İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı
Özet: 2024 yılında elde edilen yedi gelir unsuruna ilişkin olarak verilmesi gereken gelir vergisi beyannamelerinin; Dijital Vergi Dairesi üzerinden e-Beyanname Sistemi, Defter Beyan Sistemi ve Hazır Beyan Sistemine giriş yapılarak 2.4.2025 tarihine kadar verilmesi gerekmektedir. Süresinde verilmeyen gelir vergisi beyannamesinin Gelir İdaresi tarafından tespiti sonucunda, cezalı tarhiyatla süresinde beyan edilip ödenmeyen vergi gelir sahibinden vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.
*27.03.2025 tarihinde yayımlanan 185 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Sirküleri ile 2 Nisan 2025 günü sonuna kadar verilmesi gereken 2024 takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilme süresi ve tahakkuk eden vergilerin ödeme süresi 7 Nisan 2025 tarihine uzatılmıştır.
Anahtar kelimeler: Yıllık beyanname, Dijital Vergi Dairesi, vergi ziyaı cezası, gecikme faizi.
1. Yıllık Beyannamenin Dijital Vergi Dairesinden Verilmesi
2024 takvim yılında elde edilen gelirlerin Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile 1 Mart-2 Nisan 2025 tarihleri arasında beyan edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, bu mükelleflerin takvim yılı içinde; memleketi terk etmesi halinde, memleketi terkten önceki 15 gün içinde, ölümü halinde, ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde vefat eden kişi namına varis tarafından Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyanda bulunulması gerekmektedir.
Yıllık Beyanname; muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur. Gelirin takvim yılının belli bir dönemine isabet etmesi, beyannamenin yıllık vasfını değiştirmez. Gelir vergisi uygulamasında yedi gelir unsurunu elde edenler açısından beyana tabi gelirin toplanması ve yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyanı gerekmektedir.
Ticari, zirai ve mesleki kazancı nedeniyle gelir vergisi mükellefi olan kişilerin Dijital Vergi Dairesi/e-Beyanname Sistemi üzerinden meslek mensupları aracılığı ile 2024 yılı gelir vergisi beyannamelerini Mart/2025 ayında vermeleri gerekmektedir. Ticari, zirai ve mesleki kazancı nedeniyle gelir vergisi mükellefi olan kişilerin 2024 yılında zarar dahi elde etseler mutlaka yıllık beyanname vermeleri gerekmektedir.
Serbest meslek erbabı ve işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler gelir vergisi beyannamelerini Dijital Vergi Dairesi/Defter Beyan Sistemi üzerinden vermektedirler.
2024 yılında elde edilen beyana tabi geliri sadece ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan oluşan kişilerin ise yıllık gelir vergisi beyannamesini Mart 2025 ayında Dijital Vergi Dairesi/Hazır Beyan Sistemi üzerinden beyan etmeleri gerekmektedir. Ancak ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlar için istisna veya yıllık beyan sınırı nedeniyle yıllık beyanname verilmesi gerekmiyor ise beyanname verilmeyecektir.
2. Kira, Ücret, Menkul Sermaye İradı, Değer Artış Kazancı, Arızi Kazanç Elde Eden Kişilerin Beyanname Verip Vermeyeceğini Hazır Beyan Sisteminden Test Etmesi
2024 yılında kira, değer artış kazancı, menkul sermaye iradı, ücret geliri elde eden kişilerin Mart/2025 ayında yıllık beyanname vermelerinin gerekip gerekmediğini Hazır Beyan Sistemi üzerinde hazırlanan test vasıtasıyla kolayca öğrenmeleri mümkün bulunmaktadır. Çünkü dört gelir unsuruna ilişkin olarak gerek mevcut istisnalar gerekse beyanname verme sınırları nedeniyle yıllık beyanname verilmeyecek durumlar söz konusudur. Yani elde edilen her gelir tutarı için yıllık beyanname verilmesi söz konusu olmayabilmektedir.
Dijital Vergi Dairesi üzerinden Hazır Beyan Sistemine girildiğinde (https://intvrg.gib.gov.tr/hazirbeyan/beyannameVermelimiyim.html), Beyanname Vermeli Miyim? Menüsü açılmaktadır. Burada kullanıcıyı;
“Gelir Vergisi Kanununun 86 ncı maddesi ile 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan düzenlemeler kapsamında kira, ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlara ilişkin olarak beyanname vermeniz gerekip gerekmediğini gelir elde ettiğiniz takvim yılını seçip ilgili alanlara gelir tutarını yazarak öğrenebilirsiniz.
