecek gelirden yapılacak indirimler ödenecek vergiyi azaltacağından, Mart/2025 ayı gelmeden önce gerekli araştırmaların yapılması ve indirime ilişkin belgelerin temin edilmesi vergi mükellefleri açısından çok önemlidir.
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.
KAYNAKÇA