Diğer yandan Gelir Vergisi Kanununun 85. maddesinin 2. fıkrası gereğince tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı, ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile yıllık beyanname vermek zorundadırlar.
Detaylı bilgi için mevzuat rehberlerini ya da sık sorulan soruları inceleyebilirsiniz. Bu test bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hukuki bir bağlayıcılığı yoktur.” bilgisi karşılamaktadır.
Sonra kullanıcı, gelir elde ettiği takvim yılını seçmekte ve bu alanda kira, ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlar bölümlerine istenen bilgiler girildiğinde yıllık beyanname verip vermeyeceğinizi sistem size söylemektedir. Dolayısıyla, bu dört gelir unsurundan 2024 yılında gelir elde edip beyanname verip vermeyeceklerini merak edenlerin bu bölümden beyanname vermeleri gerekip gerekmediğini kolay bir şekilde öğrenmesi mümkün bulunmaktadır.
Örneğin kira bölümüne mesken kısmına 240.000 TL mesken kirası girildiğinde beyan edilmesi gerekir demekte, aynı bölüme 33.000 TL veya daha düşük bir tutar girildiğinde ise beyan edilmesine gerek yoktur şeklinde sistem kişiye cevap vermektedir. Çünkü 2024 yılında mesken istisna tutarı 33.000 TL olup bu tutarın altındaki mesken kira gelirinin beyan edilmesine gerek yoktur.
3. Beyan Edilmeyen Gelirlerin Gelir İdaresi Tarafından Tespiti
Kişilerin 2024 yılında elde ettiği ücret, kira, menkul sermaye iradı, değer artış kazancının Mart/2025 ayında beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin Gelir İdaresi tarafından SGK, banka, tapu, noter vb. bilgilerinden hareketle yapılan denetim ve analiz çalışmaları sonucunda tespit edilmesi halinde, vergi dairesi tarafından cezalı tarhiyat yapılarak vergi, gecikme faizi ve vergi ziyaı cezası tahakkuk ettirilecektir. Bu tarhiyatın dayanağı vergi inceleme raporu olabileceği gibi takdir komisyonu kararına göre de olabilmektedir. Dolayısıyla, süresinde beyanname vermeyen gelir sahibi, ödeyeceği verginin dışında ayrıca bir kat vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile karşı karşıya kalabilecektir.
Özellikle beyan dönemi süresince basına yansıdığı kadarıyla 2024 yılında ücret, kira, menkul sermaye iradı, değer artışı kazancı elde edenlere yönelik Gelir İdaresi tarafından SMS gönderildiği ve elde edilen kazancı beyanı noktasında uyarıda bulunulduğu görülmektedir. Yine benzer şekilde geçmiş yıllarda düşük beyanda bulunan serbest meslek faaliyetinde bulunan avukat, doktor ve mühendislere yönelik mektup yollanmak suretiyle yıllık beyanlarını gerçeğe uygun yapmaları konusunda uyarılar yapılmaktadır.
Gerçekten de Gelir İdaresi tüm kamu kurum ve kuruluşlardan aldığı bilgilerle aslında gelir sahipleri hakkında her türlü bilgiye sahip bulunmaktadır. Bu nedenle, 2024 yılı kazanç ve iratları için yıllık beyanname vermesi gereken kişilerin mutlaka süresinde beyanname vermesi en doğru yöntemdir. Aksi takdirde, Gelir İdaresi beyanname vermeyenleri tespit edip haklarında cezalı tarhiyat yapmak suretiyle beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen gelirleri gelir sahiplerinden vergi ziyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte geri alacaktır.
4. Süresinde Verilmeyen Beyanname İçin Vergi Dairesi Tarafından Yapılacak İşlemler
Ticari, zirai ve mesleki kazancı nedeniyle elektronik ortamda verilmesi gereken yıllık beyannamenin kanuni süresinde verilmemesi durumunda, mükelleflere özel usulsüzlük cezası ile süresinde tahakkuk ettirilmeyen vergi için ayrıca vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır. Tarh edilecek vergi çıkmaması durumunda ise özel usulsüzlük cezası uygulanır.
Beyan edilmesi gereken dört gelir unsuruna (ücret, kira, MSİ, DKİ) ilişkin yıllık beyanname verilmemesi halinde, VUK’nın 352/I. maddesine göre mükellef adına iki kat 1. derece usulsüzlük cezası kesilir ve gelir takdir komisyonunca takdir edilir. Takdir edilen gelir üzerinden, gelir vergisi ile vergi ziyaı cezası hesaplanır. Vergi ziyaı cezası, iki kat olarak kesilen usulsüzlük cezası ile kıyaslanıp, miktar itibariyle en ağırı uygulanır. Ayrıca gecikilen her ay için gecikme faizi (aylık % 4,5 oranında) talep edilir.
Bilindiği üzere, 6183 sayılı AATUHK’nun 51. maddesinde yer alan gecikme zammı oranı, 8484 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 21.05.2024 tarihinden geçerli olmak üzere her ay için %4,5 olarak belirlenmiştir. Yasal düzenleme gereğince gecikme faizi ve pişmanlık zammı, yürürlükteki gecikme zammı oranında alınmaktadır.
Bu şekilde tahakkuk eden vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizinin tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Tahakkuk eden vergi ödenmediği takdirde, vergi dairesince ayrıca her ay için ayrı ayrı gecikme zammı hesaplanmak suretiyle cebren tahsil yoluna gidilir.
2024 yılına ilişkin olarak elde edilen örneğin ücret, kira, kar payı ve değer artış kazancının beyan edilmesi gerektiği halde Mart/2025 ayında beyanname verilmez ve bu durum Vergi İdaresi tarafından tespit edilerek takdir komisyonu kararı veya inceleme raporu ile re’sen takdir olunarak cezalı olarak vergi tarhiyatı yapılmaktadır.
Örneğin; yapılan cezalı tarhiyatta 400.000 TL vergi tarh ve tahakkuk ettiğinde, mükellef hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında yani 400.000 TL’de vergi ziyaı cezası kesilecektir. Şayet kişi kendiliğinden süresinden sonra beyanname verilirse tarh edilecek vergi ile birlikte %50 oranında vergi ziyaı cezası kesilecektir.
Mükelleflerin bu kadar ağır bir ceza ile karşılaşmamak için beyana tabi gelir sahiplerinin süresinde yıllık beyanname vermesi en doğru yöntemdir. Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için vergi ziyaı cezası %50 oranında kesilecektir. Ancak, Mart/2025’de verilmeyen gelir vergisi beyannamesinin, süresinden sonra pişmanlıkla beyanname verilmesi durumunda vergi ziyaı cezası kesilmeyecektir.
5. Dört Gelir Unsurunda Gelir Elde Etmeyenler veya Gelir Elde Edip Beyanname Vermesi Gerekmeyenlerin Dilekçe Vermesi
Mükelleflerin bağlı olduğu vergi daireleri tarafından 2024 yılında elde edilen kira, ücret, menkul sermaye iradı ile değer artış kazancı gelirinin beyan dönemi olan Mart/2025 tarihinden sonra, Vergi İdaresi otomasyon kayıtlarından mükelleflerin bir kısmının kira geliri elde etmesine rağmen beyanda bulunmadığı veya eksik beyanda bulunduğu konusunda gerekli tespitleri yapabilmektedir.
Her zaman için maliyeti en düşük olan beyana tabi gelir sahiplerinin beyanname vermesi gerekiyorsa, kendiliklerinden süresinde veya daha sonra pişmanlıkla beyanda bulunmak suretiyle cezalı tarhiyatla karşılaşmadan gelirlerini beyan etmesidir. Kişiler, beyana tabi geliri elde edip Mart/2025 ayında beyan etmediyse ya da eksik beyanda bulunduysa; beyan edilmesi gereken gelire ilişkin beyannamenin, Gelir İdaresinin internet sitesi adresi (www.gib.gov.tr) üzerinde yer alan Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla ya da herhangi bir vergi dairesine giderek süresinden sonra pişmanlık hükümlerinden yararlanarak verilmesi mümkün bulunmaktadır.
Ancak kişiler; kira, ücret, menkul sermaye iradı ile değer artış kazancına ilişkin elde ettiği gelir için yıllık beyanname vermesi gerekmiyorsa bu durumu Gelir İdaresine bildirmesi gerekmektedir. Örneğin, öteden beri mükellef olup da 2024 yılında dört gelir unsuru için gelir elde edilmemesi halinde yıllık beyanname verilmesine gerek yoktur.
2024 yılında elde gelir elde edilmediyse veya kira geliri elde etmiş olmakla birlikte beyanname verilmemesinin ya da eksik beyanda bulunulmasının yasal ve hukuki bir gerekçesi var ise mükellefiyet bilgilerinin güncellenmesi amacıyla bu durumun kişi tarafından vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir. Aksi halde bu durumun varlığını bilmeyen vergi dairesi, yoklama başta olmak üzere birçok idari işlemi gereksiz yere yapmak durumunda kalacaktır.
Örneğin, öteden beri kira gelirinden dolayı mükellef olan kişinin 2024 yılında kiracı ile yaşadığı ihtilaf nedeniyle kira gelirini tahsil etmemesi veya elde ettiğini kira gelirinin 33.000 TL’lik istisna tutarının altında kalması durumunda, yıllık beyanname vermeme sebebini vergi dairesine vereceği dilekçe ile bildirmesi yerinde olacaktır.
Bu nedenle, 2024 yılında dört gelir unsuruna ilişkin olarak gelir elde etmeyen yani çeşitli sebeplerle beyanname vermeyecek olan kişilerin bu durumu dilekçe ile vergi dairesine veya daireye gitmeden internet ortamında Dijital Vergi Dairesi üzerinden bildirmesi yerinde olacaktır.
Dilekçenin, hazirbeyan.gib.gov.tr adresinden Hazır Beyan Sistemine giriş yaparak “İşlemlerim/İstisna Dilekçesi Vermek İstiyorum” menüsü aracılığıyla da verilmesi mümkündür. Hazır Beyan Sisteminde yer alan “Dilekçe Verme Nedeni” başlığında yer alan aşağıdaki ifadelerden birini seçerek dilekçenin kolay bir şekilde verilmesi mümkün bulunmaktadır. Bu seçenekler şöyledir;
Tabi bu seçenekler kira geliri için geçerli olup ücret, menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar içinde şayet yıllık beyanname verilmesi gerekiyorsa Hazır Beyan Sisteminden dilekçe verilmesi en doğru işlemdir. Ayrıca mükelleflerin Dijital Vergi dairesi üzerinde dilekçelerim kısmında yer alan genel amaçlı dilekçe kısmından gelir durumlarına ilişkin her türlü konuda bağlı oldukları vergi dairesine dilekçe vermeleri mümkündür.
Sonuç olarak dört gelir unsuruna ilişkin olarak Hazır Beyan Sistemi üzerinden ilk defa beyanname verilmesi halinde, kişilerin gelir vergisi mükellefiyet kayıtları da otomatik olarak bağlı oldukları vergi dairesi nezdinde yapılmaktadır. Bu dört gelir unsurunu elde eden mükelleflerin sistem üzerinden beyanname verdikten sonra ayrıca vergi dairesinde işe başlama bildiriminde bulunmalarına gerek yoktur.
6. Sonuç
Gelir Vergisi Kanununda sayılan yedi gelir unsurundan 2024 takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratlar, aksine hüküm olmadıkça, mükellefler tarafından Mart/2025’de yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Beyan edilmesi gereken gelirlerin yılık beyannamede toplanarak beyan edilmesi zorunludur. Bazı gelirler için yıllık beyan zorunlu olmakla beraber bazı gelirlerde yıllık istisna tutarı ve beyanname verme sınırının aşılması durumunda yıllık beyanname verilmektedir.
Gelir Vergisi Kanununa göre elde edilen gelirin yıllık beyanname ile beyan edilmemesi, kayıtdışı ekonomi içerisinde kalmak suretiyle Anayasal bir görev olan vergi ödevinin yerine getirilmemesi sonucunu doğurmaktadır. Daha açık söylemek gerekirse beyan edilmeyen her gelir tutarı, Devlete ödenmesi gereken verginin kaçırılması anlamına gelmektedir. Devletimiz, toplayamadığı her birim vergi karşılığında kamu harcamalarını finanse etmek için büyük maliyetlerle borçlanma yapmaktadır.
Devletimizin kamu harcamalarını finanse etmek için vergi gelirlerinden başka bir kaynağı yoktur ve toplanamayan her birim vergi bütçe açığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, kayıtdışı ekonomi içerisinde kalmamak adına beyan edilecek geliri olan her gerçek kişinin yıllık beyanını doğru bir şekilde yapması ve vergisini düzenli olarak ödemesi Anayasal bir vatandaşlık görevidir.
Özetle, tam ve dar mükellef gerçek kişiler tarafından 2024 yılında elde edilen ve beyanı gereken gelirin mutlaka yıllık beyanname ile süresinde beyan edilmesi ve tahakkuk eden verginin yine süresinde ödenmesi çok önemli bir husustur. Herhangi bir sebeple kanuni süresinde beyanname verilmemesi durumunda, beyan döneminden sonra vergi idaresi tespit etmeden, pişmanlık hükümlerinden yararlanarak beyanname verilmesi her zaman mümkündür. Aksi takdirde, beyan edilmeyen gelir unsurları vergi dairesi tarafından yapılacak cezalı tarhiyatla gelir sahibinden alınacaktır.
“Vergi Geleceğimizdir. Vergisiz Kazanca İzin Vermeyelim.”
*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.